Morgunblaðið - 24.08.2019, Síða 30

30 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. ÁGÚST 2019
Stundum er sagt að sannleikurinn sé fyrsta fórnarlambið ístríði. Mér er nær að halda að í hagsmunabaráttu sé tungu-takið fyrsta fórnarlambið. Þau sem þurfa að sannfæra aðraum ágæti síns málflutnings verða að beita tungumálinu með
þeim hætti að það hrífi fólk með. Og þegar málstaðurinn er vafasam-
ur verður að sveigja merkingu orðanna svo þau lúti honum. Vinsæl-
ast er að beita jákvæðum
og/eða neikvæðum orðum
með markvissum hætti
þannig að áheyrendur snú-
ist á sveif með málflutn-
ingsmanninum. Klassískt
dæmi um þetta er hvernig
hin jákvætt hlöðnu hugtök
frelsi og frjáls samkeppni
hafa verið tengd við einok-
un og miðstýringu þegar
einstaklingar eða fyrirtæki
á markaði þurfa að sækja
um styrki í „samkeppn-
is“sjóði eða aðgang að tak-
mörkuðum auðlindum sem
úthlutað er af stjórnvöld-
um.
Í sumar urðum við vitni
að óvenjulegri atlögu að
merkingu orðanna þegar
Guðmundur Ingi Ásmunds-
son, forstjóri Landsnets,
fór að útskýra fyrir lands-
mönnum yfirvofandi orku-
skort vegna þess hve hægt
gengi að virkja þá orku sem nokkur von er til að náist sátt um að
nýta hér á landi. Þetta útspil um yfirvofandi orkuskort kom sem inn-
legg í deilur um Hvalárvirkjun; gat jafnvel hrætt fólk til að styðja
nýjar virkjanir svo ekki kæmi til þess að við þyrftum að slökkva á
eldavélunum heima hjá okkur – eða hætta að hlaða símana og raf-
magnsbílana og fara aftur að söðla klárana og borða súrmat við tólg-
arkertaljós.
Eins og vænta mátti þoldi þessi misnotkun á orðinu orkuskortur
ekki lengi dagsbirtu opinberrar umræðu – þótt hún hljóti að hafa
vakið lukku á kynningarfundum einhverra almannatengla. Viðbrögð
almennings voru þau að benda á óraunhæfa stórsamninga um orkuaf-
hendingu til gagna- og kísilvera án þess að búið væri að virkja upp í
samningana og ítreka um leið að ef menn vildu semja við stórnot-
endur innanlands um ódýrt rafmagn væri ráð að snúa sér til garð-
yrkjubænda fremur en til bitcoin-hagkerfisins.
Í beinu framhaldi af þessu upphlaupi um orkuskortinn má almenn-
ingur nú sitja undir baráttu um merkingu orðanna í evrópska orku-
pakkanum; okkur er ýmist sagt að sæstrengur til Evrópu komi upp
úr pakkanum með þrýstingi á að virkja hverja sprænu frá hæstu
heiðum til árósa eða að ekkert slíkt sé í spilunum enda ráði íslenska
ríkið sinni landhelgi – líkt og strengur til Evrópu jafngildi innrás í
þorskastríði. Ekki er hjálp að stjórnmálaflokkum eða frjálsum fjöl-
miðlum við að átta sig á þessu undarlega máli, því að þeir stjórnast
af ólíkum hagsmunaaðilum og nota ýmist tungutak mót- eða sam-
herja orkupakkans. Yfirráð Alþingis yfir landhelginni duga til dæmis
skammt þegar norsk fyrirtæki vilja hefja mengandi laxeldi í þeirri
auðlind sem ómengaðir firðir landsins eru. Hagsmunir almennings og
merking tungumálsins eru fyrstu fórnarlömb umræðunnar – áður en
fyrirtækin fá „leyfi“ ríkisins til að ráðast gegn náttúrunni.
Sannleikurinn
og tungutakið
Tungutak
Gísli Sigurðsson
gislisi@hi.is
Orkuskortur? Íslendingar hafa
þörf fyrir hreina orku.
Umræður um orkupakka 3 frá ESB hafa nústaðið nokkuð samfellt í heilt ár. Þær hafaað verulegu leyti snúizt um lögfræðilegálitamál en minna um aðra þætti málsins.
Einn þeirra þátta er sá sem hefur smátt og smátt ver-
ið að birtast, þ.e. að orkupakkarnir þrír sem fram að
þessu hafa séð dagsins ljós, og kannski má segja fjór-
ir, því sá fjórði er að koma til sögunnar, beinast að
því markmiði að markaðsvæða orkugeirann.
Nú má vel vera að miklar almennar umræður hafi
farið fram í aðildarríkjum ESB um slík markmið, þótt
ekki hafi þess gætt að marki í fjölmiðlum í Bretlandi,
á Norðurlöndunum og á meginlandinu.
En hafa slíkar umræður farið fram hér? Væri ekki
eðlilegt að fram hefðu farið almennar umræður hér
um það hvort við viljum yfirleitt einkavæða Lands-
virkjun og Orkuveitu Reykjavíkur, svo að dæmi séu
nefnd?
Í alla þá áratugi sem Sjálfstæðisflokkurinn stjórn-
aði Reykjavíkurborg varð þess aldrei vart að sá flokk-
ur teldi það eftirsóknarvert að einkavæða Hitaveitu
Reykjavíkur. Stöku raddir hafa
komið upp innan flokksins um
einkavæðingu Landsvirkjunar
en þær hafa þagnað enda engar
undirtektir fengið.
Í umræðunum um Orkupakk-
ann hafa einstaka talsmenn
Sjálfstæðisflokksins talið það orkupökkunum til tekna
að nú geti fólk valið á milli orkusala og að til hafi orð-
ið frjáls samkeppni á því sviði. Almennir borgarar vita
mæta vel að þetta eru orðaleikir en ekki veruleiki.
Samkeppni í orkugeiranum er lítil sem engin.
Einkavæðing grunnþjónustu, hverju nafni sem
nefnist, hlýtur alltaf að vera álitamál og hefur ekki
gefizt vel. Áður en slík ákvörðun yrði tekin hér hlytu
að fara fram almennar umræður, sem leiddu í ljós að
mikill hluti landsmanna teldi slíkt eftirsóknarvert. Það
getur ekki þótt sjálfsagt að slík ákvörðun sé tekin í
Brussel og okkur ætlað að fylgja henni, hvað svo sem
líði aðstæðum og viðhorfum hér, eingöngu vegna
samninga sem gerðir voru um EES fyrir aldarfjórð-
ungi.
Einkavæðing bankanna á sínum tíma er spor sem
hræða.
En kannski er það furðulegast í þessu máli að bæði
Samfylking og VG vilji taka þátt í markaðsvæðingu
orkugeirans. Hvernig má það vera? Þessir flokkar eru
afsprengi Alþýðuflokks og Alþýðubandalags/
Sameiningarflokks alþýðu- Sósíalistaflokks/Komm-
únistaflokks Íslands. Hvenær var sú grundvallar-
breyting samþykkt í æðstu stofnunum þessara
tveggja flokka, að þeir hefðu nú komizt að þeirri nið-
urstöðu að bezt færi á því að einkavæða orkugeirann
á Íslandi?(!)
Eða er hugsanlegt að þingmenn þessara flokka hafi
ekki áttað sig á þessum þætti orkupakkamálsins?
Sé það skýringin er kominn tími til að þingmenn
þeirra flokka átti sig á að með því að greiða orku-
pakka 3 atkvæði sitt eru þeir að greiða atkvæði með
einkavæðingu orkugeirans vegna þess að það er eitt
helzta inntak þeirra pakka sem hingað til hafa komið
við sögu, auk þess að hleypa ESB til áhrifa í nýtingu
orku fallvatnanna á Íslandi.
Síðarnefnda atriðið er ígildi þess ef ESB yrði
hleypt inn í íslenzka fiskveiðilögsögu og veiðar er-
lendra togara hæfust á ný við Íslands strendur.
En það væri þá ekki í fyrsta sinn sem þingmenn
vinstriflokkanna gengju gegn grundvallarstefnu sinni
af einhverjum óskiljanlegum ástæðum.
Gleymum því ekki að það var vinstristjórn sem
hafði forystu um að gefa framsal veiðiheimilda frjálst
án þess að taka upp auðlindagjald um leið! Með þeirri
gjörð voru fyrstu milljarðamæringarnir búnir til á Ís-
landi.
Það er auðvitað hugsanlegt að
Samfylkingin telji svo mikilvægt
að koma Íslandi inn í ESB að
öllu verði að fórna. En er það
líka orðin hugsjón VG? Ekki var
það að skilja á málflutningi
frambjóðenda þess flokks fyrir
þingkosningar sem fram fóru fyrir áratug.
Hvenær varð VG aðildarsinnaður flokkur? Hefur
stuðningur við aðild Íslands að ESB einhvern tíma
verið samþykktur í stofnunum þess flokks?
Markaðsvæðing orkugeirans er svo stórt mál að það
væri eðlilegt ef einhverjir stjórnmálaflokkar vildu
stefna að því af fúsum og frjálsum vilja að leggja slíka
ákvörðun undir dóm þjóðarinnar.
En það er nokkuð ljóst að þegar fyrstu orkupakk-
arnir voru teknir upp í íslenzka löggjöf gerðum við
sem samfélag okkur ekki ljóst um hvað var að ræða.
Nú er það hins vegar öllum ljóst og við getum ekki
varið okkur frammi fyrir gagnrýni framtíðarinnar
með þekkingarleysi eða skilningsskorti.
Alþingi kemur saman í næstu viku og eins og nú
horfir mun þingið samþykkja orkupakkann með mikl-
um meirihluta atkvæða.
Í þeirri samþykkt felst um leið ákvörðun um mark-
aðsvæðingu orkugeirans. Hún mun hafa afleiðingar.
Einkarekin einokun er ekki betri en ríkiseinokun.
En hún mun líka hafa pólitískar afleiðingar. Í ljósi
umræðna í landinu er ekki lengur hægt að útiloka að
sú skipting í stjórnmálaflokka sem hefur mótað póli-
tíska sögu síðustu hundrað ára eigi eftir að taka mikl-
um breytingum í kjölfarið vegna þess að núverandi
flokkaskipan endurspegli ekki lengur mismunandi
sjónarmið og viðhorf eins og flokkaskipan á að gera
og er eðli hennar.
En sennilega eiga þingmenn allra flokka það sam-
eiginlegt að þeir skilji þetta ekki, sem bendir til þess
að þegar inn fyrir veggi þinghússins er komið verði til
eins konar múr á milli þings og þjóðar.
Eins konar „Berlínarmúr“.
Vilja þau markaðsvæða orkugeirann?
Vilja Samfylking og VG
einkavæða Landsvirkjun og
Orkuveitu Reykjavíkur?!
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@styrmir.is
Í gær voru rétt 80 ár liðin frá þvíað Stalín og Hitler gerðu griða-
sáttmála. Þar skiptu þeir með sér
Mið- og Austur-Evrópu. Stalín fékk
í sinn hlut Eystrasaltsríkin, Finn-
land og austurhluta Póllands en
Hitler vesturhluta Póllands. Þegar
Hitler réðst inn í Pólland að vestan
1. september 1939 sögðu Bretar og
Frakkar honum stríð á hendur en
þegar Stalín réðst inn í Pólland að
austan 17. september höfðust ríkin
tvö ekki að. Eystrasaltslöndin töldu
sig ekki hafa afl til að hafna kröfu
Stalíns um herstöðvar. En þegar
hann krafðist hins sama af Finnum
neituðu þeir og börðust hetjulega í
Vetrarstríðinu svokallaða fram á
vor 1940 en urðu þá að lúta ofurefl-
inu.
Griðasáttmálinn vakti hvarvetna
uppnám í röðum ráðstjórnarvina,
sem höfðu löngum talið nasista
höfuðandstæðinga sína. Þetta átti
líka við í Sósíalistaflokknum ís-
lenska, sem stofnaður hafði verið
haustið áður við samruna vinstri
sósíalista og kommúnista. Vinstri
sósíalistar kröfðust þess að flokk-
urinn fordæmdi landvinninga Stal-
íns, en kommúnistar harðneituðu.
Skömmu eftir árás Hitlers á Pól-
landi hitti Þórbergur Þórðarson
Guðmund Finnbogason lands-
bókavörð á Hótel Borg. Þá sagðist
Þórbergur skyldu hengja sig ef
Stalín réðist á Pólland. Eftir árás
Stalíns birti hann ámátlega varn-
argrein þar sem hann sagðist hafa
sagt það eitt að hann skyldi hengja
sig ef Stalín hæfi þátttöku í stríðinu
við hlið Hitlers. Halldór Kiljan Lax-
ness skrifaði í Þjóðviljann að það
ætti að vera fagnaðarefni ef íbúar
„Vestur-Úkraínu“ eins og hann kall-
aði Austur-Pólland, yrðu þegnar
Stalíns.
Griðasáttmálinn er til marks um
að Heimsstyrjöldin síðari var í
rauninni tvö stríð. Frá hausti 1939
til sumars 1941 áttu Bretar og
Frakkar í höggi við Hitler, sem var
í eins konar bandalagi við Stalín.
Frá sumri 1941, þegar Hitler rauf
griðasáttmálann og réðst á Stalín,
börðust Bretar og Rússar við Þjóð-
verja, en Frakkar voru úr leik. Í
árslok 1941 gengu Bandaríkjamenn
í lið með Bretum og Rússum, en
Japanir með Þjóðverjum, og voru
þá úrslitin ráðin: Enginn stenst
Bandaríkin ef þau beita sér.
Athugasemdir og leiðréttingar vel þegnar
Hannes H. Gissurarson
hannesgi@hi.is
Fróðleiksmolar úr sögu og samtíð
23. ágúst 1939
Um er að ræða allar húseignir Dalabyggðar að Laugum í Sælingsdal.
Eignirnar telja m.a. skóla/hótel, íþróttahús, sundlaug og íbúðarhúsnæði.
Undanfarin ár hefur verið rekið sumarhótel með 45 herbergjum á Laugum. Á veturna hafa verið starfræktar
þar ungmenna- og tómstundabúðir. Laugar eru í fallegu umhverfi og stutt í náttúruperlur og sögustaði.
Staðurinn býður upp á mikla möguleika s.s. fyrir ferðaþjónustu.
Eignirnar seljast í einu lagi. Gera skal aðgreint tilboð í einbýlishúsið Laugafell. Áskilinn er réttur til að hafna
öllum tilboðum.
Tilboðum skal skila á netfangið dalir@dalir.is eða senda til Dalabyggðar, Miðbraut 11, 370 Búðardal fyrir
1. september næstkomandi.
Upplýsingar veita Eyjólfur I. Bjarnason oddviti oddviti@dalir.is og
Kristján Sturluson sveitarstjóri sveitarstjori@dalir.is
Dalabyggð auglýsir eftir tilboðum í eignir
Dalabyggðar að Laugum í Sælingsdal