Morgunblaðið - 10.07.2019, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. JÚLÍ 2019
Sumarsveinn Gestir á ættarmóti í Borgarfirði eystra um síðustu helgi brugðu sér í fjallgöngu og rákust þar á óvæntan vegfaranda, eða jólasvein á harðahlaupum, þó ekki til byggða heldur
stefndi hann lengra til fjalls, líklega til heimkynna sinna hjá Grýlu og Leppalúða og hinum jólasveinunum. Hvaðan hann var að koma fylgdi ekki sögunni en 156 dagar eru til jóla.
Eggert
Klisjur? Já þær eru
sífellt algengari í
stjórnmálaumræðu
samtímans. Merki-
miðapólitík? Ekki
verður annað séð en að
þeim stjórnmálamönn-
um fjölgi fremur en
fækki, sem telja það til
árangurs fallið að nota
merkimiða á sig sjálfa
en ekki síður á póli-
tíska andstæðinga. Í pólitík merki-
miðanna eru margir dugmiklir við
að skreyta sig með fallegum orðum.
Það þykir sérlega gott að kenna sig
við frjálslyndi og ekki er verra að
koma því til skila að viðkomandi sé
víðsýnn og umburðarlyndur. Um
leið eru andstæðingarnir stimplaðir
– merktir í bak og fyrir. Þeir eru
þröngsýnir, afturhaldssamir, for-
stokkaðir fulltrúar gamalla tíma og
úreltra sjónarmiða.
Klisjur og merkimiðar eru oft ár-
angursrík aðferð og gefa stjórn-
málamönnum tækifæri til að forðast
efnislegar umræður um mikilvægt
mál. Það er miklu auðveldara að af-
greiða andstæðinga með einum eða
tveimur merkimiðum, en að eiga
rökræður.
Hugtök fá nýja merkingu
Þeir stjórnmálamenn sem dug-
mestir eru við að kenna sjálfa sig
við frjálslyndi boða það sem þeir
kalla „nýja pólitík“ – „stjórnmál
framtíðarinnar“ til að takast á við
áskoranir 21. aldarinnar. Í hug-
myndaheimi þeirra fá hugtök og orð
nýja merkingu. Með nýrri merkingu
hafa stjórnlyndar hugsjónir fengið
skjól. Nútímalegt frjálslyndi bygg-
ist ekki á trúnni á einstaklinginn,
getu hans og ábyrgð.
Stjórnlyndi breytist
ekki þótt það sé klætt í
nýjan búning. Góð-
hjartaðir stjórnmála-
menn, undir fána hins
nýfengna frjálslyndis,
leggja verulega á sig
að hafa vit fyrir sam-
ferðamönnum sínum. Í
hugum þeirra er það
lífsnauðsynlegt að
„barnfóstran“ sé stöð-
ugt á vaktinni svo al-
menningur fari sér
ekki að voða. Lög um alla mannlega
hegðun skal samþykkja. Reglugerð-
ir eru taldar forsendur þess að
hægt sé að verja einstaklinginn
gagnvart sjálfum sér. Öflugt eftirlit
undir stjórn velviljaðra embættis-
manna á að tryggja að einstaklingar
og fyrirtæki fari eftir lögum og
reglum. Hið nýfengna frjálslyndi
kallar á að skattar séu lagðir á vöru
og þjónustu í nafni umhyggju enda
almenningur stjórn- og sinnulaus
um eigin velferð og heilbrigði.
Stjórnlyndir eru ekki þeir einu
sem skreyta sig í tíma og ótíma með
frjálslyndi. Frjálslyndi samtímans
felst einnig í því að grafa undan
tiltrú almennings, atvinnulífsins og
erlendra aðila á íslensku efnahags-
lífi og ekki síst krónunni. Patent-
lausn flestra vandamála er að henda
krónunni út í hafsauga og taka upp
evruna – gjaldmiðil fyrirheitna
landsins. Víðsýnin er staðfest í end-
urteknum tilraunum til að kollvarpa
skipulagi sjávarútvegs, sem þó er
skattlagður sérstaklega á sama
tíma og flestar aðrar þjóðir – Nor-
egur, Bandaríkin að ekki sé talað
um lönd Evrópusambandsins – hafa
sjávarútveg í sérstakri súrefnisvél
ríkisstyrkja. Umburðarlyndið elur á
tortryggni í garð atvinnugreinar
sem hefur staðist ríkisstyrkta sam-
keppni. Stöðugt þyngri álögur eru
kappsmál nútímalegs stjórnmála-
manns, enda vasar útgerðarmanna
sagðir svo djúpir að hægt sé að fjár-
magna flest loforð.
Upphafning
Hið nýja umburðarlyndi sýnir
ekki andstæðum skoðunum virð-
ingu. Umburðarlyndi felst í sjálfs-
upphafningu og fordæmingu
„rangra skoðana“. Nýfrjálslyndi
hefur litla þolinmæði gagnvart þeim
sem hafa áhyggjur af því að með
innleiðingu orkutilskipana á EES-
svæðinu séu Íslendingar með bein-
um eða óbeinum hætti að missa for-
ræði yfir orkuauðlindum. Í stað
þess að hlusta og skilja áhyggjurnar
og svara þeim með rökum og stað-
reyndum, eru þær afgreiddar líkt
og hver önnur vitleysa enda hinir
áhyggjufullu örugglega forpokaðir
einangrunarsinnar.
Nýfrjálslyndi á ekki samleið með
hugmyndum um fullveldi þjóðar og
sjálfsákvörðunarrétt. Slíkar skoð-
anir eru frá síðustu öld og gott bet-
ur. Eðli máls samkvæmt eiga þær
ekki upp á pallborðið hjá stjórn-
málamönnum 21. aldarinnar.
Stjórnmálamaður 21. aldarinnar
er baráttumaður gegn krónunni,
fyrir evrunni og þó fyrst og síðast
fyrir aðild að Evrópusambandinu.
Nýfrjálslyndi gefur lítið fyrir rétt
lítillar þjóðar að eiga viðskipti við
þjóðir heims á eigin forsendum.
Sjálfstæð utanríkisviðskiptastefna
er eitur í æðum nýfrjálslyndra.
Umburðarlyndi stjórnmálamanna
sem kappkosta að kenna sig við 21.
öldina tekur mið af því að meirihlut-
inn ráði svo lengi sem komist er að
„réttri“ niðurstöðu. Málamiðlun er
aðeins æskileg ef hún er á forsend-
um handhafa nýfrjálslyndis. Aðrar
sáttagjörðir ólíkra sjónarmiða eru
aðeins sýndargjörningar í pólitískri
refskák. Sættir eru rofnar ef það
hentar og þjónar persónulegum
pólitískum metnaði.
Stjórnmálamaður 21. aldarinnar –
nýfrjálslyndur, víðsýnn og umburð-
arlyndur – sér enga þversögn í því
að beita uppnefndum og brigslyrð-
um. Nytsamleg vopn eru notuð,
ekki síst gagnvart gömlum sam-
herjum og stuðningsmönnum. Þeir
eru hvort sem er íhaldssamir, –
fulltrúar afturhalds og úreltra gilda.
En nýfrjálslyndi er hagsýnt. Þegar
hentar er sótt í kistur fyrrverandi
samherja. Þingmál eru afrituð og
endurnýtt. Fyrst helsta stefnumálið
um fyrirheitna landið fellur í grýtt-
an jarðveg hjá meirihluta þjóðar-
innar, koma málefnakistur þeirra
sem sitja undir brigslyrðum að góð-
um notum.
Klisjuvæðing stjórnmálanna
Klisjur og einföld skiljanleg slag-
orð hafa líklega fylgt stjórnmálum
frá upphafi – verið óaðskiljanlegur
hluti af því að vekja athygli og vinna
málstað fylgi. Orðsnilld hefur alltaf
verið góður vinur stjórnmálamanns-
ins. En í gegnum frasana og slag-
orðin hafa kjósendur yfirleitt áttað
sig á þeirri hugmyndafræði sem að
baki liggur. Stjórnmálamenn, sem
segjast vera fulltrúar 21. aldarinn-
ar, hafa hins vegar gert það að
verkum að kjósendur eiga stöðugt
erfiðara með að átta sig á því fyrir
hvað frambjóðendur standa í raun.
Búið er að henda hugmyndafræð-
inni eða umbreyta merkingu hug-
taka til að gera hugmyndafræði,
sem hefur selst illa, meira aðlag-
andi.
Barátta frjálslyndra manna fyrir
réttarríkinu, þar sem allir eru jafnir
fyrir lögum, er úrelt í hugum ný-
frjálslyndra. Nútímalegt réttarríki
skal fyrst og síðast byggja á að póli-
tískur rétttrúnaður nái fram að
ganga. Því er hafnað að frelsi ein-
staklingsins og réttindi hans séu al-
gild og óumbreytanleg. Allt er háð
aðstæðum og tíðaranda.
Barátta gamaldags frjálslyndra
manna fyrir tjáningarfrelsi, trú-
frelsi og athafnafrelsi – fyrir frelsi
einstaklinga frá afskiptum ríkisins –
hefur verið sett út í horn. Sannfær-
ing um að uppspretta valdsins sé
hjá borgurum er álitin jafn furðuleg
og hugmyndin um fullveldi þjóðar.
Nýfrjálslyndir eru margir sann-
færðir um að uppsprettuna sé að
finna í Brussel.
Nýfrjálslyndi hefur reynst indælt
fyrir marga og gefið þeim nýtt líf í
pólitík. Frjálslyndar skoðanir fyrri
tíma eru sagðar púkalegar og eigi
ekki erindi við samtímann, hvað þá
framtíðina. „Þar sem öllum mönn-
um er náttúrulegt að vera frjálsir,
jafnir hver öðrum og sjálfstæðir, má
ekki svipta neinn mann þessum
réttindum og setja hann undir lög-
sögu annars, án þess hann veiti til
þess samþykki sitt,“ skrifaði John
Locke í Ritgerð um ríkisvald (The
Second Treatise of Government) ár-
ið 1689. Hversu úreltar geta hug-
myndir gamalla frjálslyndra manna
orðið!?
Eftir Óla Björn
Kárason » Sannfæring um að
uppspretta valdsins
sé hjá borgurum er álit-
in jafn furðuleg og hug-
myndin um fullveldi
þjóðar.
Óli Björn Kárason
Höfundur er alþingismaður
Sjálfstæðisflokksins.
Ó, þetta er indælt (ný-)frjálslyndi