Árbók Nemendasambands Samvinnuskólans - 01.06.1972, Síða 17

mikla forystu fyrir nemendum, bæði í sambúð við kennara og
félagslífi, og ýmsir skólabræður hans, er síðar hafa lýst Jónasi á
þessum árum, telja að hann hafi beinlínis þegar orðið sjálfkjörinn
leiðtogi, víkingur í umræðum og allri málefnabaráttu með mikla
sveit traustra samherja við hlið en jafnframt eignazt nokkurn hóp
svarinna andstæðinga. Jónas var formaður skólafélagsins um
veturinn, og þegar hann lauk þar tveggja vetra námi var hann
ræðumaður af hálfu nemenda á 25 ára afmælishátíð skólans.
Fyrsta vitnisburð um viðhorf Jónasar frá Hriflu til skólamála
og kennslustarfs er að fínna í mati og dómum um kennara Möðru-
vallaskóla í bréfí, er hann reit heim í sveit sína þegar snemma
vetrar 1903. Má af þeirri lýsingu ráða, að hann hefur þegar gert
sér ljósa grein fyrir kennarakostum. Jón Hjaltalín er „maður,
sem allir hlýða, orðalaust og þykkjulaust, því samfara alvör-
unni lýsir sér vit og góðmennska. En þrátt fyrir það er kennslan
eigi góð, bækur þær sem hann notar, eru flestar eftir hann sjálfan,
en allar mjög þurrar, torskildar og leiðinlegar, og þar ofan á
bætist, að kennarinn fer mest út í hárfínar undantekningar og
annað það sem leiðinlegast er og ógagnlegast“. Um Halldór
Briem segir Jónas, að „eigi sé hann jafngóður kennari eins og
hann sé fróður og lærður um flesta hluti“. Um Stefán Stefánsson
er „ómögulegt að segja annað en hann sé góður kennari, sem
aldrei hættir við að útskýra neitt fyrr en allir hafa skilið hann“.
Og honum þykir sem skólavistin renni stoðum undir það álit,
að sjálfsnámið í sveitinni jafnist fyllilega á við bæjarskólann.
Hann segir: „í skólann eigum við að vera komnir klukkan þrjú
og erum þar fimm tíma. Þeir tímar ættu að vera og eru stundum
skemmtilegir, en samt finnst mér, að flestir muni læra minna á
hverjum mánuðinum hér en hjá umgangskennurunum í sveit-
unum, og mér finnst líka það benda ótvírætt á ófullkomleika
barnaskólanna, að t.d. flestir þeir, sem eru héðan af Akureyri á
skólaúum, eru að öllum jafnaði bæði heimskir og slæpingjar, sem
síga þess meir niður fyrir sveitapiltana, sem prófin verða fleiri,
jafnvel þótt reynt hafi verið af öllum mætti að troða inn í höfuð
þeirra hinum vanalegu fræðigreinum frá því þeir voru börn“.
Lokapróf úr skólanum eftir tveggja ára nám tók Jónas með
hæstu einkunn, en það varð raunar eina próf hans fyrr og síðar
í skólum, og þótt þessi árangur yrði honum hvatning til þess að
halda áfram á menntabrautinni, skipti þetta próf — og önnur
próf í skólum — hann engu máli. Skólar urðu honum eftir þetta
aðeins tjald til einnar nætur, áfangastaður á mikilli og langri
13