Morgunblaðið - 19.09.2019, Blaðsíða 66

66 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. SEPTEMBER 2019
Ljósmyndir Rutar og Silju
Skipholti 31 | 105 Reykjavík | Sími 568 0150 | www.rut.is |
Opið alla virka daga kl. 10-17
Einstök
minning
Barna- og
fjölskyldu
myndatökur
VIÐTAL
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
Þel nefnist ný danssýning eftir
Katrínu Gunnarsdóttur sem
Íslenski dansflokkurinn (Íd) frum-
sýnir á Nýja sviði Borgarleikhúss-
ins annað kvöld kl. 20. Katrín er ís-
lenskum dansunnendum vel kunn
og hefur þrívegis hlotið Grímuna
fyrir störf sín; sem danshöfundur
ársins 2018 fyrir Crescendo, dans-
ari ársins 2017 fyrir Shades of
History og danshöfundur ársins
2013 ásamt Melkorku Sigríði
Magnúsdóttur fyrir Coming Up.
Verk Katrínar hafa verið sýnd víða
um Evrópu ásamt því að hún hefur
verið danshöfundur í sýningum hjá
Þjóðleikhúsinu og Íslensku
óperunni.
Um búninga og leikmynd í Þel
sér Eva Signý Berger, en þær
Katrín hafa unnið náið saman á um-
liðnum árum. Á síðustu tólf árum
hefur Eva hannað leikmynd og bún-
inga fyrir yfir fjörutíu sviðsverk í
leikhúsum, óperunni og danssen-
unni, þeirra á meðal Tímaþjófinn, 
[um það bil] og Évgeni Onegin.
Blaðamaður Morgunblaðsins hitti
Katrínu og Evu í Borgarleikhúsinu
í liðinni viku og fékk að heyra um
samstarf þeirra.
Gefst færi á að fara á dýptina
„Þel er fimmta samstarfsverk-
efnið okkar, en auk þess höfum við
unnið saman í nokkrum öðrum sýn-
ingum,“ segir Katrín Gunnarsdóttir
og rifjar upp að samstarf þeirra nái
til danssýninganna Kviku, Shades
of History, End of an Era og
Crescendo. „Ég kynntist Evu fyrst
þegar hún var að hanna fyrir verk
sem ég var að dansa í. Þegar mig
stuttu síðar vantaði hjálp við að
sauma einn búning í Macho Man
leitaði ég til hennar. Maður þarf
ekki að kynnast Evu mikið til að
fatta hvað hún er mikill snillingur,
þannig að ég var ekki lengi að tæla
hana með mér í næsta verkefni.
Sem betur fer, því þetta er búið að
vera mjög gjöfult samstarf. Þegar
verið er að vinna sjálfstæðar sýn-
ingar er fjarmagnið oftast af skorn-
um skammti, en Evu hefur engu að
síður tekist með útsjónarsemi og
hugmyndaauðgi að búa til flotta
sjónræna heild,“ segir Katrín.
„Samstarf okkar hefur verið ótrú-
lega áreynslulaust,“ segir Eva og
bendir á að eitt af því sem sé afar
gott í samstarfinu sé hversu
snemma Katrín hugi að sjónrænum
þáttum í hugmyndavinnunni. „Hún
býður mér inn í hugmyndavinnuna
og samtal áður en dansinn er orð-
inn til. Hún vinnur ákveðið hreyfi-
efni sem hún sýnir mér og ég
bregst við því og kem með hug-
myndir,“ segir Eva og rifjar upp að
þegar þær unnu Shades of History
hafi hugmyndin að speglagólfinu
kviknað mjög snemma í vinnuferl-
inu. „Þannig að þegar hún fór að
semja verkið var hún alltaf með
spegilinn í huga,“ segir Eva. „Það
hafði aftur áhrif á dansinn,“ segir
Katrín og tekur fram að umgjörðin
hafi í öllum fimm sýningum þeirra
Evu haft beinan snertiflöt við dans-
inn. „Þannig verða dansinn og um-
gjörðin ekki aðskilin,“ segir Katrín.
„Hvað þetta varðar upplifi ég
mikinn mun á því að hanna fyrir
leikhús annars vegar og dans hins
vegar. Ólíkt leikhúsinu þarf ég í
dansinum ekki að þjóna tiltekinni
sögu og persónusköpun, heldur er
ég fremur að skapa heildræn áhrif
sem minna frekar á myndlist. Eftir
því sem ég vinn oftar með Kötu sé
ég greinilega hvernig við fáum
tækifæri til að endurvinna ákveðnar
hugmyndir og fara með þær meira
á dýptina, sem er spennandi,“ segir
Eva. „Í mínum sýningum hef ég oft
verið að skoða sömu hugmyndina
með ólíkum hætti,“ segir Katrín.
Samruni og óskýr mörk
Hvernig varð hreyfiefnið fyrir
Þel til?
„Ég byrjaði að vinna með hópn-
um í vor og var þá að prófa ýmsar
hugmyndir,“ segir Katrín og tekur
fram að sér hafi þótt mjög forvitni-
legt að vinna með dönsurum Íd.
„Sem fastráðnir dansarar mynda
þeir hóp sem þekkist vel. Mér
fannst því spennandi að vinna
áþreifanlega með hugmyndina um
hópinn og skoða umbreytingar-
eiginleika. Það kallaði því á mig að
skapa líkamlegt landslag með þess-
um hóp. Til þess notaði ég mínar
vinnuaðferðir sem tengjast því að
skoða mýkt, röddina sem leið til að
hlusta, viðkvæmar tengingar milli
fólks og hvernig hreyfing tekur
hægum breytingum. Í fyrri verkum
hef ég meira verið að fókusera á
þessa hluti í hverjum og einum lík-
ama, en að þessu sinni er ég að
skoða dýnamíkina í hópnum og
hvernig hópurinn saman skapar
einn líkama,“ segir Katrín og tekur
fram að sér hafi þótt áhugavert að
skoða mismunandi stig af líkam-
legri snertingu. „Að vera nálægt
því að snertast, að snertast alveg,
að syngja nálægt hvert öðru og
vinna með persónulegt rými ein-
staklingsins. Dansarar eru alvanir
því að vinna með líkamlega nálægð
og mér þykir áhugavert að draga
það fram,“ segir Katrín og tekur
fram að verk sín séu opin til túlk-
unar.
„Áhorfendur geta farið að hugsa
um ýmiss konar samskipti, upplifa
einhverjar tilfinningar og hughrif.
Þessi hópur er að reyna að vera
saman. Hann er líka að láta reyna á
það hvernig er að vera saman. Og
hvað gerist ef einstaklingur reynir
að fara nær öðrum en líkamlega er
hægt,“ segir Katrín. „Ég fékk að
fylgjast með vinnusmiðju hópsins í
vor og sá hvernig þau voru að vinna
með nándina og hópinn sem heild.
Þá voru þau t.d. að vinna með stóra
peysu sem þau klæddu hvert annað
í og úr. Mér fannst áhugavert ef
efnið væri gegnsætt og næstum
eins og hluti af líkamanum. Þetta
snýst um samruma og óskýr mörk
milli einstaklinga,“ segir Eva og
bendir á að tjöldin í sviðsumgjörð-
inni séu úr sama efni og búning-
arnir sem minni á himnur. „Lita-
pallettan vísar í líkamann, þetta
mjúka flæði og samtímis landslagið
þar sem yfirleitt eru margir tónar
sem flæða saman,“ segir Eva og
tekur fram að þær Katrín reyni eft-
ir fremsta megni að njörva verk sín
ekki of mikið niður heldur vilja þær
veita áhorfendum rými til túlkunar.
Styrkja það sem er gott
við manneskjuna
Það endurspeglast væntanlega
líka í titlinum, því orðið þel hefur
margar ólíkar merkingar.
„Stundum vildi ég helst ekki
þurfa að nefna verk mín fyrr en
löngu eftir frumsýningu, þar sem
titillinn getur njörvað niður merk-
inguna. Titillinn getur hins vegar
líka opnað ákveðna leið og það
gerðist að þessu sinni. Þel er heiti
yfir himnu í líkamanum, það er líka
fallegt hugarfar sem er notað í
samsetningum eins og hugarþel og
vinarþel. Svo er þel líka þessi fín-
gerða mjúka ull sem er næst húð-
inni og myndar ákveðna hlíf. Í
dansinum getur hópurinn búið til
hjúp utan um einn dansara,“ segir
Katrín.
Þú minnist á hlýju og mýkt. Er
þetta sýning sem lætur áhorfendum
líða vel?
„Það eru vissulega dramatísk
augnablik í sýningunni, en við ein-
setjum okkur samt að umgjörðin sé
ekki dramatísk,“ segir Eva og tek-
ur fram að hún sé sannfærð um að
sýningin láti fólki líða vel. „Í mínum
verkum hef ég gagngert verið að
vinna með það að styrkja það sem
er gott við manneskjuna sem mynd-
ar ákveðið mótvægi við alla þá krít-
ísku list sem er áberandi í samtím-
anum. Mér hefur fundist áhugavert
að draga fram hið mjúka, hljóðláta,
viðkvæma og brothætta og lyfta því
með því að setja það á svið og gefa
því þannig vægi. Þetta eru mikil-
vægir eiginleikar,“ segir Katrín.
Þessi eiginleikar eru oftar taldir
kvenlegir en karllegir.
„Í sögunni, þar með talið lista-
sögunni og danssögunni, hefur
áherslan í gegnum tíðina verið á hið
karllæga. Það birtist í áherslunni á
klassíska byggingu verka með
dramatísku risi og áherslunni á
átök,“ segir Katrín. „Eitt af því sem
mér finnst svo skemmtilegt við
verkin hennar Kötu er hvað þau
verða dýnamísk og kraftmikil sem
heild. Þetta er samt mjúkur kraftur
sem líkt og sogar mann til sín,“
segir Eva og tekur fram að hún
heyri marga áhorfendur lýsa verk-
um Katrínar sem hugleiðslu.
„Mér finnst mjög gaman ef verk
mín búa til víbring hjá áhorfand-
anum, því það hreyfir við okkur að
horfa á fólk hreyfa sig. Mér finnst
spennandi að búa til rými fyrir
hlustun og einbeitingu og kyrrð,
sem margir tengja við hugleiðslu.
Leikhúsið er ennþá tiltölulega
áreitislaust, þar sem fólk er ekki í
símanum sínum, heldur saman-
komið í tilteknu rými á ákveðnum
tíma. Mér finnst mikilvægt að þessi
sameiginlega upplifun sé í rólegra
tempói en hversdagurinn. Þetta er
hæglist í anda „slow food“,“ segir
Katrín.
Vantar danshús á Íslandi
Síðast settuð þið sýningu upp í
Tjarnarbíói á eigin vegum. Er mik-
ill munur að vinna inni í opinberri
stofnun á borð við Íd eða setja sýn-
ingu upp alveg sjálfstætt?
„Stærsti munurinn fyrir mig er
að ég fæ danshóp upp í hendurnar
og þarf ekki að handvelja dansar-
ana sjálf. Fyrir utan dansarahópinn
fékk ég algjört frelsi til að velja
mér samstarfsfólk. Hér fæ ég líka
aðeins annan áhorfendahóp, sem er
spennandi,“ segir Katrín og tekur
fram að starfsandinn hjá Íd sé afar
góður og hópurinn samheldinn.
„Við höfum báðar unnið bæði í
sjálfstæðu senunni og hjá stórum
listastofnunum. Í raun má segja að
Íslenski dansflokkurinn sé stað-
settur þarna mitt á milli, enda ekki
stór stofnun þótt hann sé stofnun.
Ég myndi halda að einn stærsti
munurinn fyrir Kötu sé að hún þarf
ekki að fjármagna sýninguna sjálf
og framleiða með öllu tilheyrandi
skipulagi,“ segir Eva og tekur fram
að Katrín sé reyndar mjög skipu-
lögð og góð í því að framleiða eigin
sýningar og afla styrkja.
Það er nú ekki sjálfgefið að skap-
andi listamenn séu líka góðir fram-
kvæmdastjórar með viðskiptavit.
„Ég hef menntað mig í hagfræði
og lærði á excel,“ segir Katrín kím-
in. „Sjálfstæðir listamenn, ekki síst
í dansinum þar sem innviðir eru af
skornum skammti, neyðast til að
gera allt sjálfir. Það er mjög dýrt
að búa til sviðslist. Þess vegna
þarftu að hafa ofboðslegan drif-
kraft, vera skipulagður og hugsa
innan bæði tíma- og fjárhags-
ramma. Ég held að sjálfstæðir lista-
menn gleymi því oft hvað þeir eru
fjölhæfir í skipulagningu og færir
um að halda mörgum boltum á lofti
samtímis,“ segir Katrín og bætir
við: „Til dæmis var Crescendo unn-
in í samstarfi við fjögur erlend leik-
hús og var tvö ár í undirbúningu,
m.a. vegna húsnæðiseklu í sjálf-
stæðu danssenunni hér heima. Það
vantar enn sýningarrými fyrir dans
á Íslandi og væri draumur að sjá
danshús rísa hér á næstu árum.“
„Rými fyrir hlustun og kyrrð“
 Íslenski dansflokkurinn frumsýnir Þel eftir Katrínu Gunnarsdóttur  Eva Signý Berger hannar
sjónræna umgjörð sýningarinnar  Þel er fimmta samstarfsverkefni þeirra í dansinum frá 2016
Morgunblaðið/Hari
Gjöfult samstarf
Katrín Gunnarsdóttir
og Eva Signý Berger.
Ljósmynd/Hörður Sveinsson
Teningar Leikið með svampteninga í End of an Era.
Ljósmynd/Owen Fiene
Mýkt Crescendo var dansað á mjúku teppi.