Morgunblaðið - 25.04.2019, Side 14

14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. APRÍL 2019
Eltak sérhæfir sig í sölu
og þjónustu á vogum
Bjóðum MESTA úrval
á Íslandi af smáum
og stórum vogum
Glæsilegir skartgripir
innblásnir af íslenskri sögu
G U L L S M I Ð U R & S K A R T G R I PA H Ö N N U Ð U R
Skólavörðustíg 18 – www.fridaskart.is
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Útlit er fyrir að viðskiptakjör þjóð-
arinnar muni versna frekar í ár.
Hækkun olíuverðs á þátt í því.
Þetta er niðurstaða greiningar
Yngva Harðarsonar, hagfræðings og
framkvæmdastjóra Analytica.
Lækkandi afurðaverð í sjávar-
útvegi og álframleiðslu bætist við
samdrátt í ferðaþjónustu. Fyrir vik-
ið dragist verðmætasköpun saman.
Við það bætist hækkandi olíuverð.
Því séu horfur á að íslenskir laun-
þegar muni geta keypt minna af er-
lendum vörum og þjónustu, þrátt
fyrir boðaðar nafnlaunahækkanir.
Hugtakið viðskiptakjör vísar til
hlutfalls milli verðlags út- og inn-
fluttrar vöru og þjónustu.
Hafa rýrnað frá miðju ári 2017
Hækki verð á innfluttum vörum
og þjónustu umfram verð á útflutn-
ingi þá rýrna viðskiptakjörin. Þegar
verð á útfluttum vörum og þjónustu
hækkar hins vegar umfram innflutn-
ing batna viðskiptakjörin.
Viðskiptakjör þjóðarinnar styrkt-
ust í kjölfar mikillar lækkunar á
heimsmarkaðsverði olíu. Sú þróun
ásamt innfluttri verðhjöðnun og
fleiri þáttum jók kaupmátt almenn-
ings. Sú styrking er að ganga til
baka með versnandi kjörum. Þannig
kemur fram í síðasta Fjármálastöð-
ugleika Seðlabankans að viðskipta-
kjörin hafa rýrnað samfleytt frá
miðju ári 2017. Þau hafi þannig í lok
síðasta árs verið áþekk því sem þau
voru um mitt ár 2014. Þróunin skýr-
ist m.a. af almennri hækkun inn-
flutningsverðs.
Vegna vægis áls og fisks í útflutn-
ingi notar Yngvi þessar vörur sem
mælikvarða á viðskiptakjörin.
Hann bendir á að fiskverð sem
hlutfall af olíuverði hafi náð hámarki
árið 2016 en síðan gefið eftir. Sama
megi segja um álverðið.
„Við mat á verðhlutfalli fiskafurða
og olíu miða ég við nýjustu upplýs-
ingar Hagstofu Íslands um fiskverð
frá í febrúar og að það haldist
óbreytt. Álverð og olíuverð eru
rauntölur fyrir fyrsta fjórðung en
fyrir annan fjórðung miða ég við
óbreytt verð frá því sl. þriðjudag.
Viðskiptakjörin í heild toppuðu seint
á árinu 2017. Þau hafa síðan rýrnað
og horfur eru á að þau geri það
áfram. Olíuverð hefur hækkað tölu-
vert undanfarið,“ segir Yngvi.
Verð á tunnu af Brent-Norður-
sjávarolíu fór niður í rúma 50 dali í
desember en kostar nú um 74 dali.
Fá minna fyrir krónurnar
Yngvi segir aðspurður að þrátt
fyrir boðaðar nafnlaunahækkanir sé
útlit fyrir að íslenskir launþegar
muni geta keypt minna af erlendum
vörum fyrir útborguð laun.
„Þjóðin hefur orðið fyrir afkomu-
skerðingu. Ytri skilyrðin eru að
versna og þjóðarbúið hefur orðið
fyrir áföllum. Þrennt vegur þar
þyngst. Þ.e.a.s. gjaldþrot WOW air,
loðnubresturinn og vandræðin með
Boeing Max-þotur Icelandair,“ segir
Yngvi sem telur þessa þróun geta
þrýst gengi krónunnar enn frekar
niður enda sé raungengið enn hátt í
sögulegu samhengi.
Viðskiptakjörin hafi í gegnum
söguna haft gríðarleg áhrif á afkomu
íslensku þjóðarinnar. Þjóðin sé enda
háð utanríkisviðskiptum.
Á að skila ábatanum
Samkvæmt lífskjarasamningun-
um fá launþegar mögulega hagvaxt-
arauka á samningstímanum, sem
tryggja á hlut þeirra í verðmæta-
sköpun þjóðarbúsins. Verður hann
reiknaður út frá hagvexti á mann.
Stefán Broddi Guðjónsson, for-
stöðumaður greiningardeildar Arion
banka, bendir á að fjölgun íbúa hafi
verið umfram hagvöxt á síðustu
misserum. Það endurspeglist í því að
meðalhagvöxtur á mann síðustu tvö
ár hafi verið 1,8% þrátt fyrir að með-
alhagvöxtur hafi verið 4,6%. Með
hægari fólksfjölgun, eða jafnvel
fólksfækkun vegna brottflutnings
erlends vinnuafls, kunni að draga
saman með þessum stærðum.
„Það eru horfur á því að það verði
ekki hagvöxtur í ár heldur samdrátt-
ur, hvort sem á heildina er litið eða á
mann,“ segir hann.
Það sem vegur þyngst í þeirri spá
Arion banka er að erlendum ferða-
mönnum fækkar í ár í kjölfar sam-
dráttar og síðan gjaldþrots WOW
air. Þá valdi loðnubresturinn einn og
sér sýnilegum samdrætti milli ára í
landsframleiðslu. Spá greiningar-
deildar Arion banka er að útflutn-
ingstekjur þjóðarbúsins dragist
saman um 10,9% milli ára.
Spáir 16% fækkun
Greiningardeild Arion banka spá-
ir þannig 16% fækkun erlendra
ferðamanna í ár vegna samdráttar í
ferðaþjónustu í kjölfar falls WOW
air. Samsvarar það því að erlendum
ferðamönnum fækki um hátt í 400
þúsund, eða úr 2,3 milljónum í fyrra
í 1,9 milljónir í ár. Stefán Broddi
segir aukið framboð annarra flug-
félaga kunna að vega þar á móti.
„Kyrrsetning Boeing Max-þota hef-
ur hins vegar áhrif á svigrúm Ice-
landair, og fleiri flugfélaga, til að
auka framboð sitt og fylla í það
skarð sem WOW air skilur eftir sig,“
segir Stefán Broddi.
Hann segir aðspurður að aðlögun
að minni útflutningstekjum hafi að
miklu leyti komið fram í 10-12%
veikingu krónu frá júlí og ágúst í
fyrrasumar.
Spá greiningardeildar Arion
banka feli meðal annars í sér að
gengi krónunnar verði á svipuðum
slóðum undir lok árs og það sé í dag.
Horfur séu á mun minni hagvexti
næstu ár en undanfarin ár.
Viðskiptakjör
á niðurleið
Vísitölur viðskiptakjara og verðhlutföll álverðs, fi skverðs og olíuverðs
Frá mars 2000 til júní 2019
125
120
115
110
105
100
95
90
85
300
250
200
150
100
50
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Viðskiptakjör Álverð/olíuverð, fi skverð/olíuverð og raungengi
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands og Analytica
Viðskiptakjör
Álverð/olíuverð
Fiskverð/olíuverð
Raungengi m.v. verðlag
2010=100
 Mun skerða kaupmátt almennings
 Hækkandi olíuverð hefur þar áhrif
Yngvi
Harðarson
Stefán Broddi
Guðjónsson
Valitor var í gær gert að greiða
Sunshine Press Productions (SSP)
og Datacell, rekstrarfélagi Wiki-
leaks, 1,2 milljarða króna í bætur
fyrir að hafa lokað greiðslugátt
þeirra fyrir Wikileaks í 617 daga.
Dómurinn var kveðinn upp í Hér-
aðsdómi Reykjavíkur í gær.
Valitor er gert að greiða SSP
1.140 milljónir króna og Datacell 60
milljónir króna.
Arion banki sendi síðdegis frá sér
afkomuviðvörun vegna dómsins þar
sem segir að áhrif óreglulegra liða á
afkomu bankans á fyrsta ársfjórð-
ungi 2019 verði neikvæð um 1,2 millj-
arða kr. Valitor er dótturfélag Arion
banka. ,,Dómurinn hefur neikvæð
áhrif á afkomu samstæðu Arion
banka á fyrsta ársfjórðungi 2019
sem nema um 600 milljónum króna
að teknu tilliti til skattaáhrifa. Þessi
dómur, gjaldþrot WOW Air og sala
bankans á eignarhlut í Farice hafa
samanlagt neikvæð áhrif sem nema
um 1,2 milljörðum króna á afkomu
fyrsta ársfjórðungs 2019,“ segir í til-
kynningu Arion banka.
Málið á rætur að rekja til lokunar
Valitors árið 2011 á greiðslugátt til
Datacell sem safnaði greiðslum fyrir
Sunshine Press Productions, fyrir-
tækið að baki Wikileaks. Gáttin var
alls lokuð í 617 daga og skaðabóta-
krafan byggir á tjóninu sem fyrir-
tækin urðu fyrir á meðan gáttin var
lokuð.
Sveinn Andri Sveinsson, lögmaður
SSP og Datacell, sagði að niðurstaða
vekti upp blendnar tilfinningar.
Hann sagði að það væri jákvætt að
dómurinn hefði komist að niðurstöð-
unni að um væri að ræða bótaskylt
brot. Hann sagði að það væri verra
að mati dómkvaddra matsmanna
væri ýtt til hliðar en að þeirra mati
var tjón fyrirtækjanna 3,2 milljarð-
ar.
Segir dóminn sæta furðu
Í fréttatilkynningu frá Valitor í
gær er lýst furðu vegna dómsins.
SPP hafi aldrei átt í neinu viðskipta-
sambandi við Valitor. Auk þess hafi
SPP aldrei haft nema hverfandi
tekjur en hafi engu að síður gert
margra milljarða dómkröfur á hend-
ur fyrirtækinu. „Valitor hefur frá
upphafi bent á að enginn grundvöll-
ur sé fyrir kröfugerð SPP en meiri-
hluti héraðsdóms kemst að annarri
niðurstöðu í dag. Hins vegar skilaði
einn þriggja dómara séráliti og vildi
sýkna Valitor alfarið enda hafi ekk-
ert tjón verið sannað.“ Valitor mun
væntanlega áfrýja til Landsréttar.
Valtor greiði 1,2
milljarða í bætur
 Arion banki sendir afkomuviðvörun