Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2016, Qupperneq 43

Þankastrik03/04
útbreiðslu veirunnar. Síðasliðin 15 ár hefur lyfjameðferð verið
notuð til að fyrirbyggja smit frá móður til barns en á undanförnum
árum hafa sérfræðingar beint sjónum sínum í auknum mæli að
lyfjameðferð til að fyrirbyggja smit af öllum toga. Þetta er það sem
kallað er meðferð sem forvörn (e. treatment as prevention, TasP) og
er lykilþáttur í að draga úr HIV­smiti á heimsvísu. Og hér komum
við að kjarna málsins: Ef HIV­jákvæðir eru á lyfjameðferð, eru með
ómælanlega veiru í blóði og án annarra kynsjúkdóma teljast þeir ekki
vera smitandi (Sviss­yfirlýsingin). Á Íslandi getum við státað okkur
af því að öllum HIV­jákvæðum er boðin lyfjameðferð fljótlega eftir
greiningu, óháð stöðu ónæmiskerfisins, og 95% HIV­jákvæðra eru
með ómælanlega veiru í blóði.
Þunglyndi allt að sex sinnum algengara meðal
HIV-jákværa
Vegna þeirra framfara, sem hafa átt sér stað í lyfjameðferð síðustu ár,
er HIV­smiti oft líkt við aðra langvinna sjúkdóma, eins og sykursýki
eða háan blóðþrýsting. Líkindin felast þá fyrst og fremst í líffræðileg­
um þáttum, það er að sjúkdómurinn sé meðhöndlanlegur en krefst
daglegrar lyfjainntöku. Svo lengi sem að hinn HIV­jákvæði tekur lyfin
sín þarf hann ekki að hafa stórkostlegar áhyggjur af heilsu sinni.
Sumum þykir þessi samanburður vera kæruleysislegur og óttast að
forvarnargildi hræðsluóróðursins, sem hefur viðgengist hingað til,
verði að engu og hugsa: Er þá bara ekkert mál að vera með HIV? Bara
ein pilla á dag og málið er leyst? Eru þetta réttu skilaboðin?
Mér þykir samanburðurinn ekki kæruleysislegur, en hann er
ósanngjarn. Staðreyndin er sú að það er alltaf talsvert mál að greinast
með langvinnan sjúkdóm og varla nokkur manneskja sem tekur
þeim tíðindum af léttúð. En ef tekið er mið af sálfélagslegum þáttum
þess að fá HIV­greiningu horfir málið allt öðruvísi við en með aðra
langvinna sjúkdóma. Fyrir flesta er það mikið áfall að greinast með
HIV því þrátt fyrir að að sjúkdómurinn sé vel meðhöndlanlegur tekur
það marga óratíma að sætta sig við greininguna og tala um hana
við aðra. Sumir leggja mikið á sig til að halda greiningunni leyndri
og skuggi skammar og ótta við opinberun og höfnun í kjölfarið vofir
stöðugt yfir þeim og hefur áhrif á allt þeirra líf. Samanburðurinn við