Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.02.2014, Síða 8

8http://www.ætt.is
Fréttabréf Ættfræðifélagsins í febrúar 2014
aett@aett.is
Ekki er gott að segja hvernig næsti áratugur flýtur
fram í Skaptabæ, með börnin þrjú, Guðrúnu ömmu
þeirra og Guðrúnu Klængsdóttur, en 1874 er Guðrún
amma frá Árbæ talin húsráðandi í Miðbýli/Skaptabæ.
Með afkomendunum lifir þó sú saga að Guðrún
Klængsdóttir hafi fljótlega eftir lát Skapta farið til
heitmanns síns, Magnúsar í Melkoti. Þau giftast 1879,
þá er Guðrún 46 ára.
Klukkan góða
Skapti og Þórdís kona hans áttu klukkuna góðu, sem
tikkar ei-líbbð, ei-líbbð, sem Laxness gerði fræga
í Brekkukotsannál og nú stendur á Gljúfrasteini.
Það mun hafa verið Ísleifur sýslumaður á Brekku á
Álftanesi, sonur Einars kúts Skálholtsrektors, sem
keypti klukkuna af fylgisveinum Jörundar hunda-
dagakonungs.
Halldór Laxness segir að Jórunn dóttir Ísleifs,
kona Páls Melsteð, hafi gefið Þórdísi frænku sinni,
konu Skapta, klukkuna, en ég fæ nú hvergi séð að
þær hafi verið skyldar. Önnur saga segir að Skapti
hafi keypt klukkuna, þá mjög illa farna, á 8 kr af Páli
Melsteð, tengdasyni Ísleifs, og gert við hana. Skapti
mun hafa gefið Guðrúnu Klængsdóttur klukkuna þeg-
ar hún kom til hans til þess að hugsa um börnin eft-
ir að Þórdís dó. Guðrún fór síðan með klukkuna í
Melkot til heitmanns síns, Magnúsar Einarssonar, þar
sem Halldór Laxness kynntist henni.
Þau Guðrún Klængsdóttir og Magnús búa í Melkoti
þar til Guðrún deyr 1914. Melkot er rifið 1915 og þá
tekur Guðjón í Laxnesi Magnús til sín ásamt klukk-
unni góðu, og þannig barst hún fyrst að Gljúfrasteini
þar sem hún enn í dag heldur áfram að tikka ei-líbbð,
ei-líbbð meðan kynslóðirnar renna fram...
Guðrún amma deyr
1883 flytur svo Guðný Klængsdóttir, amma Halldórs
Laxness, þá nýorðin ekkja, suður í Melkot til Guðrúnar
systur sinnar, ásamt Sigríði dóttur sinni, tíu ára gam-
alli, sem lifði ein hennar mörgu barna.
Guðrún Einarsdóttir amman frá Árbæ, á sjálfsagt
enga ósk heitari en að fylgja litlu barnabörnunum sín-
um eftir sem lengst, en aldurinn segir til sín. 24. mars
1874 eru hennar dagar taldir. Þá er hún 77 ára, titluð
ekkja og húsráðandi í Miðbýli. Þá er Eyjólfur 12 ára,
Guðrún ellefu ára og Guðný litla aðeins níu ára.
1876 tekur Eyjólfur, þá 14 ára, inntökupróf í
Reykja víkur lærða skóla, fær einkunnina 3.95, af 5
mögulegum, og er tekinn inn í 1. bekk. Skólagangan
þar mun þó ekki hafa varað mörg ár.
Síðan tvístruðust börnin hvert í sína áttina. Guðrún
fer í fóstur í Ráðagerði á Seltjarnarnesi, þar sem hún
var látin þræla og átti erfiða ævi. Þó alltaf var gefið
með henni.
Skaptabær auður
Í mt 1880 sést að mikil breyting hefur orðið á allra
högum. Þá er enginn lengur í Skaptabæ af litlu fjöl-
skyldunni eða börnunum. Guðný, sú yngsta, er nú 15
ára og orðin vinnukona í barnaskólanum. Guðrún er
17 ára og kölluð léttastúlka í Ráðagerði.
Eyjólfur er orðinn 18 ára og fetar í fótspor afa síns
Skapta Sæmundssonar, er hagur og er skráður gull-
smíðasveinn í Aðalstræti 6. Í sama manntali, í Aðalstræti
7, er Margrét hálfsystir hans, húskona ásamt Guðnýju
systurdóttur sinni, dóttur Guðríðar Skaptadóttur.
Ári síðar, 1881, fer Eyjólfur til Kaupmannahafnar
í gullsmíðanám. Ellefu árum síðar, árið 1892, andast
hann úr tæringu á bæjarsjúkrahúsinu í Kaupmannahöfn.
Í blaðinu Sunnanfara í Kaupmannahöfn segir um
Eyjólf: Hann var sonur Skapta læknis Skaptasonar,
var gullsmiður og hafði verið hér í ellefu ár. Eyjólfur
var skýr vel og hagleiksmaður af náttúru.
Af Guðnýju, yngsta barni Skapta, er það að
segja að hún flytur til vesturheims þar sem hún gift-
ist Guðmundi Einarssyni, síðar presti á Mosfelli í
Grímsnesi. Ekki áttu þau langt líf saman, því Guðný
deyr vestra af barnsförum, ásamt litla, nýfædda
drengnum sínum, árið 1897, aðeins 32 ára gömul.
Í vesturheimi
Af Jóhönnu Kristjönu Skaptadóttur er það að segja
að hún yfirgefur fósturlandið árið 1873 og fer til
vesturheims þar sem hún starfar langa ævi sem
kennslukona og lést þar aldamótaárið 1900 að því er
Klukkan sem tikkaði ei-líbbð, ei-líbbð í Brekkukotsannál
var í eigu Skapta og Þórdísar og stóð í Skaptabæ.
(Ljósmyndin er fengin að láni frá Gljúfrasteini)