Kraftur - 01.01.2014, Blaðsíða 20

39
Kraftur
15 ára
38
Kraftur
15 ára
Þegar fólk á barneignaraldri greinist með krabbamein
má segja að hugsanlegar barneignir séu yfirleitt ekki það
fyrsta sem fólki dettur í hug eftir að það fær greininguna.
Það er misjafnt hvort það fær upplýsingar um möguleika
á að gera ráðstafanir til að geta eignast börn seinna meir
og því miður er það stundum þannig að fólk kemst að því
í meðferðarferlinu að það er búið að missa af tækifærinu
til að eignast barn sem búið er til með þeirra eigin frumum.
Það getur því verið mikið áfall að komast að því í miðri
meðferð að það hefði þurft að grípa strax inn í og frysta
sæðisfrumur eða fara í eggheimtu og frysta fósturvísa til
að varðveita möguleikann á barneignum, og þá er það orðið
of seint. Hér á eftir fer umfjöllun um þá möguleika sem eru í
boði fyrir ungt fólk sem vill varðveita frjósemi sína.

Ef karlmaður sem hefur greinst með krabbamein og vill
frysta sæðisfrumur til hafa möguleikann á að eignast barn
seinna meir þá fer hann á Art Medica glasameðferðarstöðina
sem sér um aðstoð við fólk sem á í erfiðleikum með að
eignast barn (www.artmedica.is). Þangað er hægt að fara
og láta frysta sæðisfrumur. Það er mælt með að eiga nokkra
skammta í frysti því það getur þurft nokkrar tilraunir til
að eignast barn. Á heimasíðu Art Medica kemur fram að
karlmönnum er ráðlagt að koma með nýtt sæðissýni um
tveimur árum eftir að krabbameinsmeðferð lýkur til að
athuga frjósemi. Þá er sýnið rannsakað og skoðað m.a.
hreyfanleiki, lögun og fjöldi sæðisfruma. Ef sæðisfraleiðslan
hefur jafnað sig er ekki nauðsynlegt að geyma frystu sæðis-
frumurnar lengur. Kostnaður við sæðisrannsókn er 4.000 kr.
Frysting sáðfruma kostar 20.000 kr. og geymslugjald á ári eru
aðrar 20.000 krónur. Sæðisfrumur eru geymdar að hámarki
í 10 ár.

Ef það er ekki fryst hjá karlmanni sem er að fara í krabba-
meinsmeðferð og hann ætlar sér að eignast börn í fram-
tíðinni þá hefur hann möguleika á að nota gjafasæði.
Í sumum tilfellum virðist framleiðslan þó jafna sig. Fyrir
konur sem greinast með krabbamein þá hafa margar konur
möguleika á því að fara í glasameðferð áður en þær þurfa
að hefja krabbameinslyfjameðferð. Þá fer konan í gegnum
ferli þar sem hún byrjar að sprauta sig á 21. degi tíðahrings
Frjósemi fólks
með krabbamein
Grein
Höfundar:
Berglind Ósk Birgisdóttir,
hjúkrunarfræðingur
og Gyða Eyjólfsdóttir,
sálfræðingur.
með bælandi lyfjum sem slökkva á æxlunarkerfi hennar
og senda hana í hálfgerð tíðahvörf. Síðan þarf konan að
sprauta sig með hormónum sem örva framleiðslu á mörgum
eggbúum í einu. Þegar eggbúin eru svo tilbúin er stungið
á þau og eggin sem eru í eggbúunum eru sótt og frjóvguð
með sæði maka eða gjafasæði ef maki er ekki til staðar. Þeir
fósturvísar sem myndast eru svo frystir og geymdir þangað
til konan fer að huga að barneignum. Hafa þarf í huga að það
þarf oft nokkrar meðferðir til að búa til barn.
Því er mælt með því að konur ræði við krabbameinslækn-
inn sinn og lækna á Art Medica um hvort það sé í boði fyrir
þær að fara jafnvel í 2 glasameðferðir áður en krabbameins-
lyfjameðferð hefst til að eiga fleiri fósturvísa í frystinum.

Stundum er því miður ekki í boði fyrir konur að fara í glasa-
meðferð eftir greiningu því hefja þarf krabbameins-
lyfjameðferð strax. Eins er glasameðferð ekki alltaf í boði
fyrir konur sem til dæmis hafa greinst með hormóna-
tengd krabbamein eins og til dæmis brjóstakrabbamein
því lyfin sem notuð eru til að örva eggbúin geta valdið
því að krabbameinið stækki og fari að dreifa sér. Það er
þó mikilvægt að upplýsa þær um áhrif meðferðarinnar
á frjósemina strax í upphafi svo þær hafi þessar upplýs-
ingar þegar farið er af stað í krabbameinsmeðferðina. Þegar
konur sem ekki eiga frysta fósturvísa fara að huga að barn-
eigunum eftir að krabbameinslyfjameðferð er lokið og
í ljós kemur að krabbameinslyfin hafa haft slæm áhrif
á frjósemi konunnar þá þarf að skoða hvort konan sé
kandidat í glasameðferð eða hvort best sé fyrir konuna að
fá gjafaegg. Helstu ástæðurnar fyrir því að allar konur eru
ekki kandidatar í hefðbundna glasameðferð eftir krabba-
meinslyfjameðferð er sú að í sumum tilfellum hafa lyfin
valdið varanlegum skaða á eggjastokkum konunnar og svo
að lyfin sem notuð eru til að örva eggbúin geta aukið líkurnar
á til dæmis á krabbameini í brjóstum og eggjastokkum.

Í dag kostar fyrsta glasameðferðin 376.000 krónur og ofan
á það leggst lyfjakostnaður. Þetta verð þurfa því miður allir
að borga. Ríkið niðurgreiðir aðra til fjórðu glasameðferðina
að hluta. Uppsetning á fósturvísi kostar 92.000 kr og gjafa-
eggjameðferð kostar 626.000 kr.

Erlendis eru víða önnur meðferðarúrræði en eru í boði
hérlendis. Til dæmis er í auknum mæli farið að frysta
eggin ófrjóvguð erlendis, sérstaklega hjá einhleypum og/
eða ungum konum. Á mörgum stöðum erlendis er einnig
boðið upp á glasameðferð án lyfja en slík meðferð kallast „in
vitro maturation“ á ensku (IVM). Það sem sú meðferð hefur
fram yfir hefbundna glasameðferð er að hún er tiltölulega
auðveld og hún þarfnast mun minni undirbúnings, en í
henni eru eggin sótt þegar þau eru enn óþroskuð. Þau eru
svo látin þroskast á rannsóknarstofu áður en þau eru annað-
hvort frjóvguð eða fryst. Fyrir þær konur sem nú þegar hafa
sigrast á krabbameini og eiga í erfiðleikum með að verða
óléttar en þurfa ekki gjafaegg, þá getur glasameðferð án lyfja
verið góður kostur.

Eitt af því nýjasta í þessum geira erlendis er að taka vefja-
bút úr eggjastokk konunnar og frysta hann. Svo þegar konan
er læknuð af krabbameininu og tilbúin í barneignir þá er
vefjabúturinn hreinlega græddur í konuna aftur. Í grein
sem birtist í maí 2013 í tímaritinu „Fertility and Sterility“ er
fjallað um þrjár yfirlitsgreinar þar sem skoðuð voru 60 tilfelli
þar sem frosinn vefjabútur úr eggjastokki var græddur aftur í
konu eftir að hún hafði sigrast á krabbameini. Af þessum 60
konum þá var hægt að sjá þroskun á eggbúum í vefjabútnum
eftir hálft ár í 93% tilfella. Af þessum 60 konum höfðu 11
þeirra orðið barnshafandi og höfðu þær fætt samtals
12 heilbrigð börn þegar greinin var skrifuð.

Að lokum viljum við benda á spjallborð fyrir einstaklinga
sem hafa greinst með krabbamein og eru að takast á við
ófrjósemi. http://www.fertilethoughts.com/forums/can-
cer-and-infertility/