Bændablaðið - 26.04.2018, Qupperneq 38

38 Bændablaðið | Fimmtudagur 26. apríl 2018
Árið 1947 hóf serbneska
fyrirtækið Industriya
Masina Traktoru fram-
leiðslu á dráttarvélum
sem kölluðust IMT.
Tæpum áratug síðar
framleiddi fyrirtækið
einnig dráttarvélar fyrir
Massey Ferguson.
Rekstur IMT gekk vel
og árið 1959 framleiddi
fyrirtækið 4000 dráttar-
vélar. Árið 1970 hóf fyr-
irtækið útflutning á dráttarvélum
til Indlands þar sem þær voru
seldar undir heitinu TAFE 533.
Fimm árum síðar voru uppi áform
um framleiðslu á dráttarvélum í
Brasilíu en hætt var við það verk-
efni. Einhverjir tugir IMT dráttar-
véla voru fluttir til Bandaríkjanna
á áttunda tug síðustu aldar.
Af þeim dráttarvélum sem
framleiddar voru undir heitinu
IMT nutu týpurnar IMT 533 og
IMT 539 mestra vinsælda. Sú
minni var 35 hestöfl en sú stærri
40. Báðar týpurnar nutu mikilla
vinsælda í fyrrum Júgóslavíu
og seldust reyndar vel um alla
Evrópu austanverða. Vinsældir
beggja týpanna stöfuðu ekki
síst af því hversu einfalt var
að stjórna þeim og gera við ef
eitthvað bilaði.
Annars konar græjur
Auk þess að framleiða drátt-
arvélar framleiddi fyrirtækið
annars konar tæki til landbún-
aðar, plóga, vagna, bora og
ámoksturstæki.
Á áttunda áratug síðustu
aldar hóf fyrirtækið framleiðslu
á stærri og öflugri traktorum
samhliða þeim minni. Týpurnar
IMT 5200 og 5500 voru með allra
stærstu dráttarvélum á markaði
á þeim tíma. Þær voru yfir 500
hestöfl, með drif á öllum hjól-
um og V12 dísilvél frá FAB og
Mercedes-Benz. Gírkassinn var
16 gírar áfram og 4 afturábak. Þær
voru með húsi sem rúmaði öku-
mann og farþega og öryggisráð-
stafanir voru miklar á þeirra
tíma mælikvarða. Útsýnið úr
ökumannshúsinu var gott og
á því topplúga, auk þess voru
í því þægindi eins og útvarp
með innbyggðu kassettutæki,
öskubakki og sígarettukveikj-
ari.
S-týpurnar
Árið 2012 reyndi IMT fyrir
sér með nýjar týpur dráttarvéla
sem fengu heitið S. Týpurnar voru
fjórar 539 S, 549 S, 550 S og 555
S. Ökumannshúsið þótti til fyrir-
myndar með hituðu sæti, útvarpi
og góðri loftræstingu. Drif á öllum
hjólum, vökvastýri, gírarnir 10
áfram og 2 afturábak.
Fjárhagsörðugleikar og þrot
Framleiðsla á IMT dráttarvél-
um náði hámarki á áttunda og
níunda áratug síðustu aldar og
árið 1988, sem var metár, fram-
leiddi fyrirtækið 42 traktora. Eftir
aldamótin 2000 lenti fyrirtækið
í fjárhagskröggum. Til að lækka
kostnað var framleiðslan flutt til
Pakistan og traktorarnir mark-
aðssettir sem Bull Power IMT
í Suður-Ameríku og Afríku en
Baikonur IMT í Kasakstan.
Þrátt fyrir margar tilraunir til
að bjarga fyrirtækinu fór fram-
leiðsluhluti þess á hliðina 2015.
Fyrr á þessu ári keypti indverski
dráttarvélaframleiðandinn TAFE
þrotabúið. /VH
IMT var einn stærsta
dráttarvél heims
Nú eru liðin sex ár frá
jarðskjálftunum miklu við
Japan sem leiddu til flóðbylgju
og skemmda á kjarnorkuverinu
Daiichi í Fukushima. Mikil
geislavirkni barst þá út í
umhverfið við kjarnorkuverið
en einnig í hafið og hefur
geislamengun breiðst um nær allt
Kyrrahaf að talið er.
Í Bresku Kólumbíu á
Kyrrahafsströnd Kanada hafa menn
nú talsverðar áhyggjur þar sem
geislamengunar hefur orðið vart
víða í Kyrrahafi sem er um 1/3 hluta
heimshafanna. Rannsóknarteymi frá
háskólanum í Victoríu í Kanada hafa
sett í gang rannsókn á laxi við strönd
Bresku-Kólumbíu, en laxveiði er
mikil í ám á svæðinu. Tekin voru
geislavirk sýni úr laxi og þau prófuð.
WHOI, sem er rannsóknarhópur
sem fjármagnaður er af almenningi,
hefur einnig verið að fylgjast með
útbreiðslu geislavirkni frá Daiichi
kjarnorkuverinu í Fukushima
samkvæmt frétt Environment News.
Geislamengun vel undir
hættumörkum
Samkvæmt sýnum sem tekin voru
við strönd Oregon í Bandaríkjunum
mældist geislavirknin í sjónum
þar 0,3 becauerels af cesium 134
í hverjum rúmmetra sjávar. Þetta
efni hefur tiltölulega stuttan
helmingunartíma, eða um tvö ár,
á meðan t.d. cesium 137 er með
30 ára helmingunartíma. Hefur
þessi styrkleiki ekki verið talinn
skaðlegur mönnum eða umhverfinu,
samkvæmt fjölþættum rannsóknum
í Bandaríkjunum og Kanada. Þar
sem langt er liðið frá slysinu
í Fukushima er virkni cesium
134 orðin hverfandi og því eru
vísindamenn fremur farnir að leita
eftir cesium 137. Vísindamenn
telja að áhrif af mengun cesium 137
eigi eftir að aukast við vesturströnd
Ameríku á komandi árum.
Svört saga geislamengunar frá
kjarorkutilraunum
Þrátt fyrir að geislunin við vestur-
strönd Bandaríkjanna og Kanada
sé talin hættulaus, þá hafa menn
nokkrar áhyggjur af verulegri
aukningu á cesium 138 í hafinu
við vesturströnd Kanada. Þess má
geta að geislamengun í Kyrrahafi
er ekki ný af nálinni. Voru t.d. gerð-
ar ítrekaðar tilraunasprengingar
á eyjum í Kyrrahafi, m.a. af
Frökkum, fram eftir sjöunda ára-
tug síðustu aldar. Gerðu þeir t.d.
139 tilraunir á Frönsku Polýnesíu
í Suður-Kyrrahafi frá 13. febrú-
ar 1960 til 27. janúar 1996, m.a.
á eyjunni Mururoa. Fleiri þjóðir,
eins og Bretar og Bandaríkjamenn,
framkvæmdu einnig fjölmargar
kjarnorkutilraunir á öðrum eyjum
í Kyrrahafi. Eyjan Tahiti varð m.a.
fyrir 500 sinnum meiri geislun en
talin er hættulaus mönnum vegna
kjarnorkutilrauna á tuttugustu
öldinni. /HKr.
Geislamengun frá Fukushima
mælanleg víða um Kyrrahaf
– þó líklega smámunir miðað við geislun af kjarnorkutilraunum á síðustu öld
UTAN ÚR HEIMI