Morgunblaðið - 01.12.2018, Síða 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. DESEMBER 2018
Hjartasjúkdómar
eru algengir á
Vesturlöndum og eðli
málsins samkvæmt
hefur þjónusta við
hjartasjúklinga verið
mjög umfangsmikil á
Landspítala (LSH),
stærsta sjúkrahúsi
landsins. Í dag, 1.
desember, verða hins
vegar talsverðar
breytingar á þeirri starfsemi á
LSH. Bráðaþjónusta hjartasjúkl-
inga mun færast á Bráðamót-
tökuna í Fossvogi og mun hjarta-
deildin styðja vel við þessar
breytingar og jafnframt nota tæki-
færið til efla ýmsa þætti þjónust-
unnar við þennan stóra sjúklinga-
hóp.
Allri bráðaþjónustu við hjarta-
sjúklinga hefur undanfarin átta ár
verið sinnt á Hjartagáttinni við
Hringbraut þó meginbráðamót-
taka sjúkrahússins hafi á þeim
tíma verið starfrækt í Fossvogi.
Helstu rökin á bak við þetta hafa
verið þau að það sé mikill kostur
að hafa bráðamóttöku hjartasjúkl-
inga á sama stað og lykilþjónusta
sérgreinarinnar er, ekki síst
hjartaþræðingastofurnar. Þunga-
miðja bráðameðferðar við krans-
æðastíflu er hjartaþræðing til
greiningar á vandanum og síðan
opnun á lokaðri kransæð með
kransæðavíkkun og stoðnetsísetn-
ingu í sömu aðgerð. Það skiptir
sköpum fyrir árangurinn að tími
milli fyrstu einkenna kransæða-
stíflu, sem er yfirleitt brjóst-
verkur, og kransæðaopnunar sé
sem allra stystur og því hefur það
þótt ótvíræður kostur að fyrsta
greining og meðferð geti farið
fram á sama stað. Árangur við
meðferð bráðrar kransæðastíflu
hefur verið góður hérlendis og
mun betri eftir að hafin var bráð
hjartaþræðingaþjónusta allan
sólarhringinn, alla daga ársins.
Auk bráðaþjónustu hefur Hjarta-
gátt sinnt dagdeildarþjónustu og
göngudeildarþjónustu við hjarta-
sjúklinga. Hjartagáttin mun áfram
verða starfrækt en með tals-
verðum áherslubreytingum eins og
við komum nánar að síðar.
Meginástæðan fyrir þessum
breytingum núna er skortur á
hjúkrunarfræðingum á Hjarta-
gáttinni. Talsverð undirmönnun
hefur verið hjá hjúkrunarfræð-
ingum þar um allnokkurt skeið og
nú er svo komið að við getum ekki
lengur haldið úti fullri bráðaþjón-
ustu við þennan sjúklingahóp. Öll
bráðaþjónusta við hjartveika flyst
því að á Bráðamóttökuna í Foss-
vogi. Hjartadeildin mun auðvitað
styðja mjög vel við Bráðamót-
tökuna í þessu verkefni og tryggja
að aðgengi að margþættri þjón-
ustu hjartalækninga verði áfram
gott.
Það er okkur kappsmál að halda
þeim góða árangri sem hefur
náðst í meðferð bráðrar krans-
æðastíflu. Til að reyna að halda
tímanum frá greiningu bráðrar
kransæðastíflu þar til krans-
æðaþræðing er gerð í lágmarki
munum við nýta okkur fjarskipta-
tækni til hins ýtrasta. Þegar
sjúkrabíll er kallaður til vegna
einstaklings með brjóstverk verð-
ur tekið hjartalínurit strax í
heimahúsi og það sent áfram til
greiningar á LSH. Ef það sýnir
óyggjandi merki um bráða krans-
æðastíflu verður farið með sjúk-
linginn beint á Hringbraut svo að
tíminn fram að hjartaþræðingu
lengist ekki að óþörfu. Þá hefur
verið skerpt á verkferlum þannig
að sem minnstar tafir verði við
flutning á sjúklingum með bráða
kransæðastíflu frá Bráðamót-
tökunni í Fossvogi í hjartaþræð-
ingu á Hringbraut.
Eins og fyrr segir munum við
efla ýmsa aðra þætti þjónustunnar
við hjartasjúklinga. Þar ber hæst
að það verða fleiri legurými opnuð
á hjartadeildinni, dagdeild Hjarta-
gáttar verður stækkuð og starf-
semi þar aukin, göngudeildarþjón-
usta stórefld og átak gert í því að
stytta biðlista, ekki síst í
brennsluaðgerðir vegna hjart-
sláttartruflana.
Legurýmum á hjartadeildinni
verður fjölgað úr 28 í 34. Þetta
mun væntanlega greiða fyrir því
að veikustu hjartasjúklingarnir
sem koma á Bráðamóttökuna
komist sem fyrst í sérhæfða með-
ferð. Jafnframt verður ráðist í
verulegar endurbætur á húsnæði
legudeildarinnar til að bæta að-
stöðu fyrir sjúklinga og aðstand-
endur.
Fjölgun dagdeildarplássa mun
auðvelda okkur að taka sjúklinga
inn af biðlistum í ýmsar ferlirann-
sóknir og inngrip. Til þeirra telj-
ast meðal annars hjartaþræðingar,
brennsluaðgerðir vegna gáttatifs
og annarra hjartsláttartruflana og
gangráðsísetningar. Það hefur
verið verulega aukin ásókn í
brennsluaðgerðir vegna gáttatifs
og annarra hjartsláttartruflana
undanfarin ár. Biðlistar í þessar
aðgerðir hafa því lengst verulega
og eru að okkar mati orðnir óhóf-
lega langir. Fjölgun dagdeildar-
plássa mun því nýtast okkur vel, í
bland við aðrar breytingar, til að
takast á við það stóra og mikil-
væga verkefni að stytta biðlistana
í brennsluaðgerðir. Þá mun aukið
húsnæði dagdeildarinnar gefa
okkur betra svigrúm til að sinna
betur rannsóknum á kransæðum
svo sem áreynsluprófum og
áreynsluómun auk rafvendinga
vegna hjartsláttartruflana.
Þá hyggjumst við auka aðgengi
að göngudeildarþjónstu og auka
breiddina hvað varðar þverfagleg-
ar göngudeildir innan hjartalækn-
inga. Opnuð verður sérstök flýti-
móttaka þar sem hugmyndin er að
læknar Bráðamóttöku geti vísað
sjúklingum til frekara mats
hjartalæknis. Sömuleiðis eru
áform um að heilsugæslan geti,
þegar fram í sækir, vísað til okkar
erindum sem væri meira viðeig-
andi að leysa á göngudeild heldur
en að vísa á bráðamóttöku. Þá höf-
um við í hyggju að fjölga þverfag-
legum göngudeildum sem henta
mjög vel til að takast á við flókin
langvinn hjartavandamál sem
krefjast aðkomu margra starfs-
tétta. Við höfum þegar afar góða
reynslu af göngudeild með þessu
sniði við eftirfylgd hjartabilaðra.
Það verða því umtalverðar
breytingar á þjónustunni við
hjartasjúklinga á LSH í upphafi
desember. Mikilvægt er að allir
taki höndum saman um að bráða-
þjónustan, sem nú flyst í Fossvog,
verði áfram öflug og að góðum ár-
angri í meðferð bráðrar krans-
æðustíflu verði viðhaldið. Á sama
tíma gefst tækifæri til að grípa til
ýmissa aðgerða sem við teljum að
geti bætt þjónustuna við þann
stóra hóp sjúklinga sem til okkar
leitar vegna hjartasjúkdóms.
Eftir Karl Andersen
og Davíð O. Arnar » Öll bráðaþjónusta
við hjartveika flyst
því á Bráðamóttökuna í
Fossvogi. Hjartadeildin
mun auðvitað styðja
mjög vel við Bráða-
móttökuna í þessu verk-
efni og tryggja að að-
gengi að margþættri
þjónustu hjartalækn-
inga verði áfram gott.
Karl Andersen
Karl er yfirlæknir Hjartagáttar og
Davíð er yfirlæknir hjartalækninga á
Landspítala.
Breytingar á þjónustu við hjartasjúklinga á Landspítala
Davíð O. Arnar
Á þessum hátíðar-
degi fögnum við
aldarafmæli fullveldis
þjóðarinnar. Með
sambandslögunum
milli Íslands og Dan-
merkur, sem gildi
tóku 1. desember
1918, var það viður-
kennt að Ísland væri
fullvalda og frjálst
ríki og hefur dagur-
inn því sérstöðu í
sögu okkar. Ég vona að sem flestir
gefi sér tækifæri til þess að taka
þátt í viðburðum sem skipulagðir
eru víða um land af þessu hátíð-
lega tilefni. Tímamót gefa færi á
að líta um öxl og svo vill til að um
þessar mundir er ár liðið frá því að
núverandi ríkisstjórn tók til starfa.
Þetta fyrsta ár hefur verið afar
lærdóms- og viðburðaríkt en sem
mennta- og menningarmála-
ráðherra hef ég fengið að kynnast
frábæru og fjölbreyttu starfi sem
unnið er að á þeim vettvangi.
Stórsókn í menntamálum
Ríkisstjórnin hefur frá upphafi
tekið það verkefni föstum tökum
að stuðla að nauðsynlegri upp-
byggingu samfélagslegra innviða. Í
stjórnarsáttmálanum boðuðum við
stórsókn í menntamálum og sam-
þykkt fjármálaáætlun næstu ára
ber þess skýr merki. Öflugt
menntakerfi er forsenda framfara
og leggur grunninn að áframhald-
andi velsæld okkar. Við viljum að
skapandi og gagnrýnin hugsun,
læsi og þátttaka í lýðræðis-
samfélagi verði áfram undirstaða
íslenska skólakerfisins og það geti
mætt örum samfélagsbreytingum.
Á því byggist samkeppnishæfni
okkar til framtíðar. Vinna er hafin
við mótun nýrrar menntastefnu til
ársins 2030 og þar setjum við í for-
gang þær áskoranir sem íslenskt
samfélag stendur frammi fyrir í
mennta-, atvinnu- og velferð-
armálum.
Mikilvægi kennara
Brýnt verkefni okk-
ar á sviði menntamála
er að styrkja umgjörð
í kringum kennara á
öllum skólastigum og
auka nýliðun í stétt
þeirra. Mikilvægt er
að stuðla að viður-
kenningu á störfum
kennara, efla faglegt
sjálfstæði og leggja
áherslu á skólaþróun á
öllum skólastigum því
kennarar eru lykilfólk í mótun
framtíðarinnar. Fjölþættar aðgerð-
ir sem snúa að nýliðun kennara
verða brátt kynntar en við höfum
unnið að þeim í góðu samstarfi við
skólasamfélagið.
Eflum iðn-, starfs- og
verknám
Eitt forgangsmála okkar er að
efla iðn-, starfs- og verknám. Í því
felst að styrkja utanumhald með
verk- og starfsþjálfun nemenda og
auka aðgengi að náminu. Niðurfell-
ing efnisgjalda var mikilvægt skref
í þá átt. Þá er brýnt að kynna bet-
ur þá fjölbreyttu náms- og starfs-
kosti sem í boði eru. Sú vinna fer
einkar vel af stað og sem dæmi
fjölgaði innrituðum nemendum á
verk- og starfsnámsbrautum fram-
haldsskóla hlutfallslega um 33%
milli ára á haustönn. Kostir verk-
og starfsmenntunar eru ótvíræðir
og mikil eftirspurn eftir fólki með
slíka menntun á ýmsum sviðum at-
vinnulífsins.
Vinnum gegn brotthvarfi
Annað stórt verkefni eru að-
gerðir gegn brotthvarfi nemenda á
framhaldsskólastigi. Aðgerðir á því
sviði snúast meðal annars um auk-
in framlög til framhaldsskólastigs-
ins, betri kortlagningu á brott-
hvarfsvandanum og bætta geðheil-
brigðisþjónustu fyrir nemendur
framhaldsskólanna. Niðurstöður
útreikninga á árlegu nýnemabrott-
hvarfi sýna að það hefur minnkað
miðað við gögn síðustu þriggja ára
og er það vel, sem og að nú hefur
svokölluð „25 ára regla“ verið af-
numin.
Styrkara háskólastig
Til að stuðla að hagvexti og um-
hverfi þar sem nýsköpun blómstr-
ar og verkvit þróast er mikilvægt
að fjárfesta í háskólastiginu og
hvetja til öflugs samstarfs þess við
atvinnulífið. Heildarfjárframlög
háskólastigsins nema tæpum 47
milljörðum kr. á næsta ári en að
meðtöldum launa- og verðlags-
breytingum er það hækkun um 2,2
milljarða kr. eða um 5% milli ára.
Markmiðið með auknum fram-
lögum til kennslu og rannsókna á
háskólastigi er fyrst og fremst að
auka gæði náms. Fjárfestingar
okkar í menntakerfinu hafa aukist
að undanförnu og hefur hlutfall
háskólamenntaðra hér á landi vax-
ið hratt. Það er ánægjulegt að at-
vinnuleysi hjá háskólamenntuðum
er mjög lítið hér á alþjóðlegan
mælikvarða.
Menningin
Aðgengi að menningu er þýðing-
armikill þáttur þess að lifa í fram-
sæknu samfélagi, því skiptir máli
að landsmenn allir geti notið lista
og menningar og tekið þátt í slíku
starfi. Við fylgjum eftir þeirri
vinnu sem unnin hefur verið í upp-
byggingu menningarhúsa á lands-
byggðinni og á þessu ári hafa verið
tekin mikilvæg skref í upp-
byggingu slíkra húsa, á Sauðár-
króki og Egilsstöðum. Menningar-
húsin hafa sannað mikilvægi sitt
víða um land og þau hafa ótvíræð
jákvæð margfeldisáhrif, bæði á
bæi og nærsamfélög. Á síðustu ár-
um hefur átt sér stað vitundar-
vakning í verkefnum tengdum
barnamenningu. Í tilefni af full-
veldisafmælinu verður stofnaður
barnamenningarsjóður með það
markmið að styrkja börn til virkr-
ar þátttöku í menningarlífi, list-
sköpun, hönnun og nýsköpun.
Jafnframt verður nýjum styrkja-
flokki bætt við styrki Miðstöðvar
íslenskra bókmennta sem sér-
staklega verður ætlaður barna- og
ungmennabókum.
Framtíðin er á íslensku
Íslensk stjórnvöld hafa kynnt
heildstæða áætlun sem miðar að
því að styrkja stöðu íslenskunnar.
Aðgerðirnar snerta ólíkar hliðar
þjóðlífsins en markmið þeirra ber
að sama brunni; að tryggja að ís-
lenska verði áfram notuð á öllum
sviðum samfélagsins. Þeim til
grundvallar er eindreginn vilji til
að tryggja framgang tungumálsins,
t.a.m. með stuðningi við bókaút-
gáfu, einkarekna fjölmiðla, mál-
tækni og menntun. Á næstunni
mun ég leggja fram þingsályktun-
artillögu um að efla íslensku sem
opinbert mál hér á landi. Megin-
inntak hennar verða aðgerðir í 22
liðum sem snerta meðal annars
skólastarf, menningu, tækniþróun,
nýsköpun, atvinnulíf og stjórn-
sýslu.
Verkin tala
Sem ráðherra fagna ég áhuga á
þróun mennta- og menningarmála
og þakka þann ríka samvinnuvilja
sem ég skynja á vettvangi minna
starfa. Hvort tveggja er okkur
mikilvægt til að ná þeim metn-
aðarfullu markmiðum sem við höf-
um sett okkur. Nú horfum við 100
ár aftur í tímann, fögnum tíma-
mótum og hugsum jafnframt til
framtíðar. Hún er full af spenn-
andi verkefnum og tækifærum. Til
hamingju með fullveldisdaginn.
Menntun og menning til framtíðar
Eftir Lilju Dögg
Alfreðsdóttur
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
»Nú horfum við 100 ár
aftur í tímann, fögn-
um tímamótum og hugs-
um jafnframt til fram-
tíðar. Hún er full af
spennandi verkefnum
og tækifærum.
Höfundur er mennta- og menningar-
málaráðherra.
Morgunblaðið/Eggert
Æskan Geta skólakerfisins til að mæta örum samfélagsbreytingum er
grundvöllur samkeppnishæfni til framtíðar, ritar menntamálaráðherra.