Morgunblaðið - 23.10.2019, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 23. OKTÓBER 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Eiturlyf ogfíkniefnivalda
miklu tjóni í sam-
félaginu. Þau valda
dauðsföllum, eyðileggja heilsu,
leggja líf í rúst, splundra fjöl-
skyldum og skilja eftir sig
sviðna jörð.
Í Morgunblaðinu í gær kem-
ur fram að miklar breytingar
hafi orðið í neyslu hér á landi.
Meira sé um örvandi eiturlyf,
fyrst og fremst kókaín, og
neysla ópíóða hafi einnig auk-
ist. Kókaínið á markaði hér sé
bæði hreinna og ódýrara en áð-
ur. Í vaxandi mæli virðist fólk
sprauta sig með eiturlyfjum.
Þetta segir Valgerður Rúnars-
dóttir, forstjóri SÁÁ.
Hún segir að fólk virðist
neyta kókaíns ofan í áfengi.
Ástæða sé til að staldra við
þegar það gerist því slík neysla
geti ekki orðið eðlilegt viðmið.
Ef neyslan verði normalíseruð
aukist hún einfaldlega og það
sama eigi við um kannabis.
„Þetta eru skaðleg efni sem
gera fólk óvirkt í vinnu og á
heimilum,“segir Valgerður.
Einnig kom fram í máli
hennar að nú væru 700 manns
á biðlista eftir að komast í
meðferð hjá SÁÁ og það væru
hundrað fleiri en í fyrra.
Að sögn Valgerðar eru inn-
lagnir á Vog á milli 2.100 og
2.200 á ári. Allir komist að en
sumir þurfi að bíða
allt of lengi. „Það
er ekkert vit í því
að bíða í hálft ár
eftir meðferð, sú
bið eykur álag á fjölskyldur og
snertir svo marga,“ segir hún.
Jón Magnús Kristjánsson,
yfirlæknir bráðalækninga á
Landspítalanum, ræddi hættur
fíkniefnanna í fréttaskýring-
unni í Morgunblaðinu í gær.
Sterku verkjalyfin séu fyrst og
fremst sljóvgandi og geti leitt
til öndunarstopps og jafnvel
dauða. Hins vegar sé kókaínið
örvandi efni, sem geti leitt til
háþrýstings og jafnvel valdið
hjartaáföllum, auk þess sem
neysla þess geti valdið miklum
kvíða.
Fíkniefni hafa fylgt mann-
inum frá örófi alda og neysla
þeirra verður seint upprætt
með öllu. Það er sérstakt
áhyggjuefni að svo virðist sem
neysla fíkniefna sé að aukast í
samfélaginu. Enginn ætlar sér
að verða fíkill, en það getur
verið erfitt að losna úr klóm
fíknarinnar þegar hún hefur
gripið um sig. Það getur verið
þrautin þyngri að fá fíkil til að
horfast í augu við vanda sinn
og þegar það tekst er mikil-
vægt að geta brugðist hratt
við. Því er sú bið eftir meðferð,
sem Valgerður talar um í
Morgunblaðinu í gær, ekki
boðleg.
Fíkniefni skilja eftir
sig sviðna jörð}Aukin neysla fíkniefna
Fullyrt er afýmsum að
staðan í efnahags-
málunum sé sér-
deilis góð um þess-
ar mundir. Það
væri óskandi. En
margt bendir til að þetta kunni
að vera mislestur á stöðunni.
Hættumerki sjást hið innra
og ytra. Kosning Donalds
Trumps leysti vissulega efna-
hagslegan kraft úr læðingi með
lækkun skatta og fækkun
fjötra. Spádómar manna eins
og Pauls Krugmans reyndust
örgustu öfugmæli. En hann
hélt að heittrúarleg pólitík og
fræg þekking í hagfræði hæfi
sig á stall óskeikulla. Í krafti
þess fullyrti hann að óáran og
efnahagslegir hríðarbyljir
myndu bresta á samstundis og
kjör Trumps yrði ljóst. Meira
áhyggjuefni er að „viðskipta-
stríðin“ sem lagt var í og ekki
að nauðsynjalausu virðast
dragast á langinn og vera þrá-
látari en hollt er. Í Evrópu ríkir
svartsýni, ekki síst af stöðunni í
Þýskalandi. Efnahags-
þvinganir á Rússa vegna Krím-
skaga reyndust fljótfærnis-
belgingur sem engu myndi ná
fram.
Viðurkennt er að
kjarasamningar
urðu ekki eins
slæmir og gönu-
gangur nýliða í
launþegahreyfingu
gaf ástæðu til að
ætla. En þeir urðu þó þyngri en
efnahags- og atvinnulíf ræður
við eins og er að koma á daginn.
Það finna fleiri en Landspít-
alinn að útreikningar útkom-
unnar stóðust ekki og þeir fá
ekki „reikningsvillubætur“ eins
og spítalanum er lofað.
Sigurður Ingólfsson verk-
fræðingur óttast hratt vaxandi
atvinnuleysi í byggingargeira
eins og fram kom í grein hans í
Morgunblaðinu í gær. Innleggi
ríkisins var spilað allt of fljótt
út við kjarasamningsgerð og
því gripið og hirt og ekkert gert
með. Þar varð reynsluleysið
dýrkeypt. Seðlabankinn nemur
að blikur séu á lofti og hefur
réttilega lækkað vexti nokkuð.
En það mun veikja sparnaðar-
vilja, sem er eins og kunnugt er
ein versta meinsemd evrusvæð-
isins um þessar mundir. Fráleit
hækkun ríkisstjórnar á fjár-
magnstekjuskatti upp í það bil
að ávöxtun sparnaðar kemur
öfug út bætir ekki úr skák.
Horfurnar eru mun
lakari en látið var
og verður ekki
leynt lengur}
Matið var óraunsætt
H
ún var rétt um hálfs árs gömul
þegar ríkisvaldið tók hana frá
foreldrum sínum. Nú, rúmlega
sex árum seinna hefur hún enn
ekki fengið að hitta foreldra
sína. Hvað gerðist eiginlega?
Hún fæddist inn í óvissuástand, hrunið var í
hámarki og margir áttu erfitt uppdráttar, en
fyrir foreldrana var koma hennar ákveðinn
vonarneisti á annars erfiðum tímum. Hún var
sólargeisli í myrkrinu og leið til þess að lýsa
upp betri og bjartari framtíð. En nei, vonin um
þá framtíð var tekin burt með valdi og síðan þá
hafa foreldrarnir aldrei fengið að hitta hana.
Engin umgengni, ekki einu sinni á afmælinu
hennar, þó að oft hafi verið lofað bót og betrun
í þeim efnum þá hefur ekkert gerst. Nýjustu
gjörningar í þessu máli eru að ríkisvaldið ætl-
ar að bjóða foreldrunum að taka þátt í einhvers konar
könnun, þar sem það á að sannfæra foreldrana um að
pínulítil umgengni undir eftirliti sé sniðug hugmynd.
Nú er hún orðin sjö ára gömul og ef hún væri venjulegt
barn væri hún nýbyrjuð í öðrum bekk. Hún hefði mætt í
foreldraviðtal í skólanum um daginn, með foreldrum sín-
um. En hún er ekki venjulegt barn heldur haldið í gísl-
ingu valdhafa. Enginn skóli. Engin frístund.
Hún heitir Nýja Stjórnarskráin og hefur verið hunsuð
af valdhöfum alla sína ævi. Foreldrar hennar eru íslenska
þjóðin sem sköpuðu hana með þjóðfundum, víðtæku sam-
ráði og með þjóðaratkvæðagreiðslu. Allt var gert nema
það sem valdhöfum bar að gera, gefa henni frelsi. Því sem
þjóðin gaf líf, fangaði valdið og heldur enn.
Ég heyri ýmsar réttlætingar á þessu varð-
haldi. Að þátttaka í atkvæðagreiðslunni hafi
verið lítil. Að það verði svo mikil óvissa. Koll-
vörpun. Ekkert af þessu stenst minnstu mót-
rök. Niðurstaðan var afgerandi og þó að þátt-
takan hefði auðvitað mátt vera meiri þá var
hún alls ekki slæm. Það er engin óvissa því
nýja stjórnarskráin er lagfæringar á núver-
andi stjórnarskrá, ásamt viðbótum sem hafa
bæst við í stjórnarskrár víða um heim á und-
anförnum áratugum. Nýja stjórnarskráin er
lausn:
„Við sem byggjum Ísland viljum skapa
réttlátt samfélag þar sem allir sitja við sama
borð. Ólíkur uppruni okkar auðgar heildina
og saman berum við ábyrgð á arfi kynslóð-
anna, landi og sögu, náttúru, tungu og menn-
ingu.
Ísland er frjálst og fullvalda ríki með frelsi, jafnrétti,
lýðræði og mannréttindi að hornsteinum.
Stjórnvöld skulu vinna að velferð íbúa landsins, efla
menningu þeirra og virða margbreytileika mannlífs,
lands og lífríkis.
Við viljum efla friðsæld, öryggi, heill og hamingju á
meðal okkar og komandi kynslóða. Við einsetjum okkur
að vinna með öðrum þjóðum að friði og virðingu fyrir
jörðinni og öllu mannkyni.
Í þessu ljósi setjum við okkur nýja stjórnarskrá, æðstu
lög landsins, sem öllum ber að virða.“
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Til hamingju með afmælið …
Höfundur er þingmaður Pírata.
bjornlevi@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Samþykki íbúar í fjórumsveitarfélögum á Austur-landi að sameinast í eittkemur til framkvæmda
metnaðarfull tilraun til íbúa-
lýðræðis, svokallaðar heimastjórnir.
Sveitarstjórnarmenn í byggðar-
lögum með marga þéttbýliskjarna
líta til Austurlands í þessu efni. Ef
þessi tilraun heppnast má búast við
að það dragi úr andstöðu íbúa við
sameiningu, á stöðum þar sem að-
stæður eru hliðstæðar.
Íbúar á Fljótsdalshéraði, Seyð-
isfirði, Djúpavogi og Borgarfirði
eystra ganga til kosninga um sam-
einingu nk. laugardag.
Spennandi tilraun
Ein af forsendunum fyrir hugs-
anlegri sameiningu er heimastjórn-
um sem kosnar eru í hverju byggð-
arlagi verða falin ákveðin völd á
nærþjónustu. Rætt er um ákvarð-
anir um deiliskipulag, veitingu ým-
issa leyfa og friðlýsingar, svo dæmi
séu tekin. Þessi tilhögun byggist á
tilraunaákvæði um stjórn og stjórn-
skipulag sveitarfélaga í sveitar-
stjórnarlögum og verður þetta í
fyrsta skipti sem það er nýtt.
Sveitarstjórnarmenn sem tala
fyrir könnun á sameiningu sveitar-
félaga í Rangárvalla- og Vestur-
Skaftafellssýslu, líta til Austurlands
í þessu efni og eru spenntir að sjá
hvernig það verður útfært og hvern-
ig til tekst. Það gera sveitarstjórn-
armenn víðar.
„Mér finnst þetta spennandi til-
raun og hef heyrt svipuð sjónarmið í
kringum mig,“ segir Guðmundur
Gunnarsson, bæjarstjóri Ísafjarð-
arbæjar. Í hans sveitarfélagi eru
fimm þéttbýliskjarnar og utan þess
eru tvö sjálfstæð sveitarfélög með
þéttbýliskjarna sem gætu þurft að
sameinast á næstu árum.
Þær raddir heyrast í þéttbýlis-
stöðunum sem sameinuðust Ísafirði
á sínum tíma að þeir hafi orðið af-
skiptir. „Það er sama hversu ásetn-
ingurinn er góður hættan er alltaf sú
að það sem menn hafa ekki fyrir
augunum alla daga, er þeim ekki efst
í huga. Þess vegna finnst mér spenn-
andi að fylgjast með tilrauninni fyrir
austan,“ segir Guðmundur.
Hann segir að þær myndu
áreiðanlega koma til skoðunar ef
teknar yrðu upp viðræður við ná-
grannasveitarfélög en þótt ekkert
yrði af þeim þykir honum sennilegt
að þeir sem ráða í Ísafjarðarbæ
myndu skoða slíka valddreifingu
innan núverandi sveitarfélags. Það
ráðist væntanlega af því hvernig til
tekst með útfærslu sameiningar fyr-
ir austan. Íbúasamtök og hverfaráð
eru nú starfandi í Ísafjarðarbæ og
geta forgangsraðað ákveðnu fjár-
magni en heimastjórnahugmyndin
fyrir austan gengur lengra.
Engin ljón á veginum
Svo aftur sé vikið að sameining-
unni í Sveitarfélagið Austurland,
Múlaþing, Austurríki eða hvað sem
nýja sveitarfélagið mun heita þá er
það mat Björns Ingimarssonar, bæj-
arstjóra á Fljótsdalshéraði og for-
manns samstarfsnefndar, að sam-
eining verði samþykkt. Hann telur
að engin mál séu uppi sem dragi úr
möguleikum á því. Samgöngumál
skipta íbúa miklu máli og þess vegna
er það ákveðinn léttir að Fjarðar-
heiðargöng til Seyðisfjarðar og
heilsársvegur um Öxi, á milli Djúpa-
vogs og Héraðs, eru á fimm ára sam-
gönguáætlun. „Þetta skiptir miklu
máli til að sameinað sveitarfélag nái
að virka vel en er ekki forsenda sam-
einingar. Ef við náum saman verð-
um við öflugri til að ná slíkum mál-
um í gegn,“ segir Björn.
Fylgst með hugmynd
um heimastjórnir
Fljótsdalshreppur er fjölmennasta sveitarfélagið af
þeim fjórum sem lagt er til að sameinist. Þar eru
3.600 íbúar, 685 íbúar eru á Seyðisfirði, 472 á Djúpa-
vogi og 109 á Borgarfirði eystra. Íbúar verða 4.800-
4.900. Miðað við stefnu stjórnvalda verður Borgar-
fjörður að sameinast einhverjum fyrir næstu kosn-
ingar en Seyðisfjörður og Djúpavogur fjórum árum
seinna.
Verði sameining felld í einu af þremur minni
sveitarfélögunum er sveitarstjórnum þeirra sem sam-
þykktu heimilt að sameinast án nýrra kosninga.
Kosið er næstkomandi laugardag. Rúmlega 3.500 íbúar eru á kjörskrá
og er kosningaréttur sá sami og í sveitarstjórnarkosningum.
5.000 manna sveitarfélag
SAMEININGARKOSNING
Björn Ingimarsson
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Miðja Egilsstaðir verða stærsti þéttbýliskjarni sameinaðs sveitarfélags.
Héraðsstjórnir verða yfir öllum núverandi hlutum sveitarfélagsins.