Morgunblaðið - 08.11.2018, Blaðsíða 67

Þórður telur hlutverk mannanna
vera að gera jörðina góða og hann
gefur lítið fyrir reiði Guðs sem hamr-
að er á við auma alþýðuna:
„Þessar ídeur um hinn reiða Guð
og hinn reiða Krist eru ekkert annað
en eftirköst af þýsku fylleríi.“
Þórður gerir sér manna best grein
fyrir þeim hverfulleika sem reyndar
einkennir enn samfélag okkar mann-
ann, hversu stutt getur verið á milli
velgengni og útskúfunar:
„Allt hold er hey þótt það hossi
hátt nú slektið. ... Stundum spilar ver-
öldin því svo að það sem eitt árið er
ekki annað en skítlegt hyski verður
það næsta að guðumlíkum hávelbor-
inheitum.“
Ólánsfuglinn Þórður er góðmenni,
bráðgáfaður og víðsýnn maður sem
gerir sér vel grein fyrir að í honum
rétt eins og öðrum búa margar mann-
eskjur sem ævinlega takast á: „Eng-
inn maður endist til að vera einasta
djöfull, ekki frekar en að nokkur geti
verið engill alla daga.“
Bjarna tekst í sögu sinni úr Gull-
hreppum listilega vel að skrifa inn í
veruleika átjándu aldar, hann opnar
okkur gátt inn í heim þess fólks sem
þá var uppi, um lífskjör, tíðaranda og
mannanna örlög. Hann dregur upp
bráðlifandi myndir af samskiptum
fólks, bæði átakanlegar og skondnar.
Það er mikill kostur við bók sem segir
frá svo erfiðum tímum sem raun ber
vitni, að þar hefur ekki gleymst
skemmtanagildið, ég hló oft upphátt
við lestur þessarar bókar. Eitt ágætt
dæmi er óborganleg sena þar sem
Þórður lendir í því að draga sauð-
drukkinn ferðafélaga upp úr mýrar-
keldu í Flóanum. Ferðalag þeirra í
framhaldinu og samræður er veisla
fyrir lesanda. Á þá er sigað hundum
og peningum og dönskum skó kastað
í ársprænu. Í orðfærinu í bókinni allri
liggur líka heilmikil skemmtan, auk
þess sem það er unun að lesa ríkan
texta sem er öðruvísi samansettur en
sá sem við eigum að venjast. Það er
krefjandi og um leið hressandi, og
gaman að rekst sífellt á fágæt og fal-
leg gömul orð. Bjarni hefur mjög góð
tök á tungutaki þess tíma sem bókin
segir frá, það er ríkt af orðaforða og
flæðandi fornum hætti. Ljóst má vera
að hann hefur legið mikið og lengi í
gömlum skræðum og skjölum til að
geta tileinkað sér það.
Þó þessi saga segi frá miklum
sögulegum umbrotum og fallandi
veldi Skálholts, þá er það mann-
eskjan Þórður sem stendur upp úr,
þessi boðberi nýrra tíma sem fær þó
engan hljómgrunn. Persónusköpun
hans fær eðli málsins samkvæmt
mesta rýmið en Bjarni dregur upp
myndina af Þórði næmum dráttum,
við sjáum í hans innstu sálarkima,
þessa margslungna manns sem í
kraumar ólga. Mannsins sem fær
ekki frelsi til að vera hann sjálfur.
Einhver gæti spurt hvaða erindi
þessi saga eigi við nútímann og því er
til að svara að margt má læra af því
gamla. Nú er uppgangur trúaröfga
og vert að minna okkur á að standa
gegn því valdatæki, því sem ævinlega
fylgir mannleg niðurlæging og eymd.
Eins er gott að vera minnt á að veldi
falla. Allt er í heiminum hverfult.
Morgunblaðið/Hari
MENNING 67
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. NÓVEMBER 2018
Vala Hafstað
valahafstad@msn.com
„Ég hef alltaf verið mjög sannleiks-
elskandi. Þegar ég byrjaði að skrifa
þessa bók, þá hugsaði ég: þessi
saga má ekki glatast, börnin mín
verða að þekkja þessa sögu,“ segir
Anna Ragna Fossberg um nýút-
komna bók sína, Auðnu, sem er
fyrsta skáldverk hennar. Bókin er
skáldsaga, byggð á sögu móðurfólks
Önnu í nokkra ættliði. Þótt um
skáldverk sé að ræða er sagan
byggð á raunverulegum atburðum
og sviptir jafnframt hulunni af
ýmsu sem aldrei mátti nefna, svo
sem blóðböndum, fíkn, foreldrum
sem brugðust og ofbeldi. Aðal-
persónur sögunnar eru systurnar
Stella, Auðna og Adda, auk uppeld-
issystkina þeirra, Walters og Stellu
yngri.
Anna lýsir því hvernig hug-
myndin að bókinni varð til:
„Ég ákvað að heimsækja móður-
systur mína, sem var orðin mjög
gömul, tvisvar í viku. [Í bókinni ber
hún nafnið Auðna.] Hún bjó á
æskuheimili mínu og þá var hún svo
málglöð, talaði og talaði og sagði
endalausar sögur. Sem gömul kona
var hún allt í einu orðin þögul. Ég
hafði fá umræðuefni og þetta var
dálítið erfitt … svo fann ég þennan
flöt að fara að spyrja hana út í for-
tíðina, fá hana til að segja mér aftur
allar sögurnar. Það var svo gaman
að heyra þær aftur. Ég fór að
skanna ljósmyndir sem hún átti og
biðja hana að segja mér hverjir
væru á myndunum og skrá það nið-
ur. Smám saman fór mér að finnast
þetta svo dýrmætt. Hún er svo
gömul og þarna er hún að segja
mér frá langafa og þeim þegar þær
systur voru stelpur. Ég skrifaði
þetta niður og smám saman áttaði
ég mig á því að þetta var farið að
tengjast saman og verða heildstæð
saga.“
Heimildirnar voru fleiri
Anna fékk lánaðan háan stafla af
sendibréfum sem elsta móðursyst-
irin, kölluð Stella í bókinni, hafði
sent til Íslands. „Og móðurbróðir
minn, sem heitir Walter í bókinni,
lánaði mér bréf blóðmóður sinnar.
Sumt er beint tekið upp úr bréf-
unum og margt, þótt það sé með
mínu orðalagi, er upp úr heimild-
unum.“ Auk þess studdist Anna við
dagbók sem „Stella“ og vinkonur
hennar héldu í ferð sinni um Suður-
land. „Ég breyti sáralitlu, en ég
þarf að skálda heilmikið í eyðurnar.
Ég kynntist til dæmis aldrei afa
mínum. Hann var dáinn áður en ég
fæddist. Ég þekkti ömmu bara sem
gamla konu. Auðvitað var margt
sem ég þurfti að skálda og ímynda
mér.“
Þrátt fyrir væga þroskahömlun
er gæfa Auðnu meiri og líf hennar
lengra en systra hennar. Nafngift
hennar í bókinni er því engin til-
viljun.
„Auðna þýðir hamingja, en auðn
er eyðimörk. Hún var líklega sú
hamingjusamasta af systrunum, en
hún hafði ekkert með sér þegar hún
fæddist og í uppvextinum. En hún
var svo sterk manneskja, heilbrigð
og hraust. Hún hugsaði betur um
sig en mamma mín, sem í bókinni
heitir Adda, og þessi andlegi styrk-
ur gaf henni svo mikið að hún hafði
þessa lífsgleði og hamingju sem
mamma hafði aldrei og amma ekki
heldur. Amma var beygð eftir and-
lát elstu dótturinnar.“
Auðna er sú persóna í sögunni
sem Önnu fannst mestu máli skipta
að segja frá.
„Mér finnst líka mjög mikilvægt
að segja frá blóðforeldrum Walters,
sérstaklega móður hans, af því mér
finnst það svo harmræn saga.“ Wal-
ter er tekinn í fóstur af foreldrum
Auðnu á stríðsárunum.
– Hvaða hluta sögunnar var erf-
iðast að skrifa?
„Það var klárlega erfiðast að
skrifa um mína reynslu af föður
mínum … Ég er bara sögumaður í
bókinni. Kaflinn átti upphaflega
ekki að vera með, en var nauðsyn-
legur til þess að varpa ljósi á það í
hvaða stöðu móðir mín var og
hvernig fór fyrir henni.“
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Styrkur Anna Ragna Fossberg byggir skáldsögu á sögu móðurfólks síns.
Af Auðnu og ógæfu
 Anna Ragna Fossberg vildi skrásetja sögu sem henni
fannst að mætti ekki glatast  Byggir á sönnum atburðum
tækni, skörun menningarheima,
loftslagsbreytingum. Þessi þemu
sækja mikið á mig; ég hef búið svo
lengi úti en er alltaf með annan fót-
inn hér og skrifa á þessu litla – og
yndislega – tungumáli okkar,“ segir
Sverrir brosandi og bætir við að það
að dvelja svo lengi í öðrum löndum
geri að verkum að hann sé útlend-
ingur alstaðar, en líka heima hjá sér
alstaðar.
— Hefur þú spáð í að skrifa á öðru
tungumáli en íslensku?
„Þegar ég var að læra úti í London
skrifaði ég skáldsögu og fleira á
ensku, en ég er íslenskur og hlýjan
sem ég finn þegar ég skrifa kemur
þegar ég vinn með íslenskuna. Ég er
búinn að skrifa frá því ég var fimm
ára og þetta er sá sem ég er: þarna á
ég heima, í þessu tungumáli sem við
erum að nota núna.“
Bókaknippið er fáanlegt í öllum
helstu bókaverslunum. Eins má
panta það á vefsetri forlagsins, am-
forlag.is, og fá sent heim að dyrum.
Morgunblaðið/Eggert
etrarfatnaður
yrir börnin
icewear.is
V
f
KEILIR | Snjógalli f. börnKr. 14.990.-
KEILIR | VetrarúlpaKr. 11.990.-
KEILIR | SnjóbuxurKr. 8.990.-
BREKKA | HúfaKr. 1.690.-