Morgunblaðið - 19.03.2019, Blaðsíða 31

MENNING 31
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. MARS 2019
Listmúsík – ef svo mættikalla nóturitaða tónlist ernágrannaþjóðir nefnam.a. „kompositionsmusik“
til aðgreiningar frá vinsældavænni
skyndiafurðum – var með síðustu
listgreinum til að festa hér rætur
eða svo seint sem um miðja s.l. öld;
yfir 200 árum síðar en sunnar í álfu.
Hvað hljómsveitarverk varðar eink-
um með tilkomu Sinfóníu-
hljómsveitar Íslands er fagna mun
70 ára afmæli á næsta ári.
Er því kannski varla nema skilj-
anlegt þótt ný íslenzk tónverk hafi
oft átt á brattann að sækja í viðtöku
almennings. Kastar þó tólfum með
snarbreyttum markaðsforsendum
yfirstandandi tæknibyltingar, um
leið og jafnvel glæstustu gimsteinar
klassískra tónmennta virðast eiga
örðugra uppdráttar. Alltjent var
óneitanlega sláandi að sjá aðeins
þriðjungssetinn Eldborgarsal s.l.
fimmtudag þegar fjórar hérlendar
samtímatónsmíðar voru í boði –
ólíkt nærri fullhýsisaðsókn að La
traviata fimm dögum fyrr.
Hverju sætti? E.t.v. birtist í sam-
anburði við óperu Verdis aðal-
munurinn á ,sýnilegri‘ klassískri
sviðstónlist og miður sýnilegri af-
straktri nútímatónsköpun á öld aug-
ans. Svo ótalin séu hljóð úr önugu
horni um að inngróinn klíkuskapur
ráði nú meiru en gæði um hvað fæst
flutt á sinfónískum fjölum – með til-
heyrandi leiðindum handa þeim
grandlausu áheyrendum er kunni ei
forað að forðast.
Það gekk því kraftaverki næst
hvað roskinn og eftir því fordóma-
sligaður tónkeri náði miklu úr
hljómseiði kvöldsins, enda á skjön
við hófstilltustu væntingar. Mátti
það eflaust fyrst og fremst þakka
skeleggri stjórn finnsku maestr-
unnar, er tókst að laða fram allar
beztu hliðar verkanna svo undrum
sætti. Jaðraði á köflum við að út-
koman nálgaðist jafnvel leyndan
óskadraum flestra tónhöfunda, eða
,betri en verkið ætti skilið‘ á gár-
ungamáli.
Alltjent man ég varla eftir ann-
arri eins þýðri fágun, hvassri
snerpu né samstígu jafnvægi í með-
ferð á nútímamúsík og hér gat að
heyra, og torveldaði það óneitanlega
samanburð við fjölda frumflutninga
fyrri ára. Eða hvað skyldi margt
hafa dottið í gleymsku að ósekju
eftir slakan frumflutning?
Svo mikið er víst að sú hætta var
harla ólíkleg að þessu sinni, í von-
andi sambærilegri hljóðritun við
gæðaframmistöðu spilara og stjórn-
anda. Eldfjörug Tokkata Karólínu
Eiríksdóttur fyrir æskulýðs-
hljómsveit frá 1999 náði á aðeins
rúmum 8 mínútum að kollvarpa
svartsýnustu kvöldvæntingum
hlustenda með m.a. skoppandi
snertlutilþrifum í anda verkheitis,
endandi á risaeðluurrandi kveðju-
ávarpi bassahljóðfæra. Virtist höf-
undur alsæll að leikslokum, og
skyldi engan undra.
Sinfónía nr. 2 eftir Þorstein
Hauksson tók mið af 8 japönskum
hækum og kenndi þar fjölmargra
grasa í tónsetningu ólíkra náttúru-
stemninga að seiðmögnuðum hætti
lands hinnar rísandi sólar.
Ef satt er sem manni skilst að
erfingjar samúræja hafi á seinni ár-
um tekið lífsskoðun íslendingasagna
opnum örmum, er ekki nema rök-
rétt að álykta að höfundur hafi not-
ið samsvarandi innblásturs af
skyldri bushido arfleifð Japana, þar
sem fornhetjuleg vígfimi og skáld-
leg angurværð – „sverðið og blóm-
ið“ – standa hlið við hlið. Allavega
skiptust blíða og stríða á af þvílíkri
fjölbreytni að tíminn flaug – þar til
skyndilega var stoppað „subito“.
Líkt og æðri máttarvöld hefðu
klippt á draumastreng áður en
verra hlytist af.
Illumine, strengjaoktett Önnu
Þorvaldsdóttur frá 2016 fyrir En-
semble intercontemporain í París,
var hér flutt í stækkaðri orkestrun.
Verkið var að sögn höfundar byggt
á togstreitu ljóss og myrkurs og því
e.t.v. í aðra rönd e.k. umtónun á
,Fiat lux!‘ orðum Mósebókar þegar
birta bar af dimmu í lokin.
Þótt játa verði að undirritaður
hafi oft átt erfitt með að lifa sig inn
í ofurhuglægan áferðarstrúktúr
fyrri verka Önnu, var upplifunin að
þessu sinni mun áhrifameiri, þrátt
fyrir stöku skringileg hljóð er á ein-
um stað minntu helzt á höstug and-
vörp úlfalda í hópefli. Og niðurlagið
– kannski bezt heppnaða ,lending‘
kvöldsins – angaði m.a.s. af ljóð-
rænni angurværð við smellandi
Bartók-pizzicati á líðandi
legatósvifi.
Síðasta og lengsta verk dagskrár
var 5. sinfónía Johns Speight; í fjór-
um aðalþáttum en með tvö sóló- og
eitt tríómillispil í minningu liðinna
vina tónskáldsins.
Brezki atgervisaðsetinn (f.
1945), er hingað fluttist 1972, er
mér vitandi eini menntaði söngv-
arinn í hópi hérlendra nútíma-
tónskálda og því varla laust við að
rekja mætti hlutfallslega mel-
ódískari efnistök hans til þess, í
samanburði við kollega hans hér á
seinni áratugum.
Hæpnara væri að ýja að hugs-
anlegum áhrifum frá tónjöfrum
átthaganna á við Bax, Bliss, Arn-
old og Britten, jafnvel þótt stund-
um væri freistandi að þykjast
heyra enduróm af enskri tónleifð,
ekki sízt í seinni helmingi hljóm-
kviðunnar. Fyrir öllu var glæsileg
fjölbreytni verksins og viðfeðmi,
er spannaði líkt og Mahler kenndi
gervalla mannlega reynslu í stóru
sem smáu.
Eftir epískt-dramatískan And-
ante-Allegro I. þátt tók, að loknu
stuttu millispili fyrir dempað
trompet, við eitilhvass II. (Allegro
molto). Frábært leiknu millispili
fyrir horn fylgdi þarnæst söng-
rænn III. þáttur (Allegro vivace)
og eftir síðasta millispilið, fyrir
enskt horn og víólur, loks ýmist
blíður eða stríður Fínall í fimm
mishröðum köflum þar sem tón-
frumið so la mi ti gekk sem rauð-
ur þráður og endaði á sannkölluðu
fítonstrukki.
Hér sem í fyrri atriðum naut
verkið vægast sagt góðs af óvenju
markvissri meðferð jafnt leiðara í
lyftingu sem spilara á hljómsveit-
arpalli, er lögðu sig svo fram að
stappaði nærri göldrum. Óneitan-
lega heillandi fyrirmynd til eftir-
breytni þegar ný íslenzk tónverk
hljóta eldskírn í heyrandi hljóði.
Verði sú raunin, þarf varla að hafa
áhyggjur af framtíð listrænnar
tónsköpunar á þessu landi.
Eldfjörug Tokkata Karólínu Eiríks-
dóttur vakti lukku hjá rýni.
Finnagöldrótt
gæðatúlkun
Eldborg í Hörpu
Sinfóníutónleikar bbbmn
Karólína Eiríksdóttir: Tokkata (1999 (8
mín.)). Þorsteinn Hauksson: Sinfónía
nr. 2 (2014; ísl. frumfl. (19 mín.)). Anna
Þorvaldsdóttir: Illumine (2016; ísl.
frumfl. (8 mín.)). John Speight: Sin-
fónía nr. 5 (2009-16; frumfl. (33 mín.).
Sinfóníuhljómsveit Íslands; stjórnandi:
Anna-Maria Helsing. Fimmtudaginn
14.3. kl. 19:30.
RÍKARÐUR Ö.
PÁLSSON
TÓNLIST
Angurværð Upplifun af verki Önnu
Þorvaldsdóttur var áhrifamikil.
Glæsileg fjölbreytni Flutt var
Sinfónía nr. 5 eftir John Speight.
Stemningar Ýmissa grasa kenndi í
sinfóníu Þorsteins Haukssonar.
Ronja Ræningjadóttir (Stóra sviðið)
Sun 24/3 kl. 13:00 Sun 14/4 kl. 16:00 Lau 18/5 kl. 13:00 Aukas.
Sun 24/3 kl. 16:00 Sun 28/4 kl. 13:00 Lau 18/5 kl. 16:00 Aukas.
Sun 31/3 kl. 13:00 Sun 28/4 kl. 16:00 Sun 19/5 kl. 13:00
Sun 31/3 kl. 16:00 Sun 5/5 kl. 13:00 Sun 19/5 kl. 16:00
Sun 7/4 kl. 13:00 Sun 5/5 kl. 16:00 Sun 26/5 kl. 13:00
Sun 7/4 kl. 16:00 Sun 12/5 kl. 13:00 Sun 2/6 kl. 13:00
Sun 14/4 kl. 13:00 Sun 12/5 kl. 16:00 Lau 8/6 kl. 13:00
Stórskemmtilegur og æsispennandi söngleikur fyrir alla fjölskylduna!
Einræðisherrann (Stóra Sviðið)
Lau 23/3 kl. 19:39 Fös 5/4 kl. 19:30 Lau 4/5 kl. 19:30
Fös 29/3 kl. 19:30 Lau 13/4 kl. 19:30
Siggi Sigurjóns mætir Charlie Chaplin!
Jónsmessunæturdraumur (Stóra sviðið)
Fös 22/3 kl. 19:30 5.sýn Lau 6/4 kl. 19:30 7.sýn Fös 3/5 kl. 19:30 9.sýn
Lau 30/3 kl. 19:30 6.sýn Fös 12/4 kl. 19:30 8.sýn
Fyndinn og erótískur gamanleikur
Þitt eigið leikrit (Kúlan)
Lau 23/3 kl. 15:00 Fös 29/3 kl. 18:00 Aukas. Lau 6/4 kl. 15:00
Lau 23/3 kl. 17:00 Lau 30/3 kl. 15:00 Sun 7/4 kl. 15:00
Sun 24/3 kl. 15:00 Sun 31/3 kl. 15:00 Lau 13/4 kl. 17:00
Sun 24/3 kl. 17:00 Sun 31/3 kl. 17:00
Það er þitt að ákveða hvað gerist næst!
Súper - þar sem kjöt snýst um fólk (Kassinn)
Mið 20/3 kl. 19:30 2.sýn Fim 28/3 kl. 19:30 6.sýn Lau 6/4 kl. 19:30 Aukas.
Fim 21/3 kl. 19:30 3.sýn Lau 30/3 kl. 19:30 7.sýn Mið 10/4 kl. 19:30 Aukas.
Fös 22/3 kl. 19:30 4.sýn Mið 3/4 kl. 19:30 Aukas. Fim 11/4 kl. 19:30 9.sýn
Mið 27/3 kl. 19:30 5.sýn Fim 4/4 kl. 19:30 8.sýn Fös 12/4 kl. 19:30 10.sýn
Nýtt og bráðfyndið leikrit, fullt af "gnarrískum" húmor
Loddarinn (Stóra Sviðið)
Lau 27/4 kl. 19:30 Frums. Fim 2/5 kl. 19:30 3.sýn Lau 11/5 kl. 19:30 5.sýn
Þri 30/4 kl. 19:30 2.sýn Fös 10/5 kl. 19:30 4.sýn Fös 17/5 kl. 19:30 6.sýn
Hárbeitt verk eftir meistara gamanleikjanna
Improv Ísland (Þjóðleikhúskjallari)
Mið 20/3 kl. 20:00 Mið 3/4 kl. 20:00
Mið 27/3 kl. 20:00 Mið 10/4 kl. 20:00
Spunasýningarnar vinsælu snúa aftur - engin sýning eins!
Brúðkaup Fígaros (Stóra Sviðið)
Lau 7/9 kl. 19:30 Frums. Fös 20/9 kl. 19:30 3.sýn Lau 28/9 kl. 19:30 5.sýn
Sun 15/9 kl. 19:30 2.sýn Lau 21/9 kl. 19:30 4.sýn Lau 5/10 kl. 19:30 6.sýn
Óborganlegu gamanópera eftir meistara Mozart
Mið-Ísland (Þjóðleikhúskjallarinn)
Fim 21/3 kl. 21:00 Lau 23/3 kl. 19:30 Fös 29/3 kl. 19:30
Fös 22/3 kl. 19:30 Lau 23/3 kl. 22:00 Fös 29/3 kl. 22:00
Fös 22/3 kl. 22:00 Fim 28/3 kl. 21:00
Dimmalimm (Brúðuloftið)
Lau 23/3 kl. 14:00 Lau 30/3 kl. 14:00 Lau 6/4 kl. 14:00
Ástsælasta ævintýri þjóðarinnar
leikhusid.is | midasala@leikhusid.is | 551 1200
BORGARLEIKHÚSIÐ
Kynntu þér nýjan tapas-matseðil Leikhúsbarsins
á borgarleikhus.is
Miðasala | 568 8000 | borgarleikhus.is
Matthildur (Stóra sviðið)
Mið 20/3 kl. 19:00 4. s Fös 5/4 kl. 19:00 15. s Fös 26/4 kl. 19:00 24. s
Fim 21/3 kl. 19:00 5. s Sun 7/4 kl. 19:00 16. s Sun 28/4 kl. 19:00 25. s
Fös 22/3 kl. 19:00 6. s Mið 10/4 kl. 19:00 17. s Þri 30/4 kl. 19:00 26. s
Lau 23/3 kl. 19:00 7. s Fös 12/4 kl. 19:00 18. s Fim 2/5 kl. 19:00 27. s
Sun 24/3 kl. 19:00 8. s Lau 13/4 kl. 13:00 19. s Mið 8/5 kl. 19:00 29. s
Mið 27/3 kl. 19:00 9. s Sun 14/4 kl. 19:00 20. s Fim 9/5 kl. 19:00 30. s
Fim 28/3 kl. 19:00 10. s Þri 16/4 kl. 19:00 21. s Mið 15/5 kl. 19:00 31. s
Sun 31/3 kl. 19:00 12. s Mið 24/4 kl. 19:00 22. s Fim 16/5 kl. 19:00 32. s
Mið 3/4 kl. 19:00 13. s Fim 25/4 kl. 19:00 23. s
Frumsýning 15. mars.
Elly (Stóra sviðið)
Lau 30/3 kl. 20:00 209. s Sun 5/5 kl. 20:00 213. s Fös 31/5 kl. 20:00 217. s
Lau 6/4 kl. 20:00 210. s Sun 12/5 kl. 20:00 214. s Lau 8/6 kl. 20:00 218. s
Lau 13/4 kl. 20:00 211. s Fös 17/5 kl. 20:00 215. s Lau 15/6 kl. 20:00 Lokas.
Lau 27/4 kl. 20:00 212. s Fös 24/5 kl. 20:00 216. s
Aukasýningar vegna mikillar eftirspurnar!
Ríkharður III (Stóra sviðið)
Fös 29/3 kl. 20:00 15. s Fim 4/4 kl. 20:00 16. s Fim 11/4 kl. 20:00 Lokas.
Síðustu sýningar komnar í sölu.
Kvenfólk (Nýja sviðið)
Lau 23/3 kl. 20:00 44. s Lau 30/3 kl. 20:00 45. s Lau 6/4 kl. 20:00 46. s
Drepfyndin sagnfræði með söngvum.
Kæra Jelena (Litla sviðið)
Fös 12/4 kl. 20:00 Frums. Fim 25/4 kl. 20:00 6. s Fös 3/5 kl. 20:00 10. s
Sun 14/4 kl. 20:00 3. s Fös 26/4 kl. 20:00 7. s Sun 5/5 kl. 20:00 11. s
Þri 16/4 kl. 20:00 4. s Sun 28/4 kl. 20:00 8. s Mið 8/5 kl. 20:00 12. s
Mið 24/4 kl. 20:00 5. s Fim 2/5 kl. 20:00 9. s
Kvöld sem breytir lífi þínu.
Club Romantica (Nýja sviðið)
Fös 22/3 kl. 20:00 6. s Fim 28/3 kl. 20:00 7. s Fös 5/4 kl. 20:00 8. s
Hvað varð um konuna?
Kvöldvaka með Jóni Gnarr (Litla sviðið)
Lau 13/4 kl. 20:00 aukas.
Aukasýning komin í sölu.
Bæng! (Nýja sviðið)
Fös 26/4 kl. 20:00 Frums. Mið 8/5 kl. 20:00 4. s Fim 23/5 kl. 20:00 7. s
Sun 28/4 kl. 20:00 2. s Fim 9/5 kl. 20:00 5. s Sun 26/5 kl. 20:00 8. s
Fös 3/5 kl. 20:00 3. s Fim 16/5 kl. 20:00 6. s Fim 30/5 kl. 20:00 9. s
Alltof mikið testósterón
Allt sem er frábært (Litla sviðið)
Lau 4/5 kl. 20:00 aukas. Fim 9/5 kl. 20:00 aukas. Lau 11/5 kl. 20:00 aukas.
Aukasýningar vegna mikillar eftirspurnar!