Morgunblaðið - 24.08.2019, Side 29

29
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. ÁGÚST 2019
Kyrrð Það getur verið notalegt að grípa með sér bók á leiðinni út í von um að finna þægilegan stað til að lesa á. Það má þó búast við meira fjöri á Arnarhóli í kvöld í tengslum við Menningarnótt.
Eggert
Norðmenn afléttu
stjórnskipulegum fyr-
irvörum varðandi
þriðja orkupakkann í
mars í fyrra. Eins og
flestum er kunnugt
munu reglugerðir
orkupakkans þó ekki
taka gildi hjá frændum
okkar fyrr en Ísland
hefur aflétt sínum fyr-
irvörum og verða þær
þá í kjölfarið inn-
leiddar inn í EES-samninginn og
gilda fyrir þau þrjú lönd hans er
tilheyra EFTA, þ.e. Ísland, Noreg
og Liechtenstein.
Ekki voru allir á það sáttir
hvernig innleiðingin í Noregi átti
sér stað en samtökin Nei til EU
hafa síðan safnað umtalsverðu fé,
meira en milljón norskum krónum,
og fara nú fram með mál gegn
ríkinu með Ernu Solberg sem for-
sætisráðherra. Telja samtökin að
ACER-hluti orkupakkans hafi
ekki verið meðhöndlaður í sam-
ræmi við stjórnarskrá landsins,
Grunnloven, og í því samhengi að
115. grein hennar hafi ekki verið
framfylgt eins og ríkisstjórnin
hefur haldið fram.
115. greinin segir til um að ef
þrír fjórðu hlutar þingmanna
Stórþingsins samþykkja, þá hafi
þingið heimild til að framselja
vald til erlendra aðila sem Nor-
egur er hluti af. Þetta er þó að því
gefnu að tveir þriðjuhlutar þings-
ins séu viðstaddir til að taka af-
stöðu og að framsalið megi ekki
hafa bein áhrif á einstaklinga eða
lögaðila sem er sá hluti sem deilan
snýst meðal annars um.
Stefán Már Stefánsson, lagapró-
fessor og sérfræðingur í Evrópu-
rétti, kom inn á það í Kastljós-
viðtali að hann hefði áhyggjur af
framsali á ríkisvaldi og hvaða
áhrif það gæti haft á einstaklinga
og lögaðila. Það er því ekki ólík-
legt að samtökin Nei til EU hafi
eitthvað til síns máls er þetta at-
riði varðar enda mun orkupakkinn
hafa víðtæk áhrif á einstaklinga
og lögaðila þegar ACER leggur
línurnar og ESA sér um fram-
kvæmdir á meðan ríkið fær ekki
rönd við reist.
Það sem hefur jafnframt verið
fjallað um í þessu samhengi er það
lagafordæmi sem felst í notkun á
115. greininni en hún var ekki sett
á laggirnar fyrr en 1962. Fram að
því snerist heimild fyrir vald-
framsali um að vald-
framsalið ylli litlu
inngripi (norska: lite
inngripende). Þegar
115. greinin var svo
skrifuð var hún
byggð á þessari
hugmyndafræði og
því er eðlilegt að
það sé jafnframt
tekið til skoðunar
hvort orkupakkinn
valdi sannarlega litlu
inngripi eða ekki.
Lögfræðingar Nei til
EU halda því fram að svo sé ekki
enda er hægt að sjá fyrir sér að
inngripið geti orðið töluvert.
Málið verður rakið fyrir dóm-
stólum í Osló hinn 23. september
og munu samtökin þá komast að
því hvort því verði vísað frá eða
hvort hægt verði að halda áfram
með lögsóknina. Búist er við nið-
urstöðu úr þessum fyrsta hluta
strax í október og ef dómurinn
verður Nei til EU í hag er ekki
gert ráð fyrir endanlegri niður-
stöðu fyrr en á næsta ári. Fari
svo að samtökin vinni að endingu
málið mun niðurstaðan hafa áhrif
á Ísland þar sem Noregur hefur
þá ekki mátt afnema stjórn-
skipulega fyrirvara og er kominn í
tráss við sína stjórnarskrá. Fellur
innleiðingin í Noregi þá úr gildi
og orkupakkinn gildir því ekki
heldur fyrir Ísland eða Liechten-
stein.
Lítið hefur verið gert úr orku-
pakkanum af þingmönnum ríkis-
stjórnarinnar en hann er ekki svo
lítill og áhrif hans eru víðtæk. Það
verður áhugavert að fylgjast með
framgangi mála í Noregi og í raun
væri eðlilegast að bíða eftir niður-
stöðu þar ytra áður en Ísland
heldur áfram að meðhöndla málið
í þinginu. Það er ekki laust við að
ég spyrji mig enn á ný hvers
vegna ríkisstjórninni liggur svona
mikið á.
Eftir Önnu Kolbrúnu
Árnadóttur
» Það verður áhuga-
vert að fylgjast með
gangi mála í Noregi og
eðlilegast er að bíða eft-
ir niðurstöðu þar áður
en Alþingi Íslendinga
afgreiðir málið.
Anna Kolbrún
Árnadóttir
Höfundur er þingmaður
Miðflokksins.
Hvað liggur á?
Mikilvægi og gæði
flugsamgangna aukast
með hverjum áratug.
Tækniframfarir eiga
eftir að tryggja þá
þróun svo um munar.
Íslensk flugstefna er
unnin af krafti og
liggja fyrstu drög
hennar fyrir sem græn-
bók (https://samrads-
gatt.island.is/oll-mal/$Cases/Details/
?id=1456). Af sjálfu leiðir að stefnan
er í eðli sínu jafnt pólitísk sem fag-
leg. Drögin taka fyrst og fremst á
faglega þættinum. Nú liggur fyrir að
fá umsagnir sem fjalla um félagslega
og pólitíska þáttinn, ásamt umhverf-
ismálum flugsins. Þar eiga sín hlut-
verk að rækja sveitarfélög og þeirra
samtök, þingflokkar og ríkisstjórn,
auk sérfræðinga. Augljóslega munu
stjórnarflokkarnir setja sinn svip á
stefnuna í samræmi við stjórn-
arsáttmála sinn. Jafn mikilvægt er
að landshlutar hafi áhrif á stefnuna í
innan- og utanlandsflugmálum. Inn-
anlandsflug á að vera, eins og fram
kemur í grænbókinni, hluti almenn-
ingssamgangna í strjálbýlu landi
eins og okkar. Farmiðaverð, far-
tíðni, fjöldi flugvalla í heilsársrekstri
og lega fullkomins flugvallar við höf-
uðborgina eru lykilatriði. Enn frem-
ur viðurkenning á að hlutverk höf-
uðborgar krefst hraðsamgangna frá
helstu bæjum til hennar. Geta tiltek-
inna millilandaflugvalla utan Mið-
nesheiðar til þess að þjónusta milli-
landavélar er líka höfuðmál. Allir
varavellir landsins eru alþjóða-
flugvellir og eiga að vera nothæfar
gáttir að hóflegum straumi fólks inn
og út úr landinu, miðað við fyllsta
öryggi og stefnu í ferðaþjónustu, og
samgöngumálum.
Skoska leiðin eykur
innanlandsflug
Snemma í desember 2018 skilaði
starfshópur, sem annar okkar
(NTF) veitti formennsku, skýrslu
með heitinu: „Uppbygging flug-
vallakerfisins og efling innanlands-
flugsins sem almenningssam-
gangna“. Tók 18 mánuði að fullgera
hana. Hún er einnig hluti flugstefn-
unnar. Í henni er lagt til að skoska
leiðin verði tekin upp í innanlands-
flugi. Sú tillaga var svo samþykkt í
þinginu með 48 atkvæðum en 10
þingmenn sátu hjá í febrúar síðast-
liðnum. Fleira staðfestir stefnu rík-
isstjórnarflokkanna: Í nefndaráliti
meirihluta umhverfis- og samgöngu-
nefndar við tillögu til þingsályktun-
ar um fimm ára samgönguáætlun
árin 2019-2023 og árin 2019-2033
stendur:
„Ein af tillögum áðurnefnds
starfshóps ráðherra um eflingu inn-
anlandsflugs og rekstur flugvalla er
að farmiðar íbúa með lögheimili á
tilgreindum svæðum á landsbyggð-
inni verði niðurgreiddir. Skilgreind
verði svæði landsins þar sem íbúar
sem ferðast í einkaerindum njóta
50% niðurgreiðslu á flugfargjöldum
til og frá svæðinu, þó að hámarki
fjórar ferðir (átta leggir á ári) á
hvern einstakling á meðan reynsla
er að komast á kerfið.“ Og síðar:
„Meirihlutinn tekur undir tillögu
starfshópsins og leggur til breytingu
á kafla 4,5 um markmið um jákvæða
byggðaþróun í samgönguáætlun til
næstu fimm ára þess efnis að unnið
verði að útfærslu þess að nið-
urgreiða flugfargjöld íbúa á lands-
byggðinni og stefnt að því að nýtt
fyrirkomulag taki gildi í ársbyrjun
2020 en á þessu ári á að fara í end-
urskipulagningu á framlögum til
innanlandsflugs.“ Vilji þingsins er
kristaltær.
Í fjármálaáætlun 2020-2024 frá í
júní segir: „Unnið er að því að gera
innanlandsflug að hagkvæmari kosti
fyrir íbúa landsbyggðarinnar til að
flug sé raunhæfur valkostur í innan-
landssamgöngum eins og kveðið er á
um í stjórnarsáttmála ríkisstjórn-
arinnar. Gert er ráð fyrir í sam-
gönguáætlun 2019-2033 að breytt
fyrirkomulag hefjist árið 2020.“
Næsta vers er að tryggja fjár-
mögnun verkefnisins í fjárlögum
sem lögð verða fyrir þingið til sam-
þykktar í haust.
Fjármagn til varaflugvalla
Mikilvægt er að minna á að stefna
ríkisstjórnarinnar hefur líka komið
fram, í orðum Sigurðar Inga Jó-
hannssonar, samgöngu- og sveit-
arstjórnarráðherra, og samgöngu-
áætluninni, að hluta af hagnaði
ISAVIA skal nota í að treysta vara-
flugvelli millilandaflugsins. Sú stefna
smitar svo yfir á aðra flugvelli með
því að annað fjármagn fæst þá til að
bæta ástand og rekstur innanlands-
flugvallanna. Þessi atriði eru líka
hluti flugstefnu Íslands þegar upp
verður staðið eftir framhaldsvinnu
við drögin í grænbókinni. Með stefn-
unni er verið að opna betri gáttir inn
til landsins en fyrir eru, fjölda manns
til hagsbóta. Það er þó mikilvægt og
rétt að benda á og ítreka að upp-
bygging á varavöllunum er liður í því
að efla flugöryggi á Íslandi.
Fleiri en ein umhverfislausn
Loks viljum við benda á að þróun
flugvéla og leiðsagnartækja er hröð
og margt vinnst þar í þágu umhverf-
is- og loftslagsmála með hverju ári.
Það er engu að síður einföldun að
klifa á rafvæðingu flugs eins og hún
sé meginleið til að minnka losun frá
loftförum. Um alllanga hríð verða
rafflugvélar líklegar sem lítil og með-
alstór loftför (2-15 manna) en aðrar
farþegavélar munu nýta „grænt
eldsneyti“ á hreyfla svo sem vetni,
alkóhól og lífdísil, jafnvel í bland við
jarðefnaeldsneyti, a.m.k. næstu fá-
eina áratugi. Öflugar eða langfleygar
vélar á norrænum veðurslóðum
verða þeirrar gerðar um hríð. Flug-
stefnan hlýtur að taka mið af þeim
veruleika. Við ítrekum að í stefnu-
mótuninni og umræðum um íslenska
flugstefnu er mikilvægt að halda á
lofti hvernig hún vinnst í fáeinum
stórum skrefum með góðu samráði
fagaðila, hagaðila, stjórnvalda og al-
mennings og tekur mið af raunveru-
leikanum. Það merkir að sjálfbærni
flugsamgangna, þríþætt sem hún er,
næst ekki nema á þann hátt.
Eftir Njál Trausta
Friðbertsson og
Ara Trausta
Guðmundsson
» Allir varavellir
landsins eru alþjóða-
flugvellir og eiga að
vera nothæfar gáttir
miðað við fyllsta öryggi
og stefnu í ferðaþjón-
ustu og samgöngu-
málum.
Höfundar eru þingmenn. Njáll
Trausti situr í atvinnuveganefnd og
fjárlaganefnd. Ari Trausti er
varaformaður umhverfis- og
samgöngunefndar.
ntf@althingi.is,
aritrausti@althingi.is
Flugstefna í skilvirkri mótun
Njál Trausta
Friðbertsson
Ara Trausta
Guðmundsson