Morgunblaðið - 24.08.2019, Blaðsíða 22

BAKSVIÐ
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Spennuþrungið ástand var fram
eftir sumri 2018 þegar reynt var að
ná samkomulagi við ríkið um
hvernig staðið yrði að afhendingu
ganganna í lok september. Þar
strandaði á því að embætti rík-
isskattstjóra
leysti hnút gagn-
vart Speli ehf.
varðandi skatta-
lega afskrift
ganganna og
hugsanlega
skattlagningu
Spalar á árinu
2018. Stjórn-
armenn hefðu að
óbreyttu getað
orðið ábyrgir og
fengið bakreikninga frá skattinum.
Stjórn Spalar fjallaði um stöðu
mála dag eftir dag þegar tók að
líða á sumarið. Þar var meira að
segja varpað fram hvort félagið
neyddist til að loka göngunum ef
Spölur lenti í þeirri stöðu að hafa
borgað upp áhvílandi lán án þess
að samningar hefðu tekist við ríkið.
Til þessa kom þó ekki því hagfelld
lausn fékkst á málinu 26. sept-
ember. Það var tveimur dögum áð-
ur en Sigurður Ingi Jóhannsson
samgönguráðherra kom í Hval-
fjörðinn sem síðasti vegfarandinn
sem greiddi veggjald í göngunum.
Stormasamur aðdragandi
Þetta kemur meðal annars fram
í bókinni Undir kelduna – sagan
um Hvalfjarðargöng 1987-2019 eft-
ir Atla Rúnar Halldórsson blaða-
mann. Í bókinni er fjallað um Hval-
fjarðargöng, fyrstu
einkaframkvæmdina í samgöngu-
kerfi Íslendinga, frá upphafi til
enda, um stormasaman aðdrag-
anda ganganna og framkvæmd-
irnar sjálfar.
Raunar er farið allt aftur til ár-
anna eftir síðari heimsstyrjöld til
að varpa ljósi á umræður um
hvernig ætti að sigrast á Hvalfirði
sem samgönguhindrun. Þar komu
ferjusiglingar til sögu, brýr en að
lokum urðu jarðgöng í einka-
framkvæmd niðurstaðan. Í bókinni
er fjallað um undirbúning, gerð og
rekstur jarðganganna – allt frá því
hugmyndir um þessa samgöngu-
framkvæmd hófust uns göngin
voru farin úr eigu Spalar eftir rúm-
lega 20 ára farsælan rekstur.
Umferðin jókst um 150%
Gerð eru að umfjöllunarefni í
bókinni þau miklu samfélagslegu
áhrif sem jarðgöngin hafa haft. Atli
Rúnar segir að göngin hafi hraðað
uppbyggingu orkufreks iðnaðar á
Grundartanga og háskólasamfé-
lags á Bifröst og orðið til þess að
sumarhúsabyggðirnar í Borgarfirði
stækkuðu. Einnig eflt atvinnulífið
á Vesturlandi í víðri merkingu. All-
ar hrakspár um göngin hafi reynst
markleysa, en mikil og eindregin
andstaða var við gerð þeirra sbr.
könnun í DV í mars 1995. Þar
sagðist fjórðungur aðspurðra vera
fylgjandi framkvæmdinni en rúm-
lega 60% á móti. Um 12,% voru
hlutlaus. Sú afstaða hafi svo átt
eftir að breytast, enda sannaðist
gildi ganganna fljótt.
Á um tuttugu árum jókst umferð
um Hvalfjarðargöngin í kringum
150%. Á fyrsta heila starfsári
þeirra, það er 1999, fór um ein
milljón ökutækja um göngin en
rúmlega 2,5 milljónir árið 2017.
Allan þann tíma sem veggjöld voru
innheimt kostaði stök ferð um
göngin 1.000 krónur. Fyrir þá upp-
hæð mátti við opnun ganganna fá
sem samsvarar fimm dósum af bjór
en tvær þegar gjaldtöku var hætt.
Margir nýttu sér síðan að vera með
veglykla og þegar gjaldtök var
hætt voru slíkir í umferð 52.235.
„Umferðin í göngunum varð mun
meiri en áætlað var og tekjur af
veggjaldi jukust í samræmi við
það. Stjórn Spalar ákvað fljótlega á
rekstrartíma félagsins að láta ekki
vísitölu ráða veggjaldinu heldur
stilla saman tekjur og afborganir
lána til 2018. Veggjöldin rýrnuðu
stöðugt miðað við þróun verðlags í
landinu og viðskiptavinir nutu
þannig góðs af umferðaraukning-
unni,“ segir Atli Rúnar í bók sinni.
Þar hefur hann eftir Steingrími J.
Sigfússyni, nú forseta Alþingis sem
var samgönguráðherra þegar
fyrstu samningar við ríkið vegna
ganganna voru gerðir, að farsælast
hefði verið að lækka veggjöldin en
ekki fella þau alfarið niður eins og
gert var í Hvalfirði. Slík gjöld geti
staðið undir rekstri og viðhaldi
ganga. Einkaframkvæmd í sam-
göngumálum geti líka átt vel við,
en aðalatriði sé að ríkið og þar með
samfélagið eignist mannvirkin þeg-
ar þau séu orðin skuldlaus.
Ræddu um að loka Hvalfjarðargöngum
 Saga jarðganganna í nýrri bók Atla Rúnars Halldórssonar  Spenna í gerð samninga við ríkið  Hnútur
í skattamálum leystur á lokastundu  Framkvæmdin hafði mikil áhrif á samfélagið á Vesturlandi
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Lokadagur Sigurður Ingi Jóhannsson samgönguráðherra var síðasti mað-
urinn sem borgaði fyrir ferð í gegnum göngin. Þúsund kr. kostaði ferðin
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Hvalfjörður Við munna Hvalfjarðarganga 28. september í fyrra, daginn sem gjaldtöku þar var hætt. Gerð ganganna var umdeild á sínum tíma, en þau voru
þó fljót að sanna gildi sitt enda var framkvæmdin mjög fljót að borga sig og átti eftir að gjörbreyta samfélaginu á Vesturlandi, íbúaþróun þar og atvinnulífi.
Atli Rúnar
Halldórsson
22 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. ÁGÚST 2019
www.volkswagen.is
HEKLA · Laugavegi 170-174 · Reykjavík · Sími 590 5000 · hekla.is
Höldur Akureyri · Bílasala Selfoss · Bílás Akranesi · HEKLA Reykjanesbæ · BVA Egilsstöðum
Tilboðsverð: 3.790.000 kr.
Verðlistaverð: 4.540.000 kr.
Afsláttur 750.000 kr.
www.hekla.is/volkswagensalur
Ódýrari & 100% rafmagnaður.
Volkswagen e-Golf kemur þér lengra. Þú nýtir hreina innlenda orku, tekur aldrei eldsneyti, ert laus við olíuskipti og upplifir magnaðan akstur.
Stökktu inn í framtíðina með Volkswagen e-Golf – 100% rafmagnsbíl.
Skiptu yfir í rafmagnsbíl.
Volkswagen e-Golf.