Morgunblaðið - 11.10.2019, Side 10

10 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 11. OKTÓBER 2019
VIÐTAL
Stefán Gunnar Sveinsson
sgs@mbl.is
„Þetta er hálfgerð tilviljun, en við
erum báðir með svipaðan bakgrunn
úr flughernum sem flugumferðar-
stjórar, en það er mjög góður bak-
grunnur fyrir björgunarstjórnstöð-
ina,“ segir Bent-Ove Jamtli, en
hann og Ståle bróðir hans starfa
báðir fyrir björgunarmiðstöð sjó-
farenda og loftfara í Noregi, JRCC.
Bent-Ove er yfirstjórnandi fyrir
Norður-Noreg og Ståle er stjórn-
andi aðgerða fyrir þann hluta
JRCC sem sinnir suðurhluta Nor-
egs, en bræðurnir eru hér á landi
vegna Arctic Circle-ráðstefnunnar,
sem fram fer í Hörpu um helgina.
Bent-Ove segir að JRCC-
samtökin muni fagna fimmtugs-
afmæli sínu á næsta ári og bætir
við að skipting Noregs í tvo hluta
sé arfur frá þeim tíma er sam-
skiptatækni var önnur en við
þekkjum á tíma stafrænu bylting-
arinnar. „En við höfum haldið
skiptingunni meðal annars til að
tryggja að ef önnur stjórnstöðin
getur ekki sinnt hlutverki sínu geti
hin tekið við því.“ Ståle segir að
ekki sé vanþörf á. „Það eru næstum
því 6.000 atvik á ári í suðurhlut-
anum.“ Bent-Ove bætir við að um
16 atvik séu á dag fyrir suðurhlut-
ann. Þá kalli um níu atvik á hverj-
um degi á athygli í norðurhlut-
anum. „Þannig að við erum oft að
stýra björgunaraðgerðum á sama
tíma, sem sumar hverjar eru flókn-
ar og krefjast mikillar samþætt-
ingar.“
Erfiðar aðstæður
Það reyndi á stjórnstöðina í vor
þegar skemmtiferðaskipið Viking
Sky varð vélarvana á einu hættu-
legasta hafsvæði norskrar land-
helgi í miklu vonskuveðri. „Þarna
eru mörg rif, og leiðin í gegn er
þröng og erfitt að sigla hana,“ segir
Ståle, en hann stýrði björgunar-
aðgerðum í tengslum við slysið, þar
sem flytja þurfti um eitt þúsund
farþega í land við vondar aðstæður.
„Vegna veðursins var ekki hægt að
nýta öll þau úrræði sem venjuleg-
ast er hægt að nota, í þessu tilfelli
var mjög erfitt að nota þyrlur og
mjög erfitt að koma dráttarbátum
að skipinu, þar sem það var svo ná-
lægt ströndinni og illt var í sjó,“
segir Ståle.
Þá var vitað að það myndi taka
tíma fyrir dráttarbátana að komast
að skipinu, en tíminn var af mjög
skornum skammti. „Í versta falli
hefði skipið getað rekist á rif, tekið
á sig vatn og farið að halla, jafnvel
með þeim afleiðingum að farþegar
hefðu endað í ísköldu vatninu, þar
sem þeir hefðu látið lífið á nokkrum
mínútum.“
Það flækti ekki síst stöðuna að á
svipuðum tíma brotlenti þyrla og
stuttu eftir að Viking Sky varð
vélarvana kom upp bilun í flutn-
ingaskipinu Hagland Captain, sem
krafðist þess að tvær þyrlur væru
sendar frá Viking Sky til að bjarga
áhöfninni. Ståle bætir við að þar
hafi aðstæður verið svo slæmar að
áhöfnin varð að stökkva frá borði,
því að sigmennirnir töldu sig ekki
geta sigið um borð í Hagland
Captain vegna strekkingsvinds.
Mildi að ekki fór verr
Ståle segir að það hafi skipt
miklu máli að björgunarsveitir,
sem skipaðar eru sjálfboðaliðum,
hafi brugðist hratt við til þess að
sinna farþegunum eftir að búið var
að koma þeim í land. Þá hafi lög-
regla og aðrir viðbragðsaðilar veitt
fyrstu aðstoð.
Stále segir það mikla mildi að
ekki fór verr. „Það var mikil
heppni. Skipið var aðeins um eina
mínútu frá stórslysi ef vélarnar
hefðu farið síðar af stað. Og ef
bilunin hefði komið upp einni eða
tveimur mínútum síðar er nánast
öruggt að skipið hefði siglt í strand
innan tíu mínútna. Þess í stað feng-
um við um 25-30 mínútur til þess að
koma aftur vélarafli á skrúfurnar
og það tókst á síðustu stundu.“
Aðspurðir segja bræðurnir að at-
vik á borð við Viking Sky gæti hæg-
lega gerst innan íslenska björg-
unarsvæðisins, þar sem ferðum
skemmtiferðaskipa hafi fjölgað
mikið. „Við höfum séð svipaða þró-
un í Noregi,“ segir Bent-Ove og
bætir við að komum skemmti-
ferðaskipa til Noregs hafi fjölgað
um 25% á síðustu árum. „Og nú
sigla þau í hverjum mánuði ársins,
sem er frekar nýtilkomið.“ Það
auki aftur líkurnar á því að slys
sem þetta gerist á vetrarmánuðum,
þegar veðuraðstæður eru sem
verstar.
„Ef svona aðstæður kæmu upp
hér mynduð þið þurfa margar
þyrlur,“ segir Ståle og bætir við að
þeir hafi þurft að fá björgunar-
þyrlur að láni frá norska olíu-
iðnaðinum til þess að sinna aðgerð-
unum í tengslum við Viking Sky.
Ståle segir einnig að stórir dráttar-
bátar sem ráði við skip af þessari
stærð séu nauðsyn.
Samstarf skiptir lykilmáli
Bent-Ove segir að aðstæður séu
um margt svipaðar á Íslandi og í
Norður-Noregi, þar sem færri úr-
ræði séu til að spila úr. „Og meðal
annars þess vegna ýttum við undir
ARCSAR-verkefnið, sem miðar að
því að finna aðferðir þannig að við
getum hjálpað hvert öðru ef svona
stór atvik koma upp.“ Hann bætir
við að ríkin hafi skuldbundið sig til
að koma hvert öðru til aðstoðar ef
eitthvað bjáti á. „Þannig að ef stórt
atvik kæmi upp gætuð þið átt von á
aðstoð frá Grænlandi, Bandaríkj-
unum, Kanada og Noregi,“ segir
Bent-Ove. Ståle bætir við að Danir
og Svíar hafi veitt aðstoð til þess að
hægt væri að halda uppi viðbún-
aðarstigi á meðan á aðgerðum stóð
við Viking Sky.
Bent-Ove segir að lokum að það
skipti lykilmáli að Norðurlanda-
ríkin standi saman þegar kemur að
þessum hlutum. „Norrænu ríkin
búa yfir miklum hæfileikum og eru
lausnamiðuð. Það skiptir því öllu
máli að við eigum í nánu samstarfi,
sérstaklega nú þegar umferð um
þetta svæði eykst mikið.“ Bent-Ove
bendir á að viðbúnaðarstig ríkjanna
geti ekki haldið í við þá aukningu,
og því verði líklegra að eitthvað
komi upp á. „Við áttum í raun von á
einhverju í líkingu við Viking Sky,
þar sem ferðunum hafði fjölgað svo
mikið á árunum á undan,“ segir
Bent-Ove. Hann bætir við að björg-
unaryfirvöld í Noregi og Íslandi
hyggi á sameiginlegar æfingar á
næstu árum ásamt öðrum aðilum,
m.a. bandarísku strandgæslunni, til
þess að auka viðbúnaðarstigið. „Við
vonum að þetta tengslanet björg-
unaraðila muni ásamt fræðasam-
félaginu reynast lyftistöng fyrir
okkur til að mæta þeim áskorunum
sem eru fram undan.“
Hefði getað endað miklu verr
 Björgunaraðgerðir við Viking Sky tókust vel þrátt fyrir vondar aðstæður  Svipað atvik gæti
hæglega komið upp hér  Samvinna ríkja á norðurslóðum í björgunarmálum skiptir lykilmáli
Morgunblaðið/Hari
Ávallt viðbúnir Bræðurnir Ståle (t.v.)og Bent-Ove Jamtli gegna lykilstöðum við norsku björgunarstjórnstöðvarnar.
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Landlæknir beinir þeim tilmælum til
Landspítalans að opnuð verði legu-
deild til að koma í veg fyrir að sjúk-
lingar dvelji til lengri tíma á bráða-
móttöku eða þá að sjúklingum verði
dreift betur á deildir. Einnig þurfi að
styrkja viðbrögð við atvikum sem
upp koma á bráðamóttöku og leita
leiða til að tryggja að þau endurtaki
sig ekki. Þá er bent á nauðsyn þess
að efla sýkingavarnir, ekki síst að
starfsfólk fylgi ábendingum um
handhreinsun, en henni er talið veru-
lega ábótavant.
Koma þessar ábendingar fram í
skýrslu um úttekt á bráðamóttöku til
að fylgja eftir úttekt í desember sl.
Dvalartími aldrei verið lengri
Fram kemur að bráðamóttöku
tekst að sinna bráðahlutverki sínu.
Þeir sem veikastir eru fá þjónustu.
Vandinn liggur í þjónustu við sjúk-
linga sem bíða innlagnar á spítalann,
eftir komu á bráðamóttöku. Meðal-
dvalartími þess hóps er tæpar 23
klukkustundir og hefur aldrei verið
lengri, utan flensutímabila. Þá fer
þeim sjúklingum fjölgandi sem
dvelja svo dögum skiptir á bráða-
móttökunni. Það gerist vegna skorts
á hjúkrunarfræðingum á legudeild-
um og vegna þess að fleiri sjúklingar
leggjast nú inn af bráðamóttöku
vegna flutnings bráðastarfsemi
hjartagáttar. Fram kemur að hús-
næði bráðamóttöku ber engan veg-
inn þann fjölda sjúklinga sem þar
dvelur og eru gerðar alvarlegar at-
hugasemdir við það í skýrslunni. Þá
er sýkingavörnum verulega ábóta-
vant við þessar aðstæður.
Í skýrslunni kemur fram að Land-
spítalinn hafi brugðist við flestum
ábendingum úr fyrri úttekt.
Opnuð verði
bráðalegudeild
 Efla þarf sýkingavarnir á bráðamóttöku
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Bráðamóttakan Miklar annir eru
flesta daga hjá starfsfólki.