Heimsmynd - 01.06.1991, Page 97

hluta 19. aldar. Þetta eru örvæntingar-
fullar konur. Þegar menn á þessum tíma
áttu börn framhjá konunum sínum skrif-
uðu þær bónarbréf til konungs svo þeir
yrðu dæmdir vægar. Eg vann verkið alls
staðar, á ferðalögum, á nóttu sem degi.
Oft vaknaði ég milli sex og sjö á morgn-
ana, teygði mig út fyrir hjónarúmið og
skrifaði í kolniðamyrkri. Til að vekja
ekki Stefán.“
„Hún gerir allt fyrir Stefán,“ segir
kunnugur aðili. „Selur honum verkið
þótt það henti henni kannski ekki best.
En Stefán sem leikhússtjóri sér hvað í
það er spunnið.“
Spánska leikskáldið Lorca er í uppá-
haldi hjá henni. Hann heldur mest upp á
Rússann Chekov. „Hann hefur svo
merkilega og djúpa sýn í mannlegt eðli.
Hann sýnir okkur í gegnum hversdagsleg
samskipti persóna sinna innsta sálar-
kjarna fólks,“ segir Stefán. Á sínum tíma
stóð til að hann leikstýrði Þremur systr-
um eftir Chekov hjá LR en sú sýning fór
aldrei á svið. Sjálfur segir hann að leik-
stjórnin hafi gert sig að betri mannþekkj-
ara. „Upphaflega ætlaði ég að verða
leikari. Sem barn teiknaði ég mikið og
skrifaði. Eftir menntaskóla fór ég í leik-
list en fann fljótt að það átti ekki við mig
að leika. Að vera góður leikari er með-
fætt. Fólk getur lært tæknina í leiklistar-
skóla en ég er löngu búinn að sjá það að
sá eiginleiki sem gerir gæfumuninn er
hvort fólk er gætt charisma - persónu-
töfrum, sem virka eins og segull á áhorf-
endur. Góður leikari er ekki endilega
mikil vitsmunavera. Sem leikstjóri hef ég
oft setið langtímum saman með leikara
og pælt í texta. Oft hefur mér fundist ég
tala fyrir daufum eyrum, eins og leikar-
inn væri alls ekki með á nótunum. Síðan
fer hann á sviðið og gerir nákvæmlega
það sem maður vonaðist til. Það er eins
og þetta sé honum eðlislægt.“
í áranna rás hefur Stefán leikstýrt
mörgum helstu stórleikurum þessa lands
eins og Kristbjörgu Kjeld, Helga Skúla-
syni og fleirum. Hann segist finna til
ákveðinnar föðurtilfinningar gagnvart
þeim leikurum sem hann hefur átt þátt í
að leiða fyrstu skrefin eins og Sigurði
Sigurjónssyni, „sem er án efa einn mesti
stórleikari sinnar kynslóðar.“ Af ungum
leikkonum er hann mjög hrifinn af Guð-
rúnu Gísladóttur og Eddu Heiðrúnu
Bachman en segist ekki vilja, stöðu sinn-
ar vegna, nafngreina fólk. Hann segir að
upp til hópa séu íslenskir leikarar „sam-
vinnuþýtt og yndislegt“ fólk. „Auðvitað
kastast oft í kekki milli leikstjóra og leik-
ara. Það er eðlilegt þegar unnið er á til-
finningaplani. Leikarar eru yfirleitt opn-
ir og skemmtilegir í samstarfi en mjög
lokaðir sem persónur. Það kom mér á
óvart en ef til vill er það ein ástæðan fyr-
ir því að fólk leggur leiklist fyrir sig.“
Fyrsta verkið sem sýnt verður í Þjóð-
leikhúsinu í byrjun næsta leikárs er Gleð-
ispilið, nýtt leikrit eftir Kjartan Ragnars-
son. Þá verður barnaleikritið BúkoIIa
eftir Svein Einarsson frumsýnt næsta
haust í leikstjórn Þórunnar, en upphaf-
lega átti að sýna það í vetur. Leikrit Þór-
unnar, Elín, Helga, Guðríður verður
frumsýnt vorið 1992 og óvíst hver leik-
stýrir því.
Sá tími sem framundan er leggst vel í
nýja leikhússtjórann. Hann mun ekki að-
eins ráða nýja leikara og leikstjóra, held-
ur finnst honum einnig tímabært að leik-
húsið eignist „stjörnur“ á nýjan leik.
„Það hefur verið svo mikil jafnaðar-
stefna í gangi undanfarin ár. Enginn hef-
ur mátt skara raunverulega fram úr en
fyrir vikið hafa leikarar ekki notið sömu
virðingar og áður. Leikhúsið hefur týnt
sér í tilgerð og rugli. Þessu vil ég breyta.
Mig langar að sjá Þjóðleikhús sem er
raunveruleg almenningseign og nauðsyn-
legur þáttur í lífsmynstri allra Islendinga.
Mig langar að sjá leikhús sem skemmtir
ekki bara fólki heldur ögrar því og
þroskar það, leikhús sem er ekki bara
borið uppi af stórhuga fólki heldur sam-
hentum hópi. Ég vil að leikhúsið auðgi líf
fólks og geri það að betri manneskjum.“
Þessi ungi leikhússtjóri sem þegar hef-
ur valdið svo miklum usla er afkvæmi
sextíu og átta kynslóðarinnar. Hann tók
þátt í stúdentauppreisnum á námsárum
sínum í Stokkhólmi, réðst á óperuna og
hertók háskólann en verður síðan fyrstur
til að leiða lögmál markaðarins inn í rík-
isrekið leikhús - í þeim tilgangi að bæta
það - hvað sem það kostar. „Ég trúi því
að í gegnum leikhúsið sé hægt að skapa
betri heim,“ segir hann.
Þórunn, eiginkona hans, segist sann-
færð um að það séu blómlegir tímar
framundan í íslensku leikhúslífi. Þrír
ungir og nýir leikhússtjórar hafa tekið
við störfum: Stefán hjá Þjóðleikhúsinu,
Sigurður Hróarsson hjá Leikfélagi
Reykjavíkur og Signý Pálsdóttir hjá
Leikfélagi Akureyrar. „Ég held að þetta
fólk ráði vel við heiðarlega samkeppni,"
segir hún. „Það sem hefur skort í ís-
lenskt leikhúslíf hingað til er fólk með
skýra listræna sýn, góða dómgreind og
þor til að breyta eftir því með heiðar-
legum hætti,“ segir hún.
Áður hafði hún orð á því að sviðsljós-
ið blekkti fólk og brenndi. Því hefði hún
þörf fyrir að fara út í náttúruna og „grafa
andlitið ofan í lyng úti í móa á íslenskum
sumardegi.“ Slík kvika er hún á meðan
hann heldur kaldri yfirsýn sinni. Saman
mynda þau þá heild sem leikhúsfólkið í
Leníngrad taldi svo nauðsynlega.D
Hver fer. . .
framhald af bls. 14
landsfundi og Hannes er náinn stuðn-
ingsmaður Davíðs. Árni hefur einnig
verið ötull stuðningsmaður Davíðs og
vann af krafti fyrir vin hans, Björn
Bjarnason, í prófkjöri Sjálfstæðisflokks-
ins síðastliðið haust. Árni hefur verið
duglegur að koma sér til metorða í
flokknum „eftir lýðræðislegum leiðum“
eins og hann segir sjálfur. Hann er há-
vaxinn, myndarlegur og bindindismaður
á áfengi og tóbak. Honum er legið á
hálsi af andstæðingum fyrir að vera fana-
tíker og hafa hvorki þá pólitísku vigt né
reynslu sem þurfi til að gegna stöðunni.
Sjálfur telur hann sig einmitt nú vera í
stakk búinn til að takast á við stjórn
borgarinnar af fullum krafti.
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson þykir ekki
líklegur til að verða sterk ímynd flokks-
ins út á við sem borgarstjóri. Hann gæti
hins végar reynst farsælt og rólegt and-
svar við Davíð Oddssyni. Hann er 44 ára
gamall, lögfræðingur að mennt og
þriggja barna faðir. Hann var kjörinn
borgarfulltrúi 1982 og varð þá formaður
skipulagsnefndar sem hafði verið helsta
kosningamálið í þeim kosningum. Þá er
hann fyrsti borgarfulltrúinn til að gegna
starfi formanns í Sambandi íslenskra
sveitarfélaga. Þar hefur hann þótt vinna
vel með fólki úr öllum stjórnmálaflokk-
um. Hann telur það sér til tekna að vera
ekki maður sem er á klafa hjá ákveðnum
hagsmunahópum, ekkert fyrirtæki og
engin öfl eigi tilkall til hans.
Þótt enginn þessara þriggja þyki áber-
andi bestur valkostur mun tíminn einn
leiða í ljós hvernig þeim útvalda tekst til
í embætti borgarstjóra. Katrín Fjeldsted
sagði í sjónvarpsviðtali að arftakinn yrði
ekki „lítill Davíð“, hann myndi skapa sér
nýja ímynd.
Öll vita þau að það verður erfitt að
feta í fótspor Davíðs Oddssonar. „Davíð
sem borgarstjóri sat við borðsendann
með sínar kerlingakrullur, baðaði út
höndum og óð í málin af feikilegum
krafti“, segir einn borgarfulltrúanna, „en
þau sem nú gefa kost á sér hafa ekki
þennan kraft.“
Hver sem framtíð Davíðs verður í
landsmálum er hann einn eftirminnileg-
asti borgarstjóri Reykjavíkur frá upp-
hafi. Hann hefur gætt embættið ákveðn-
um ævintýraljóma þótt hann hafi svo
sannarlega verið umdeildur. Borgin er
breytt eftir hans stjórnartíð og minnis-
merkin blasa við. Ráðhúsið í Tjörninni
ber þar hæst en því mótmæltu þúsundir
borgarbúa fyrir nokkrum árum. Það ráð-
hús er vísbending um breytta borg og
breyttan stíl. Það er langur vegur frá því
að nokkrir ungir drengir úr fuglafélaginu
Fönix gengu á fund Péturs Halldórsson-
ar borgarstjóra í Reykjavík millistríðsár-
anna og báðu hann að stækka hólmann í
Tjörninni, sem hann og gerði. Sú litla
saga segir nokkuð um uppruna og eðli
þess hlutverks sem borgarstjórinn í
Reykjavík á að gegna.
HEIMSMYND 97