Morgunblaðið - 29.08.2019, Síða 10

SVIÐSLJÓS
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Lilja Alfreðsdóttir mennta- og
menningarmálaráðherra fékk í gær
samþykkt í ríkisstjórn til að skipa
starfshóp fulltrúa fjögurra ráðu-
neyta og Stofnunar Árna Magn-
ússonar í íslenskum fræðum sem
leggja á línurnar í viðræðum Íslend-
inga við Dani um að fá fleiri forn-
íslensk handrit til varðveislu á Ís-
landi. Enn er í Árnastofnun í
Kaupamannahöfn fjöldi fornra rita
sem skráð voru á Íslandi á miðöldum
og koma úr safni Árna Magnússonar
handritasafnara (1663-1730).
Endurheimt er eðlileg
Í krafti samninga milli ríkjanna
kom fjöldi handrita á árunum 1971
til 1997, en nú þykir menntamála-
ráðherra eðlilegt að endurheimta
þau rit sem enn eru ytra. Fullgildar
málefnalegar ástæður séu þar að
baki.
Ráðherra hefur unnið að fram-
gangi þessa máls um nokkurt skeið
og rætt það við ýmsa.
Eftir samþykkt ríkisstjórnarinnar
í gær kynnti ráðherrann sjónarmið
Íslendinga fyrir Evu Egesborg Han-
sen, sendiherra Dana á Íslandi.
Undirtektir sendiherrans voru góð-
ar og af hennar hálfu áhugi á sam-
vinnu í málinu, að sögn Lilju Al-
freðsdóttur, sem fundar um málið
með Ane Halsboe-Jørgensen,
menntamálaráðherra Danmerkur,
þann 17. september næstkomandi.
Nýlega var ákveðið í Kaup-
mannahafnarháskóla að leggja stöðu
lektors í handritafræðum við Árna-
safn niður frá og með líðandi hausti.
Er þetta gert í sparnaðarskyni, en
komið hefur þó fram hjá stjórn-
endum skólans að hýsa megi lekt-
orinn greiði Íslendingar laun hans.
Ekki hefur verið hljómgrunnur fyrir
því hér heima.
„Sá vandi sem upp er komin varð-
andi lektorsstöðuna við Kaup-
mannahafnarháskóla virðist mér
tengjast því að metnaður og áhugi
Dana á þessum menningararfi hafi
minnkað. Mér þykir því eðlilegra að
þau handrit sem eftir urðu í Dan-
mörku komi aftur heim,“ segir Lilja
Alfreðsdóttir í samtali við Morgun-
blaðið eftir ríkisstjórnarfund í gær.
„Við erum einnig betur í stakk búin
til þess að hýsa þessi verk nú þegar
hillir undir að Hús íslenskunnar
verði reist hér í Reykjavík en þar
verða meðal annars sérhönnuð rými
fyrir varðveislu, rannsóknir og sýn-
ingar á handritum.“
Heimskringla enn ytra
Þegar Ísland varð fullvalda ríki
frá Danmörku árið 1918 kom fram
sú ósk að handritin fylgdu og yrði
skilað til Íslands. Eftir lýðveldis-
stofnunina 1944 varð þessi krafa
þyngri og þar var tóninn sá að Ís-
lendingar hefðu ekki með öllu end-
urheimt sjálfstæði sitt fyrr en herra-
þjóðin hefði skilað þeim ritum sem
fjalla um líf og menningu á fyrstu
öldum Íslandsbyggðar. Dropinn hol-
aði steininn og 1961 samþykkti
danska þingið að afhenda handrit til
Íslands og svo aftur 1965. Vegna
málaferla dróst afhending til 1971,
en síðasta vetrardag það ár var kom-
ið til Íslands með Flateyjarbók og
Konungsbók-Eddukvæða.
Árið 1986 var gengið frá loka-
samningum vegna málsins og síð-
ustu handritin komu heim ellefu ár-
um síðar. Í vörslu Árnastofnunar í
Reykjavík eru nú alls 1.666 handrit
og handritshlutar, um 7.360 fornbréf
auk 141 handrits úr Konungs-
bókhlöðu. Þau handrit sem hingað
komu þurftu að vera skrifuð á Ís-
landi og flest að fjalla um íslenskt
efni. Í Kaupmannahöfn urðu eftir
um 1.350 handrit, sem einkum fjalla
um sögu Norðurlandanna og Evr-
ópu. Má þar nefna Heimskringlu
Snorra Sturlusonar.
Fleiri handrit verði endurheimt
 Menntamálaráðherra vill fleiri fornrit frá gömlu herraþjóðinni  Ríkisstjórnin samþykk og sjón-
armiðin kynnt dönskum ráðamönnum  Norðurlandasagan í 1.350 handritum er enn í Árnastofnun
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Handrit Eftir ríkisstjórnarfund, þar sem Lilja Alfreðsdóttir fékk samþykki til að hefja viðræður við Dani um hand-
ritamál, fór hún að skoða íslensk fornrit í Árnastofnun undir leiðsögn Guðrúnar Nordal forstöðumanns.
10 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 29. ÁGÚST 2019
HEKLA · Laugavegi 170-174 · Reykjavík · Sími 590 5000 · hekla.is
Höldur Akureyri · Bílasala Selfoss · Bílás Akranesi · BVA Egilsstöðum
www.mitsubishi.is
RÝMINGARSALA
Við rýmum fyrir 2020 árgerðinni af Mitsubishi og bjóðum
alla 2019 bílana okkar á einstöku verði. Kíktu í heimsókn.
Outlander Invite+
Fullt verð 4.890.000
Rýmingarverð 4.590.000
L200 Club Cab Intense
Fullt verð 5.290.000
Rýmingarverð 4.590.000
Eclipse Cross Instyle
Fullt verð 5.490.000
Rýmingarverð 4.890.000
L200 Double Cab Instyle
Fullt verð 6.690.000
Rýmingarverð 6.340.000
Skoðaðu úrvalið á: www.hekla.is/mitsubishisalur
Dæmi um rýmingarverð
Lilja Alfreðsdóttir segir hand-
ritasamninga Íslendinga og Dana
sem gerðir voru 1967 og 1986 bera
svip málamiðlunar, samanber hve
mörg rit eru enn í vörslu ytra. Hafa
beri þar í huga að margir Danir
hafi verið mjög viðkvæmir fyrir
þessum málalyktum. Að afhenda
Íslendingum handritin hafi ekki
verið sjálfgefið.
„Á þeim áratugum sem liðnir
eru frá samningagerðinni hafa við-
horfin breyst,“ segir mennta-
málaráðherra. „Á síðustu árum
hafa herraþjóðir nýlenduríkja víða
í heiminum verið að skila þeim sín-
um gömlu menningarverðmætum
og við Íslendingar erum nákvæm-
lega í þeim sporum. Ég er því
bjartsýn á að við munum fá hand-
ritin öll hingað heim á næstu ár-
um. Þá eru framkvæmdir við Hús
íslenskunnar í Vesturbæ Reykja-
víkur að hefjast. Ef þangað má
endurheimta þennan mikla menn-
ingararf Íslendinga erum við í góð-
um málum. Þjóðum sem þekkja
sögu sína og hlúa að tungunni
farnast jafnan betur en öðrum.“
Þjóðum sem þekkja sögu sína
farnast jafnan betur en öðrum
NÝLENDURNAR FÁ MENNINGARVERÐMÆTIN AFTUR
Afhending Sjóliðar af varðskipinu Vædderen bera handritin á íslenska grund á
síðasta degi vetrar, 22. apríl 1971. Í pökkunum voru Eddukvæði og Flateyjarbók.
Fornrit Vær sá god, Flatöbogen sagði
Helge Larsen menntamálaráðherra
þegar hann afhenti Gylfa Þ. Gíslasyni
íslenskum starfsbróður handritin.
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon