Læknablaðið - okt 2018, Qupperneq 39

LÆKNAblaðið 2018/104 467
Áhættumatið sem einstaklingarnir ganga í gegnum byggist
á því að skoða hvort þeir séu í neyslu á örvandi efn-
um eða metamfetamíni þegar þeir stunda kynlíf, stundi
endaþarmsmök án smokka með einstaklingum með eða í
áhættuhópi HIV eða séu á æskilegum aldri til að taka lyfið í
forvarnarskyni gegn HIV.
Tekin eru HIV-próf og skimað fyrir lifrarbólgu A, B og C og
athugað hvort þeir séu bólusettir fyrir A og B. Skimað er fyrir
klamydíu, lekanda og sárasótt með endaþarmsstrokum. Tekin
eru PCR-sýni og kreatín mælt, sem eru nýrnagildi. Það er gert
til að ganga úr skugga um að þeir hafi ekki undirliggjandi
nýrnasjúkdóm því tenofovir-hluti lyfsins getur haft áhrif á það.
Bergþóra Karlsdóttir og Anna Tómasdóttir hjúkrunar-
fræðingar á HIV-deildinni sjá um áhættumat og skimanir.
„Skilyrðin eru að vera HIV-neikvæður í upphafi vegna þess
að þessi lyfjameðferð er ekki full meðhöndlun á HIV heldur
hlutameðhöndlun,“ segir Bryndís Sigurðardóttir smitsjúk-
dómalæknir.
Sumir taka lyfið
eftir þörfum
Bryndís Sigurðardóttir smitsjúkdóma-
læknir segir að þótt mælt sé með því
hér á landi að menn taki PrEP (Pre-
Exposure Prophylaxis) daglega gegn
HIV-smiti sé einnig hægt að nota það
eftir þörfum, eða svokallað PrEP ON-
Demand.
„Talað er um „Event-based PrEP“.
Margir hitta mig á göngunum og
spyrja um það. Margir í Evrópu og
Bandaríkjunum nota lyfið þannig til að
spara töflur. Það hentar þeim sem eru
skipulagðir í kynlífi sínu eða djamma
tímabundið og stunda svo ekki kynlíf í
marga mánuði. Þá tekur sá tvær töflur
innan sólarhrings fyrir óvarið kynlíf og
svo eina töflu á dag í tvo daga eftir að
hætt er að stunda kynlíf.“
Bryndís segir þessa notkun lyfsins
samþykkta í Evrópu en ekki Bandaríkj-
unum.
í forvarnarskyni árið 2012 hafi heyrst að
læknar óttuðust að menn hættu að nota
smokka og það kynni að leiða til kynsjúk-
dómafaraldurs.
„Viðhorf þeirra sem óttast óábyrga
hegðun manna sem nota forvarnarlyf gegn
HIV-smiti minna á margan hátt á hræðslu-
áróður gegn pillunni hér á landi á sjöunda
áratugnum,“ segir Bryndís. Ekki sé hægt
að ætla að áhættuhegðun aukist vegna
lyfjainntökunnar. „Við munum skima fyrir
kynsjúkdómum og HIV á þriggja mánaða
fresti og því má gera ráð fyrir að kyn-
sjúkdómum fækki í þessum hópi. Þannig
að ef þeir eru með kynsjúkdóm fá þeir
meðferð. Ég get læknað sárasótt, lekanda
og klamydíu en ég get ekki læknað HIV,“
leggur Bryndís áherslu á.
„Við breytum ekki kynlífshegðun svo
auðveldlega og verðum því að haga mál-
um í samræmi við það hvernig hún er,“
segir hún.
Bryndís segir til mikils að vinna
að afstýra því að samkynhneigðir
menn fái HIV. Tveir sem hugðust
fá PrEP hafi þegar
greinst jákvæðir.
Mynd/gag
Áhættumatið fyrir lyfjatökuna víðtækt