Morgunblaðið - 08.11.2018, Blaðsíða 76

76 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. NÓVEMBER 2018
Valgerður Þ. Jónsdóttir
vjon@mbl.is
Leiklistarverkefnið Þjóðleikur,
sem Þjóðleikhúsið hleypti af stokk-
unum fyrir tíu árum, hefur vaxið
og dafnað ár frá ári. Markmiðið
var frá upphafi skýrt og hefur
ekkert breyst: Að tengja Þjóðleik-
húsið á lifandi hátt við ungt fólk,
13-20 ára, á landsbyggðinni og efla
þannig bæði áhuga þess og þekk-
ingu á listforminu.
„Verkefnið, sem er tvíæringur,
hófst á Austurlandi, en hefur síðan
breiðst út til sex annarra lands-
hluta; Suðurlands, Reykjaness,
Vesturlands, Vestfjarða, Norður-
lands eystra og Norðurlands
vestra. Með leikhópa Þjóðleiks í
öllum landshlutum er hringnum nú
lokað,“ segir Björn Ingi Hilmars-
son, leikari, leikstjóri og deildar-
stjóri barna- og fræðslustarfs
Þjóðleikhússins, og heldur áfram:
„Fyrirkomulagið er með þeim
hætti að annað hvert ár eru þrjú
eða fjögur þekkt, íslensk leikskáld
fengin til að skrifa krefjandi og
spennandi leikrit fyrir ungt fólk. Í
samráði við leiðbeinanda leikhóps-
ins, sem verður að vera eldri en
tvítugur, velja ungmennin síðan
eitt verkanna til að setja upp í
sinni heimabyggð og njóta til þess
stuðnings fagfólks frá Þjóðleikhús-
inu. Á vorin er svo alltaf mikið um
dýrðir þegar blásið er til leiklist-
arhátíðar þar sem leikhópar, sem
oft eru nokkrir í hverjum lands-
hluta, koma saman og hver og einn
sýnir sína uppfærslu. Hátíðin er
vettvangur fyrir leikhópana að
sýna sig og sjá aðra og ræða sam-
an um leiklist og leikrit. Á hátíð-
inni sjá leikarar og áhorfendur
glögglega hversu ólíkar leiðir hægt
er að fara að einum og sama text-
anum.“
Verkefnisstjóri frá Dalvík
Björn Ingi er verkefnisstjóri
Þjóðleiks og tók hann við starf-
anum af Vigdísi Jakobsdóttur, sem
að hans sögn á bæði heiðurinn af
hugmyndinni og framtakinu.
„Þjóðleikur á sér fyrirmynd í Þjóð-
leikhúsinu í London, en er á allan
hátt lagaður að íslenskum að-
stæður. Mér er bæði ljúft og skylt
að leggja mitt af mörkum sem
starfsmaður Þjóðleikhússins til að
efla leiklistarstarf meðal ungs
fólks í dreifbýlinu. Sjálfur er ég
frá Dalvík, þar sem ég tók þátt í
leiklist þegar ég var unglingur, og
hefði gjarnan viljað vera með í
svona verkefni,“ segir Björn Ingi
og bætir við að oftast tengist Þjóð-
leikur leiklistarstarfi skólanna.
Á tíu árum hafa nokkur leik-
skáld þjóðarinnar samið samtals
fjórtán leikrit sérstaklega fyrir
Þjóðleik og mörg hundruð ung-
menni hafa verið virkjuð til þátt-
töku í uppsetningu þeirra. „Í til-
efni af tíu ára afmælinu ætlum við
að líta yfir farinn veg og bjóða
unga fólkinu upp á „brot af því
besta“ ef svo má að orði komast,“
segir Björn Ingi og á við að leik-
ritin fjögur sem valið stendur um
að þessu sinni séu ekki splunkuný
af nálinni. Enda hafi þau verið
skrifuð á mismunandi tímum og
verið sett upp af leikhópum Þjóð-
leiks á árum áður.
Leikritin sem urðu fyrir valinu
og leikhóparnir setja upp á lokahá-
tíðinni næsta vor eru Tjaldið eftir
Hallgrím Helgason, Eftir lífið eftir
Sigtrygg Magnason, Dúkkulísa eft-
ir Þórdísi Elvu Þorvaldsdóttur og
Íris eftir þau Brynhildi Guðjóns-
dóttur og Ólaf Egil Egilsson.
Ólík viðfangsefni
Spurður af hverju einmitt þessi
verk hafi verið valin og hvort þau
eigi eitthvað sammerkt svarar
Björn Ingi að þau hafi öll ákveðna
skírskotun til samtímans, feli í sér
áskorun í uppfærslu og séu ein-
faldlega bæði skemmtileg og
áhugaverð. „Viðfangsefnin eru ólík,
en leikritin eiga það sameiginlegt
að hverfast um ungt fólk og ýmis
málefni sem á því brenna. Undir-
tónninn er á stundum alvarlegur.
Til dæmis skrifaði Hallgrímur
Tjaldið í kjölfar nokkurra nauðg-
unarmála sem upp komu á útihá-
tíðum og leggur út af hinu svokall-
aða Gillzenegger -máli, þar sem
stúlka kærði nauðgun, en málið
var látið niður falla. Svo notuð séu
orð leikskáldsins þá speglar leik-
ritið þann miskunnarlausa „lög-
fræðilega“ veruleika, sem stundum
getur staðið í hróplegri andstöðu
við það sem í raun og veru gerð-
ist,“ segir Björn Ingi og stiklar á
stóru um hin þrjú verkin:
„Dúkkulísa eftir Þórdísi Elvu
fjallar um unga stúlku sem verður
ólétt eftir skólabróður sinn. Íris
þeirra Brynhildar og Ólafs Egils á
sér margar, ólíkar hliðar, stundum
er hún glaða stelpan, stundum ag-
ressíva stelpan eða stelpan í rugl-
inu svo dæmi séu tekin. Í leikriti
Sigtryggs, Eftir lífið, er sögusviðið
samnefndur staður þar sem gamalt
fólk sem deyr endurholdgast í
fimmtán ára unglingum og mögu-
lega af gagnstæðu kyni en það var
í lifanda lífi.“
Augljós ávinningur
Varðandi leikritið Íris bendir
Björn Ingi á að þótt verkið fjalli
um eina stelpu bjóði það upp á að
margar leikkonur fari með hlut-
verkið. „Eða strákar, ef því væri
að skipta, enda höfundarnir æv-
inlega opnir fyrir samtali. Leikrit
Þjóðleiks bjóða alla jafna upp á
mörg hlutverk, enda mikilvægt að
fá sem flesta til þátttöku. Kristín
Gestsdóttir, kennari og leiðbein-
andi frá upphafi Þjóðleiks, skrifaði
MA-ritgerð um verkefnið og kemst
að sömu niðurstöðu og fjöldi rann-
sókna að þátttaka ungmenna í ferli
af þessu tagi sé valdeflandi og
hjálpi þeim að setja sig í spor ann-
arra.“
Annars segir Björn Ingi að
ávinningur Þjóðleiks sé afar fjöl-
þættur. Áhrifin blasi við í auknum
áhuga ungs fólks á leikhúsi og af-
stöðu til þess á þeim landsvæðum
sem verkefnið hefur náð til. Þar
hafi skólar líka í auknum mæli
boðið upp á valáfanga í leiklist og
orðið hafi til frjór vettvangur sam-
vinnu kennarra og annarra sem
áhuga hafa á að vinna að leiklist
með ungu fólki.
„Svo má ekki gleyma því að oft
vantar mótvægi við möguleikana
sem standa til boða í íþróttum.
Leiklistin er góður kostur og
ábyggilega betri fyrir marga,“ seg-
ir Björn Ingi.
Þjóðleikur í öllum landshlutum
Morgunblaðið/Eggert
Í Þjóðleikhúsinu Björn Ingi Hilmarsson, verkefnastjóri Þjóðleiks, fremst á mynd, Ólafur Egill Egilsson í fremstu röð til vinstri og leiðbeinendur leikhópa.
 Þekkt leikskáld skrifa krefjandi og spennandi leikrit fyrir ungt fólk í leiklistarverkefninu Þjóðleik
 Annað hvert ár blásið til leiklistarhátíðar  Tíu ár síðan Þjóðleikhúsið setti verkefnið á laggirnar
Gunnlaugur Snær Ólafsson
gso@mbl.is
Gestir gjörningahátíðarinnar A! á
Akureyri geta búist við mjög fjöl-
breyttri dagskrá með fjölskrúðugum
listamönnum, segir Guðrún Þórs-
dóttir, verk-
efnastýra hátíð-
arinnar, spurð um
dagskrána. A!
hefst í dag á Ak-
ureyri með gjörn-
ingi Heklu Bjart-
ar Helgadóttur
Hvað er klukkan
Ophelia? klukkan
sex á kaffihúsi
Listasafnsins, en
dagskránni lýkur á sunnudag. Jafn-
framt mun vídeólistahátíðin Heim
fara fram þessa helgi.
Meðan á A! hátíðinni stendur verða
framkvæmdir 13 gjörningar af ís-
lensku og erlendu myndlistar- og
sviðslistafólki víðsvegar um Akureyri
bæði innandyra og utan. Meðal ann-
ars í Listasafni Akueryrar, Hofi,
kaffihúsinu Gili, í Kristnesskógi og
Vanabyggð 3.
Breið skírskotun
„Það sem gerir A! að þægilegri há-
tíð er að hver gjörningur rekur ann-
an, það eru aldrei tveir gjörningar á
sama tíma,“ segir Guðrún og bætir
við að stutt sé að fara milli sýning-
arstaða þannig að mögulegt er að ná
fleiri dagskrárliðum án þess að missa
af neinu.
„Listamennirnir eru vel þekktir
listamenn, en líka ungir og upprenn-
andi listamenn,“ segir hún og vísar til
þess að Birgitta Karen Sveinsdóttir
mun vera með gjörning á morgun og
er hún átján ára gömul. Guðrún nefn-
ir einnig Kristján Guðmundsson, 77
ára, sem mun endurflytja verk frá
1972. „Við reynum að hafa spekt-
rúmið breitt, erlenda sem innlenda,
akureyrska sem sunnlenskra, mennt-
aða og ómenntaða, fagmenn og leik-
menn ásamt breiðri aldursdreifingu.
Við viljum snerta alla þessa fleti og
snerta alla fleti listveganna,“ segir
hún.
Spurð hvort eitthvert sérstakt
þema sé á hátíðinni svarar Guðrún
því neitandi. „Það eru engin þemu,
heldur bara gjörningar. Stundum er
einhver tíðarandi í gangi. Það eru til
dæmis núna svolítið margar konur,“
segir hún og nefnir meðal annars
hópinn Kviss búmm bang sem mun
taka fyrir samfélagslegt málefni í sín-
um gjörningi.
Góð aðsókn
„Það sem er einna merkilegast við
A! hátíðina er hversu móttækilegir
Akureyringar eru fyrir gjörningum,“
staðhæfir Guðrún. Að hennar sögn
hefur gjörningarlist verið kynnt Ak-
ureyringum í langan tíma allt frá tím-
um Rauða hússins þar sem fóru fram
meðal annars gjörningar.
Þá bendir hún á dæmi um að að-
sókn á gjörninga A! hátíðarinnar hafi
verið mun meiri heldur en hún hefur
orðið vör við á sambærilegum hátíð-
um erlendis. „Á Akureyri hefur það
gerst að það koma kannski hundrað
manns á einhvern gjörning óþekkts
listamanns. Það er alveg fáránlegt
hversu góð aðsókn er á Akureyri.“
Listasafnið á Akureyri, LÓKAL al-
þjóðleg leiklistarhátíð, Reykjavík
Dance Festival, Menningarfélag Ak-
ureyrar, Leikfélag Akureyrar og
Kynningarmiðstöð íslenskrar mynd-
listar standa að hátíðinni sem hefur
verið haldin árlega frá árinu 2015.
A! gjörningahátíð í fjórða sinn á Akureyri
 Fjölbreyttur hópur listamanna  „Fáránlegt hversu góð aðsókn er á Akureyri“  Þægileg hátíð
Gjörningalistamaðurinn Paola Daniele frá Frakklandi mun koma fram á
hátíðinni A! á Akureyri. Mun hún halda altarisgöngu í Hofi.
Guðrún
Þórsdóttir