Morgunblaðið - Sunnudagur - 16.12.2018, Blaðsíða 31

Þar sem forsetaræði ríkir, svo sem í Bandaríkj-
unum, Rússlandi og Frakkandi, þá situr ráðherra svo
lengi sem það hentar forsetanum. Þar sem meiri-
hlutastjórn situr, svo sem er algengast í löndum eins
og Bretlandi, þá situr ráðherra ekki lengur en for-
sætisráðherra vill. Alþekkt er að hafi forsætisráðherra
siglt krappan sjó gerir hann skyndilega verulegar
breytingar á ríkisstjórn sinni. Með því dregur hann at-
hyglina frá eigin vanda. En um leið tryggir hann að
sitjandi ráðherrar séu á tánum og þeir sem nálgast
ráðherrastóla í þinghópnum makki með í þeirri von að
síminn hringi loks.
Þar sem samsteypustjórnir eru ráðandi eins og er
algilt hér þá hefur forsætisráðherrann ekkert slíkt
vald yfir ráðherrum annarra flokka nema að formi til.
Og forsætisráðherrann hefur jafnframt takmarkað
vald að þessu leyti yfir ráðherra úr eigin röðum. Því að
áður en hann leggur tillögu um ráðherra úr sínum
flokki fyrir forseta gerir hann tillögu um þá til síns
þingflokks og aðeins sá sem fær þar staðfestingu verð-
ur ráðherra. Þannig að þingflokkurinn ber einnig
ábyrgð á ráðherranum, enda er hann þar með að lofast
til að verja ríkisstjórn og einstaka ráðherra vantrausti
og valda mál þeirra í þinginu með venjulegum fyr-
irvörum um samráð um og samþykki.
Tvær hliðar á máli,
aðeins önnur rædd
Gáleysislegt óráðstal og meiðandi ef gert yrði opinbert
hefur skekið umræðuna undanfarið. Sennilega er
þannig komið að almenningur telur að mál af þessu
tagi séu nú helsta inntak íslenskrar stjórnmála-
umræðu.
Það afsakar hvergi óráðstalið en hinu verður ekki á
móti mælt að það varð ekki meiðandi fyrir aðra en
hinn fámenna munnsöfnuð sjálfan fyrr en því var
komið á framfæri með birtingu leynilegrar upptöku.
Breytt tækni gerir persónunjósnir mjög einfaldar
og áhættulitlar fyrir þann sem telur sér akk í að beita
þeim.
Stundum er að því fundið að stjórnarskránni, sem
þjóðin samþykkti með miklum yfirburðum og stað-
fest var á Þingvöllum á heilagri hátíðarstund, hafi
ekki verið breytt nægilega oft. Nú er það svo að það
er ekki keppikefli að breyta stjórnarskrám og þær
tryggja allar að þeim verði ekki svo auðveldlega
breytt. Mikið tal hefur gengið síðustu árin um nauð-
syn á að breyta stjórnarskrá og drifkraftur þess virt-
ist vera að einhverjir teldu að stjórnarskráin og gall-
ar á henni hefðu eitthvað haft með „hrunið“ að gera.
En fyrir löngu hefur verið afhjúpað að allt það tal
(að slepptum fáeinum nytsömum sakleysingjum) hef-
ur snúist um að gera hatursmönnum fullveldis Ís-
lands fært að koma landinu í ESB, sem logar nú
stafnanna á milli.
En stjórnarskránni hefur nokkrum sinnum verið
breytt og þá vegna þess að jákvæð markmið voru
undir. Þar má nefna að tryggja breytta kjördæma-
skipan og gera kosningaréttinn skaplegri því að
rangindin þar máttu ekki lengur standa. Og önnur
slík dæmi mætti nefna.
Þá voru gerðar breytingar á stjórnarskrá 1995 og
segja má að sumar þeirra breytinga hafi ekki aukið
skýrleika stjórnarskrárinnar eins og vandamál í
dómskerfinu sýndu glöggt ekki löngu síðar. En í
þeim breytingafasa var með breyttri 71. grein stjórn-
arskrárinnar hnykkt á vernd einkalífs. Það hefur
vakið eftirtekt hversu þeim sem tala hæst fyrir breyt-
ingum á stjórnarskrá virðist sama um hvort farið er
eftir þeirri gildandi eða ekki.
Þegar utanaðkomandi aðili tók upp ógeðfellt
drykkjuraus tímunum saman (með skýringum sem
eru fjarri því að vera trúverðugar) og sendi það svo
óábyrgum fjölmiðli til frjálsrar meðferðar, mátti hon-
um verða ljóst að fjölmargir saklausir einstaklingar
meiddust mjög. Þótt rausið sé fordæmt með réttu er
augljóst að með njósnunum um það og birtingu þess
meiddust þeir sem fyrir urðu og þá fyrst.
Það hlýtur að vera mikil samviskuspurning hvort
það eitt að koma þeim sem rausuðu svo skammarlega í
eigin hóp í verðskuldaðan bobba hafi réttlætt að meiða
svo marga varnarlausa í leiðinni.
Frægt hler
En eins og fyrr sagði er mönnum, jafnvel þeim valda-
mestu í veröld, hvergi óhætt. Muna mætti þegar
Obama forseti átti trúnaðarsamtal við Medvedev á al-
þjóðlegum fundi í mars 2012. Hann gætti ekki að því
að ekki hafði verið slökkt á upptökutæki. Hallaði hann
sér að Medvedev sem þá var enn forseti Rússlands og
hvíslaði að honum á þá leið að eftir kosningar í nóv-
ember myndi hann hafa miklu meira svigrúm til að
koma til móts við Rússland. Medvedev sagðist mundu
láta Vladimir vita þetta. Ef eitthvað svipað þessu hefði
náðst eftir tveggja ára rannsóknir á meintu samsæri
Trump við Rússa hefðu þeir ekki þurft lengur að leita
og getað farið beint í að steypa karlinum.
Eftir tvö heil ár stendur ekkert bitastætt eftir ann-
að en að einn af mörgum lögfræðingum Trumps hefði
borgað tveimur konum sem héldu því fram að Trump
hefði haft við þær mök gegn greiðslu 10 árum áður en
hann bauð sig fram. Nú hótuðu þær að ljóstra þessu
upp 10 dögum fyrir kosningar. Þetta var náttúrlega
fjárkúgun og hefur Trump neitað staðfastlega að til-
efnið hafi verið fyrir hendi þótt margir leggi ekki
trúnað á það. Hann hefði verið sammála lögfræð-
ingnum að það mætti kasta smáaurum í þetta frekar
en að láta fjárkúgunina ráða umræðunni síðustu 10
daga kosninganna.
Til þess að þessi greiðsla sem lögfræðingurinn segir
Trump hafa heimilað geti talist ólögmæt (sem þá
myndi varða sekt samkvæmt dómspraxís) yrði að
sanna að peningarnir hefðu komið úr sjóði sem ætl-
aður hefði verið til að kosta kosningabaráttuna en
ekki úr öðrum þeim sjóðum Trumps sem lögfræðing-
urinn hafði aðgang að.
Jafnvel uppi á Íslandi virðast einhverjir telja að
loksins hafi Mueller saksóknari náð einhverjum ár-
angri í að sanna samsæri Trumps og Pútíns.
Rússagaldurinn mikli fælist þá eftir allt saman í
næturgamni með „Stormy Daniels“, sem heitir þó
eitthvað allt annað, 10 árum áður en Trump varð for-
seti og vissi að Pútín væri til.
Það er aldrei svo lítið að það hressi ekki, sagði mað-
urinn sem fékk boð um sherryglas á Bessastöðum
forðum.
En er þetta ekki of lítið?
Morgunblaðið/Eggert
’Þótt rausið sé fordæmt með réttu er aug-ljóst að með njósnunum um það og birt-ingu þess meiddust þeir sem fyrir urðu og þáfyrst.
Það hlýtur að vera mikil samviskuspurning
hvort það eitt að koma þeim sem rausuðu svo
skammarlega í eigin hóp í verðskuldaðan
bobba hafi réttlætt að meiða svo marga varn-
arlausa í leiðinni.
16.12. 2018 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31