Morgunblaðið - 10.07.2019, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. JÚLÍ 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Myndirnarvoru slá-andi. Og
minntu óþægilega
á áþekkar myndir
fyrir rúmum ára-
tug, þegar að
bankamenn báru
boxin sín út úr Lehman Brot-
hers. Árin þar á undan hafði
verið töluverður sláttur á
bankamönnum. Hvert hagn-
aðarmetið af öðru slegið og
bónusgreiðslur lutu áþekkum
lögmálum og voru iðulega
margföld ævilöng laun venju-
legra viðskiptamanna. En þeir
bónusar áttu ekki rót í þjónustu
við þá. Það var fjárfestingar-
bankaþátturinn sem gaf
stærstu tölurnar. Það voru „díl-
arnir“ sem töframenn í bank-
anum framkölluðu með ekki
síðri snillingum utan bankanna.
Nú, eins og þá, sýndu mynd-
irnar niðurdregið fólk að hraða
sér með boxin sín út úr að-
alstöðvunum í London og út úr
kastljósi fjölmiðla. Nú var
þýski heimsbankinn Deutsche
að segja upp fólki þar. Bankinn
tilkynnti að nú hæfust upp-
sagnir 18.000 starfsmanna til
að bregðast við fjárhagslegum
vandræðum, sem leitt hafa til
hruns á verði hans í kaup-
höllum. Þau eru sögð stafa af
mörgum ólíkum ástæðum, þar á
meðal þátttöku í ólögmætri
fjármálalegri starfsemi sem
kostað hafa háar sektar-
greiðslur á bankann.
Nú er einmitt er verið að
ljúka byggingu nýrra höfuð-
stöðva bankans í
London og banka-
stjórinn segir að
því verki verði lok-
ið.
En það voru ekki
aðeins bankamenn
með box sem vöktu
endurminningar og umtal. Í
fréttum var sagt frá að á sama
augnabliki hefðu þekktir klæð-
skerar frá Fielding & Nickol-
son verið á ferð inn og út við að
taka snið og máta föt á banka-
menn sem ekki voru í hópnum
sem hlupu burt með boxin sín
áður en tölvan tók af þeim að-
gangsheimildina og lokaði þá
úti og neitaði að kannast við þá.
Upplýst væri að hver föt kost-
uðu 1.200 pund að lágmarki (um
180 þ.kr.) en gætu kostað miklu
meira stæði vilji og heimild
starfsmanns til þess.
Það hefur styrkt klæðsker-
ana í trú á framtíðina að banka-
stjóri Deutsche, Christian Sew-
ing, var sömu daga í heimsókn í
London. Sewing ætti að vera
næmur á saumaskap. Hann er
þó ekki samansaumaður því
hann sagði í tilefni aðgerðanna
að sjálfur myndi hann nota
drjúgan hluta grunnlauna
sinna, sem eru 3,3 milljónir
evra á ári (um 470 milljónir
króna ári) til kaupa á bréfum í
bankanum og að bónus-
greiðslum til starfsmanna yrði
haldið áfram í samræmi við
þann árangur sem þeir næðu.
Þetta voru góðar fréttir þótt
þær væru ekki með í boxunum
sem borin voru út.
Falli bréfin í
Deutsche meira
gætu veðköll hafist
með afleiðingum
sem því fylgja}
Kunnuglegar minningar
Niðurstaðanýrrar
skýrslu Landsnets,
Afl- og orkujöfn-
uður 2019-2023, er
þess eðlis að hana
verður að taka alvarlega. Í því
felst að bregðast þarf við áður
en í mikið óefni er komið. Í
skýrslunni eru horfur í raf-
orkumálum landsins metnar og
sýnir hún neikvæða breytingu
frá fyrri skýrslu. Nýja skýrsl-
an bendir til að líkur á aflskorti
í landinu fari yfir viðmið-
unarmörk Landsnets eftir þrjú
ár.
Horfurnar eru nokkuð ólíkar
eftir því hvernig eftirspurn
þróast, sem ræðst meðal ann-
ars af efnahagsþróun, upp-
byggingu hjá stórnotendum og
árangri í þeirri stefnumörkun
stjórnvalda að fjölga rafbílum.
Fjölgi rafbílum hratt eykst
álagið á raforkukerfið og þar
með líkur á aflskorti.
Augljóst er að stjórnvöld
verða að bregðast við þeim
ábendingum sem fram koma í
skýrslunni, ekki síst þegar
stefna stjórnvalda
er einn af áhættu-
þáttum raforku-
öryggis næstu ára.
Ekki eru líkur á að
stjórnvöld vilji
snúa við blaðinu og banna raf-
magnsbíla eða draga með öðr-
um hætti úr notkun raforku,
enda væri slíkt ekki æskilegt.
Þess vegna er ekki annað að
gera en að auka framboðið.
Í skýrslu Landsnets segir að
einungis fáeinar virkjanir séu
komnar á það stig að fram-
kvæmdir séu hafnar eða stutt
sé í slíkt og að þar sé um smá-
virkjanir að ræða, minni en 10
MW. Þá segir: „Ekki eru hafn-
ar framkvæmdir við þær virkj-
anir sem eru í nýtingarflokki
rammaáætlunar og ólíklegt að
þær verði komnar í rekstur á
næstu fimm árum.“
Augljóst er að þeir sem
ábyrgð bera á þessum málum
hafa sofnað á verðinum. Það er
ekkert nýtt, sá svefn hefur var-
að um árabil. Kominn er tími til
að vakna og hefja fram-
kvæmdir.
Framkvæmdir þola
enga bið enda fram-
kvæmdatími langur}
Sofnað á raforkuverðinum
F
rumvarpsdrög til nýrra laga um
námsstyrkjakerfi Stuðningssjóðs
íslenskra námsmanna (SÍN) hafa
nú verið birt í samráðsgátt
stjórnvalda. Að þeim hefur verið
unnið á vettvangi mennta- og menningar-
málaráðuneytisins um hríð, í góðu samstarfi
við helstu hagsmunaaðila. Markmiðið nýs
kerfis er aukið jafnrétti til náms, jafnari
styrkir til námsmanna, betri nýting opinbers
fjár og aukinn stuðningur við fjölskyldufólk.
Þetta er róttæk breyting á núverandi fyr-
irkomulagi sem mun stuðla að betri stöðu
námsmanna að námi loknu. Þetta er mik-
ilvægt skref í þá átt að bæta kjör og aðstæður
námsmanna líkt og fjallað er um í stjórn-
arsáttmála ríkisstjórnarinnar.
Skýrari stuðningur
Grundvallarbreyting með nýju frumvarpi er að lán-
þegar sem ljúka prófgráðu innan tilgreinds tíma geta
framvegis fengið námsstyrk sem nemur 30% af höf-
uðstóli námsláns þeirra. Það er mikil kjarabót fyrir
námsmenn en styrkurinn er í formi niðurfellingar sem
kemur til framkvæmda að námi loknu. Þá verður veittur
námsstyrkur vegna framfærslu barna lánþega og veittar
heimildir til tímabundinna ívilnana við endurgreiðslu
námslána, t.d. vegna lánþega sem stunda ákveðnar teg-
undir náms og þeirra sem búa og starfa í brothættum
byggðum.
Aukið jafnræðiog frelsi
Nýtt námsstyrkjakerfi mun stuðla að
bættri námsframvindu háskólanema og þar
með betri nýtingu fjármuna í menntakerfinu
og aukinni skilvirki. Breytingarnar munu
meðal annars hafa í för með sér að náms-
aðstoð ríkisins verður gagnsærri, staða
þeirra námsmanna sem þurfa á frekari
styrkjum að halda sökum félagslegra að-
stæðna verður efld og aukið jafnræði verður
milli námsmanna. Þá veitir nýja fyr-
irkomulagið lánþegum meira frelsi til þess að
velja hvernig þeir haga sínum lánamálum, til
dæmis með því að lánþegar geta við námslok
valið hvort þeir endurgreiði námslán sín með
óverðtryggðu eða verðtryggðu skuldabréfi.
Tímabærar breytingar
Staða Lánasjóðs íslenskra námsmanna er sterk og
skapar kjöraðstæður til að ráðast í kerfisbreytingar sem
lengi hafa verið í farvatninu. Nýtt styrkja- og náms-
lánakerfi er að fullu fjármagnað en að auki verða fram-
lög til sjóðsins endurskoðuð árlega miðað við fjölda lán-
þega hverju sinni. Ég þakka námsmannahreyfingunni og
þeim fjölmörgu sem komið hafa að undirbúningi þessa
tímamótafrumvarps og hvet áhugasama til þess að
kynna sér frumvarpsdrögin sem nú eru aðgengileg í
samráðsgátt stjórnvalda.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Stuðningssjóður íslenskra námsmanna
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Sigtryggur Sigryggsson
sisi@mbl.is
Sundahöfn er mikilvægastahöfnin á Íslandi. Stærstihluti gámaflutninga lands-ins fer þar í gegn og öll
stærri farþegaskip sem koma til
Reykjavíkur leggjast þar að bryggju.
Fjárfest hefur verið fyrir milljarða
tugi á starfssvæði Sundahafnar, í
innviðum og hjá fyrirtækjum sem
þar starfa.
Sundabrautin er enn og aftur
komin í umræðuna vegna nýrrar
skýrslu starfshóps undir forystu
Hreins Haraldssonar, fyrrverandi
vegamálastjóra. Eftir standa tveir
kostir að mati skýrsluhöfunda, jarð-
göng yfir í Gufunes eða lágbrú sem
þverar hafnarsvæðið við Kleppsvík.
Hvor kosturinn sem valinn verður, ef
á annað borð verður ráðist í þessa
framkvæmd, mun hafa áhrif á starf-
semi skipafélaganna. Lágbrúin til
framtíðar en jarðgöng fyrst og
fremst á framkvæmdatíma.
Reykjavíkurborg hefur útilokað
ódýrasta kostinn, landtöku í Geld-
inganesi. Sá kostur hefði haft minnst
áhrif á hafnarstarfsemina. Íbúða-
byggð er nú skipulögð á nesinu og
borgin hyggst halda því til streitu að
byggja þar allt að 330 íbúðir.
Fram kemur í skýrslunni að
starfshópurinn fékk til fundar við sig
fulltrúa frá Faxaflóahöfnum, Sam-
skipum og Eimskip. Þeir lögðu mesta
áherslu á að ákvörðun yrði tekin um
hvort Sundabaut ætti yfirhöfuð að
koma, hvar hún myndi liggja og hve-
nær framkvæmdir myndu hefjast.
Stórauknir vöruflutningar
Þeir segja að óvissan í dag
standi skipulagningu félaganna til
lengri tíma fyrir þrifum enda sé upp-
bygging og fjárfesting miðuð við allt
að 40-50 ára framtíðarsýn. Samskip
eru í erfiðari stöðu en Eimskip þar eð
meginstarfsemi þeirra er öll fyrir
innan fyrirhugaða Sundabraut. Auk
þess sem athafnasvæði Samskipa er
töluvert minna (24 ha. en 32 ha. hjá
Eimskip) og stækkunarmöguleikar
takmarkaðir, bæði hvað varðar við-
legu skipa og bakland fyrir hús og
gámasvæði o.fl.
Bæði skipafélögin reikna með
mjög auknum umsvifum í framtíðinni
og nefndu fulltrúar Eimskips allt að
þreföldun í Sundahöfn miðað við það
sem nú er og Samskip reikna með
tvöföldun á næstu 10 árum. „Verði
slíkt að veruleika hlýtur það að kalla
á mikla endurskipulagningu á land-
notkun, óháð tilvist Sundabrautar,“
segir í skýrslunni.
Sundabraut mun auðvelda
flutninga frá höfninni til norðurs sem
eru óverulegir. Mikill meirihluti
flutninga að og frá höfninni er innan
höfuðborgarsvæðisins og mikið fer
auk þess til Suðurnesja og Suður-
lands. Sundabraut nýtist því hlut-
fallslega lítið í þeirri flutninga-
starfsemi, að mati skipafélaganna.
Mun meiri áhersla var af full-
trúum skipafélaganna lögð á málefni
Sæbrautar og sífellt erfiðari akstur
flutningabifreiða vegna aukningar á
almennri umferð. Höfðu þeir jafn-
framt áhyggjur af því að tilkoma
Sundabrautar og sú viðbót almennr-
ar umferðar sem henni fylgir muni
gera ástandið mun erfiðara en það þó
er í dag. Bein áhrif Sundabrautar á
hafnarstarfsemina eru m.a. háð því
hvernig hafnarsvæðin verða tengd
brautinni. Allir lögðu þunga áherslu
á að því fyrr sem ákvarðanir liggja
fyrir um framtíðina því betra fyrir
skipulagningu og framtíðaráform
hafnarstarfseminnar. Varðandi
tæknilegar útfærslur mannvirkja
kom fram að m.t.t. stækkandi skipa
sé nú gerð krafa um að lágmarki 55
metra siglingahæð undir brýr (var
49 m áður) og krafa um siglingadýpi
er nú 13-14 metrar í stað 12,3 m áður.
Sundabraut hefur
áhrif á skipafélögin
Morgunblaðið/Eggert
Sundahöfn Lagning Sundabrautar mun hafa mikil áhrif á starfsemi skipa-
félaganna Eimskips og Samskipa, óháð því hvaða útfærsla verður fyrir valinu.
Starfshópurinn telur þess virði
að skoða gaumgæfilega hvort
unnt sé að gera þær breytingar
á starfseminni að upp- og út-
skipun flytjist vestur fyrir
Holtabakka (svæði Samskips)
þótt gáma- og geymslusvæði
verði áfram á sama stað og nú
er. Það myndi verða til þess að
þvera mætti Kleppsvík sunnan
gámahafnar með lágbrú. Það
væri ódýrari kostur en aðrir
sem ræddir hafa verið. Hann
nýttist auk þess betur fleiri
samgöngumátum, svo sem
gangandi og hjólandi vegfar-
endum, og er einnig betri kostur
en hábrú í illviðrum. Þeirri
spurningu hafi verið varpað
fram hvort ekki sé hagkvæmara
að upp- og útskipun sé á einni
hendi og á einum stað fyrir alla
starfsemi Sundahafnar. Það
hlyti þá að koma til skoðunar
hvort opinberir aðilar myndu
taka þátt í fjármögnun þeirra á
móti sparnaði við gerð lágbrúar
í stað annarra kosta.
Skip losuð á
sama stað?
STARFSHÓPURINN