Fréttablaðið - 10.01.2020, Side 10

Frá degi til dags
Halldór
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jóhanna Helga Viðarsdóttir RITSTJÓRAR: Davíð Stefánsson david@frettabladid.is, Jón Þórisson jon@frettabladid.is,
MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is FRÉTTABLAÐIÐ.IS: Sunna Karen Sigurþórsdóttir sunnak@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Hörður
Ægisson
hordur@frettabladid.is

Lánsfjár-
mögnun í
bankakerf-
inu er af
skornum
skammti og
þegar hún
býðst eru
lánskjör
hærri en
flest fyrir-
tæki hafa
áður vanist.

Málefnið
hefur þjóðin
þegar rætt í
þaula, er vel
upplýst um
kosti þess og
galla og
tilbúin að
segja sitt
álit.
Ríkisstjórnin kveðst vera komin með orðalag á auð-lindaákvæði í stjórnarskrá sem Sjálfstæðisflokkur-inn getur sætt sig við. Það er orðalagið sem sett
hefur verið fram í samráðsgátt stjórnvalda. Um orðalagið
er deilt og þeir fræðimenn á þessu sviði sem árum saman
hafa unnið að því tryggja yfirráð þjóðarinnar á fiskveiði-
auðlindinni telja hugmynd ríkisstjórnarinnar útþynnta,
hún tryggi ekki raunveruleg yfirráð þjóðarinnar.
Ríkisstjórnin hyggst ekki standa fyrir heildarendur-
skoðun stjórnarskrárinnar en er reiðubúin að lagfæra
nokkur atriði hennar þ.á m. ákvæði um auðlindir í
þjóðareigu. Orðalag annarra ákvæða er minna umdeilt
og gætu því náð fram að ganga í sæmilegri sátt. Svo háttar
ekki um ákvæðið um auðlindir í þjóðareigu.
Allir stjórnmálaflokkar, að Sjálfstæðisflokknum
undanskildum, hafa lýst vilja til aukinna þjóðaratkvæða-
greiðslna til að útkljá deilumál sem kljúfa þjóðina. Því
er einsýnt að mikill meirihluti alþingismanna ætti að
vera þess albúinn að spyrja þjóðina í allsherjaratkvæða-
greiðslu hvort orðalagið hugnist henni betur, orðalagið
sem fræðimenn telja til þess fallið að tryggja raunveruleg
yfirráð þjóðarinnar á auðlindunum eða orðalagið í sam-
ráðsgáttinni.
Þó að slík þjóðaratkvæðagreiðsla sé ekki bindandi þá
er ekki ástæða til að ætla annað en allir alþingismenn
mundu sjá sóma sinn í því að hlíta niðurstöðu hennar.
Málefnið hefur þjóðin þegar rætt í þaula, er vel upplýst
um kosti þess og galla og tilbúin að segja sitt álit.
Ríkisstjórnarflokkarnir stefna á breytingarnar í lok
núverandi kjörtímabils þannig að þær taki gildi í byrjun
hins næsta. Fyrst þetta er eina leiðin sem Sjálfstæðis-
flokkurinn sættir sig við og þar með Framsóknarflokkur
og Vinstri græn, þá ætti allsherjaratkvæðagreiðsla að
vera kærkomin til að tryggja að þessar takmörkuðu
breytingar eigi sér stað í sátt við þjóðina. Slík atkvæða-
greiðsla verður að fara fram hið allra fyrsta á þessu ári
þannig að niðurstaða liggi fyrir ef óvænt endalok verða
á kjörtímabilinu eða ætlar Alþingi að leyfa Sjálfstæðis-
flokknum að segja við þjóðina í lok kjörtímabilsins,
annaðhvort þiggið þið það sem við réttum ykkur eða þið
fáið ekki neitt?
Þjóðaratkvæði um auðlind
Bolli
Héðinsson
hagfræðingur
Slakaðu á
með Slökun
g Lítil orka
g Þróttleysi
g Veik bein
g Hormóna ójafnvægi
g Svefntruflanir
g Vöðvakrampar,
kippir og spenna
g Kölkun líffæra
g Óreglulegur hjartsláttur
g Kvíði
g Streita
g Pirringur
Einkenni
magnesíum-
skorts
www.mammaveitbest.is
Slakaðu á
með Slökun
g Lítil orka
g Þróttleysi
g Veik bein
g Hormóna ójafnvægi
g Svefntruflanir
g Vöðvakrampar,
kippir og spenna
g Kölkun líffæra
g Óreglulegur hjartsláttur
g Kvíði
g Streita
g Pirringur
Einkenni
magnesíum-
skorts
www.mammaveitbest.is
Slakaðu á
með Slökun
g Lítil orka
g Þróttleysi
g Veik bein
g Hormóna ójafnvægi
g Svefntruflanir
g Vöðvakrampar,
kippir og spenna
g Kölkun líffæra
g Óreglulegur hjartsláttur
g Kvíði
g Streita
g Pirringur
Einkenni
magnesíum-
skorts
www.mammaveitbest.is
lakaðu á
eð lö
g Lítil orka
g Þróttleysi
g Veik bein
g Hormóna ójafnvægi
g Svefntruflanir
g Vöðvakrampar,
ki pir og spe na
g Kölkun líffæra
g Óreglulegur hjartslá tur
g Kvíði
g Streita
g Pi ringur
Einke i
agnesí
skorts
i t.i
Ýmsir kraftar
Einhver stefnubreyting hefur
orðið í Seðlabankanum um
hvað gera á við „lykilfólk“. Í stað
þess að gefa þeim tugi milljóna í
gjafir þá er þeim einfaldlega sagt
upp. Átta var sagt upp í kjölfar
sameiningar bankans við FME,
þar á meðal voru tveir yfirlög-
fræðingar og aðstoðarforstjóri.
Aðstoðarforstjórinn talaði eins
og sannur embættismaður í við-
tali vegna málsins, í stað þess að
segja sannleikann þá talaði hann
um „ýmsa krafta“ sem væru þar
að baki. Mun næsta verkefni
seðlabankastjóra vera að ná
að losa sig við einn aðstoðar-
seðlabankastjórann sem hefur
nú þegar sótt um vinnu annars
staðar. Segir sagan að þessum
„kröftum“ sé ætlað að hreinsa út
hirð hins fallna konungs.
Upplýsingaþríeykið
Seðlabankinn verður með þrjá
upplýsingafulltrúa í vinnu eftir
sameininguna við FME. Eiga þeir
að mynda „teymi upplýsinga-
miðlunar“ hinnar nýju stofnun-
ar. Einn á að tala fyrir FME, einn
fyrir Seðlabankann og sá þriðji
á að birta eitthvað jákvætt fyrir
þær örfáu hræður sem fylgjast
með bankanum á Twitter. Það
kann að vera að upplýsinga-
þríeykið muni loks byrja að
upplýsa almenning um hvað er í
raun í gangi í stað þess að fegra
bara hlut stofnunarinnar. Það er
hins vegar ólíklegt.
bjornth@frettabladid.is
Hvað tefur? Níu mánuðum eftir að kjara-samningar losnuðu er enn ósamið við meginþorra launafólks á opinberum vinnumarkaði. Þær skýringar sem einkum hafa verið gefnar er að erfið-lega hafi gengið að útfæra hugmyndir
um styttingu vinnuvikunnar. Ekki hljómar það trú-
verðugt. Sennilegra er að stéttarfélögin vilji ná í gegn
meiri kjarabótum en samið hefur verið um við nánast
allt launafólk á almennum vinnumarkaði. Það væri þá
ekki í fyrsta sinn sem opinberi geirinn ætlaði sér að
leiða launaþróunina. Útilokað er að því verði leyft að
gerast í þetta sinn.
Langdregnar kjaraviðræður opinberra starfsmanna
sæta furðu nú þegar kreppir að í efnahagslífinu. Í
aðdraganda kjarasamninga á síðasta ári var á það bent
að svigrúm atvinnulífsins til að taka á sig launahækk-
anir væri afar lítið. Samkeppnishæfni fyrirtækja hefði
versnað til muna samhliða miklum nafnlaunahækk-
unum og gengisstyrkingu krónunnar. Markmiðið ætti
því að vera að varðveita þá miklu kaupmáttaraukningu
sem náðst hefði á síðustu árum og um leið skapa for-
sendur fyrir vaxtalækkanir til að sporna gegn þeim
efnahagssamdrætti sem væri í vændum. Við sjáum
nú að þau viðvörunarorð áttu við rök að styðjast.
Þótt samið hafi verið um hóflegar launahækkanir þá
var samningurinn sumum fyrirtækjum þungbær og
afleiðingarnar birtast okkur nú í vaxandi atvinnuleysi
og fækkun starfa.
Útlitið er tvísýnt. Nýjar hagtölur sýna að halli á
vöruviðskiptum við útlönd hefur minnkað talsvert
á síðustu mánuðum á milli ára. Útflutningur hefur
ekki aukist sem neinu nemur heldur erum við að sjá
snarpan samdrátt í innflutningi. Minni vöruviðskipta-
halli ætti að óbreyttu að skila sér í meiri reiknuðum
hagvexti en ella en það sem meira máli skiptir er að
tölurnar sýna að fyrirtæki og heimili virðast vera að
halda að sér höndum í fjárfestingum og neyslu. Það
ætti ekki að koma á óvart. Lánsfjármögnun í banka-
kerfinu er af skornum skammti og þegar hún býðst eru
vaxtakjörin hærri en flest fyrirtæki hafa áður vanist.
Ekki er við því að búast að þessi staða taki breytingum
á næstunni og á sama tíma horfum við upp á atvinnu-
vegafjárfestingu fara hríðfallandi.
Hvaðan á súrefnið til atvinnulífsins að koma? Ekki
þýðir að horfa til lífeyrissjóða sem hafa hvorki getu né
innviði til að koma að fjármögnun fyrirtækja í stórum
stíl sem stendur. Stjórnvöld hljóta að spyrja sig hvað
þau geta gert. Ein leið væri að fara að ráðum Mark
Carney, fráfarandi bankastjóra Englandsbanka, sem
sagði í viðtali við Financial Times – spurður hvort seðla-
bankar ættu lítið eftir í vopnabúrinu til að bregðast við
samdrætti – að beita mætti þjóðhagsvarúðartækjum til
að styðja við peningastefnuna með því að lækka eigin-
fjárkröfur á banka og auka þannig útlánagetu þeirra. Á
Íslandi hefur hins vegar verið farin þveröfug leið, byggt
á haldlitlum rökstuðningi sem enginn skilur nema
embættismenn fastir í sínum fílabeinsturni, að hækka
enn meira eiginfjárauka á fjármálafyrirtæki í miðri
niðursveiflu með tilheyrandi neikvæðum afleiðingum
á framboð lánsfjármagns. Hér þarf að breyta um kúrs
áður en staðan versnar frekar að óþörfu.
Breytum um kúrs
1 0 . J A N Ú A R 2 0 2 0 F Ö S T U D A G U R10 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN