Bændablaðið - 05.12.2019, Qupperneq 53

Bændablaðið | Fimmtudagur 5. desember 2019 53
yfirgefið fyrir þessa skoðunarferð.
Á þessum tímapunkti er alveg ljóst
að hann hefur engan áhuga á mér
og ég búinn að grípa myndavélina
loksins. Smelli nokkrum myndum
af honum og finnst hann þá heldur
minna vígalegur en mig minnti að
Komodo drekarnir í sjónvarpinu
höfðu verið.
Þegar komið var tilbaka í öryggi
hótelsins var auðvitað málið kannað
í þaula og reyndist þetta þá hafa verið
algengur náfrændi Komodo drek-
ans, sem er ansi mikið af í Singapúr,
þ.á m. einmitt í grasagarðinum.
Ekki Varanus komodoensis heldur
Varanus salvator, með enska heitið
„Malayan water monitor“. Þar er
þó á ferð næst stærsta eðlutegund
í heimi, getur orðið næstum jafn
langur og Komodo drekinn, en er
allur minni um sig, með mun minni
vöðvamassa og sækir í smávaxnari
bráð. Það borgar sig alls ekki að atast
í honum og mikilvægt að fara mjög
varlega nærri þeim, en þó hægt að
vera margfalt rólegri en í kringum
Komodo drekann. Innfæddir virðast
svipað rólegir í kringum hann eins
og við í kringum svani. Vel vitað að
maður atast ekki í þeim og þeir geta
meitt mann, en alla jafna falla þeir
bara í bakgrunn umhverfisins eins
og hver annar hlutur. Hér undan-
skil ég að sjálfsögðu ekki bændur
sem sjá svani á túnunum sínum,
því eflaust myndu íslenskir bændur
ekki hika við að rjúka að drekanum
einnig og reka hann á brott!
Singapore Botanic Garden
Garðurinn er stofnaður 1859
og státar í dag af því að tilheyra
lista UNESCO og er hið fyrsta og
eina á þeim lista sem finnst innan
Singapúr, ásamt því að vera sagður
eini trópíski garðurinn á þeim lista
og einungis þriðji grasagarðurinn í
heiminum sem er samþykktur á list-
ann. Fyrstur á listann var heimsins
elsti starfandi grasagarður, í Padua
á Ítalíu, stofnaður 1545 og á eftir
honum bættist við grasagarðurinn
í Kew, í London, Bretlandi. Svo
skemmtilega vildi til að garður-
inn í Singapúr hafði einmitt verið
samþykktur á listann einungis fáum
mánuðum áður en við heimsóttum
hann.
Garðurinn sem slíkur er opinn
frá fimm að morgni til miðnætt-
is og því jafnvel hægt að gera sér
ferð þangað þó maður sé bara að
millilenda í hálfan dag, þó raunar
séu ekki allir hlutar garðsins opnir
svona lengi. Hann er sagður eini
grasagarðurinn sem hefur þetta
langan opnunartíma að staðaldri,
sem býður þarmeð upp á upplifun
sem aðrir geta ekki boðið. Það má
t.d. nýta sér hinn langa opnunar-
tíma með því að kíkja eftir sólarlag,
ekki síst sé maður þarna í maí/júní
eða okt./nóv. þegar blómgunar-
tími Tembusu trjánna stendur yfir.
Í garðinum má finna slíkt tré sem
talið er nánast jafngamalt garðinum
og opnar það blómin við sólsetur
og dreifir ilm sínum allt í kringum
tréð. Rétt er að benda einnig á í
lokin að í Singapúr má m.a. einnig
finna dýragarð, sem og safarigarð
með næturopnun, auk þess sem
flugvöllurinn sjálfur inniheldur
lítinn fiðrildagarð.
Kristján Friðbertsson,
garðyrkjunörd
Nánari upplýsingar má finna
á netinu m.a. á eftirfarandi
vefslóðum:
https://www.nparks.gov.sg/sbg
https://www.wrs.com.sg/en/
singapore-zoo.html
https://www.wrs.com.sg/en/
night-safari.html
https://en.wikipedia.org/wiki/
Komodo_dragon
https://en.wikipedia.org/wiki/
Asian_water_monitor
Stórar eðlur, ættingjar Komodo dreka, finnast á svæðinu. (e. Malayan water
monitor, Varanus salvator).
Rauði pálminn (e. red sealing wax
palm, Cyrtostachys renda) er upp-
runinn frá Súmötru og Borneo á
Malay-skaganum, en gegnir hér
hlutverki einkennisplöntu garðsins.
Asískar ávaxtaflugur (Bactrocera
dorsalis) eru meðal þeirra sem sækja
grimmt í blómin. Þetta tiltekna blóm
hefur þó smá forskot, þar sem það
getur sett í gang hitahvörf sem leiða
til þess að það gefur frá sér efni sem
virkar líkt og ferómón á flugurnar.
LESENDABÁS
Í fyrrihluta greinar fjallaði ég
nokkuð um stöðu landbúnaðar
í ljósi þeirrar loftslagsvár sem
við er að glíma á heimsvísu. Þar
kom fram að viðfangsefni íslensks
landbúnaðar er skýrt: Það þarf að
draga úr losun úr 2,5 milljónum
tonna losun gróðurhúsalofttegunda
frá búrekstri eins og hægt er og
kolefnisjafna afganginn. Og það
þarf að gerast hratt.
Tuttugu ár er þangað til Ísland
ætlar að verða kolefnishlutlaust.
Kúabændur hafa samið við ríkið um
að kolefnisjafna framleiðslu sína
fyrir 2030, sauðfjárbændur hafa gert
samninga um kolefnisbindingu og
garðyrkjan hefur sett sér markmið um
að kolefnisjafna alla sína framleiðslu.
5,4 Heiðmerkur af skógi
Til að setja hlutina í samhengi þá
hafa skógar á Íslandi bundið u.þ.b. 7,2
tonn af kolefni á hektara á ári, jafnað
yfir vaxtarlotuna. Því þyrfti að planta
í um það bil 350 þúsund hektara til
þess að binda alla losun Íslensks
landbúnaðar. Núverandi skóglendi
á Íslandi er u.þ.b. 100.000 hektarar.
Það myndi þýða að á ári hverju næstu
tuttugu árin þyrfti að planta trjám í
sem nemur 5,4 Heiðmörkum til þess
að ná markmiði um að kolefnisjafna
landbúnað. Því verður að draga úr
losun samhliða því að binda kolefni
í gróðri.
Aukin framleiðni búfénaðar
og nytjajurta
Þá er hægt að gera ýmislegt til þess að
draga úr losun gróðurhúsalofttegunda
við framleiðslu. Það liggur beinast
við að auka framleiðni búfénaðar og
nytjajurta. Fyrir hverja hundrað lítra
sem bætast við meðalnyt íslenskra
kúa má fækka í kúastofninum um
mörg hundruð gripi. Við það dregur
úr heildarsporinu umtalsvert. Með
því þarf ekki viðhaldsfóður fyrir þá,
hægt er að taka land úr rækt sem fór
í að fóðra þá og svo framvegis. Aukin
uppskera nytjaplantna hefur sömu
áhrif. Fyrir meiri uppskeru úr hekt-
aranum má draga úr því landi sem
nýtt er og eftir atvikum moka ofan í
skurði. Þá má ætla að það land sem
sparast sé ófrjósamömustu svæðin
og því mun áburðarnotkun einnig
minnka. Hér á skjólbeltarækt stórt
hlutverk. En með markvissri ræktun
skjólbelta má bæta ræktunarskilyrði
mikið.
Metandrifnar dráttarvélar 2021
Þá standa vonir til þess að til
komi bætiefni sem hægt sé að blanda
beint í kjarnfóður jórturdýra til þess
að draga úr metanmyndun í vömb.
Bætiefni að þessu tagi gætu lækk-
að metanmyndun um tugi prósenta.
Þannig væri enn hægt að draga úr
vistsporinu úr framleiðslu mjólkur-
kúa. Erfiðara er að nýta þessháttar
lausnir í sauðfjárrækt þar sem að
sauðfé er ekki á húsi nema hluta
ársins. Einnig er hægt að framleiða
metan úr hauggasi til að knýja drátt-
arvélar. Dráttarvélaframleiðandinn
New Holland hefur boðað að árið
2021 rúlli fyrstu metandrifnu dráttar-
vélarnar af framleiðslulínunum. Eini
útblásturinn er vatn og koltvísýringur
og er útblásturinn 80% minni en af
díseldrifinni vél af sömu stærð. Ljóst
er að fyrirtæki bænda, Auðhumla gæti
einnig farið í það verkefni að drífa
flutningabíla sína með hreinorku
og þannig dregið frekar úr kolefn-
isfótspori.
Áburðarnotkun má minnka
Notkun á tilbúnum áburði er u.þ.b.
einn tíundi af losun gróðurhúsaloft-
tegunda í innlendum landbúnaði.
Hægt er að draga verulega úr áburðar-
notkun ef að bændur nýta sér þær
tækninýjungar sem til eru í dreifingu
og með markvissri notkun búfjárá-
burðar og áburðaráætlanagerð. Þó er
óraunhæft með öllu að ætla landbún-
aðinum það markmið að hætta notkun
tilbúins áburðar. Slíkar aðgerðir hefðu
sennilegast þau áhrif að umhverfis-
fótspor landbúnaðar myndi stóraukast
á hvert kílógramm matvæla. Þá er
einnig nokkur gerjun í nýsköpun á
sviði örframleiðslu á áburði með raf-
greiningu sem hægt er að framleiða
á hverju býli. Kolefnisfótspor þeirrar
framleiðslu er allt annað en á áburði
framleiddum með jarðgasi. Þá þarf
að fara yfir það hvaða áburður telst
vera lífrænn, loðdýrarækt hefur um
áratugaskeið framleitt loðskinn og
áburð úr úrgangi og þar með dregið
úr kolefnisfótspori landsins. Ef að
áburður er framleiddur úr skólpi,
sem vel er hægt að gera, þá er erfitt
að rökstyðja hvers vegna hann ætti
ekki að teljast „lífrænn“. Meira magn
áburðarefna fer í gegnum holræsa-
kerfi Höfuðborgarsvæðisins heldur
en eru flutt í formi tilbúins áburðar.
Samantekið gætu þessar aðgerðir
dregið úr losun landbúnaðar talsvert
en það er óframkvæmanlegt að los-
unin verði engin. Talsverð binding
í formi skógræktar, landgræðslu og
endurheimt votlendis er nauðsynleg.
Minni sóun minnkar losun
Það er rétt að átta sig á því að hér
hefur einungis verið einblínt á fram-
boðshlið losunar vegna landbúnaðar.
Það verður hinsvegar ekki hægt að
leysa þær áskoranir sem mannkynið
stendur frammi fyrir með því einu
saman. Af hverjum þremur inn-
kaupapokum sem verslað er í mat-
inn lendir innihald eins í ruslinu.
Mest er sóunin hjá einstaklingum
og á veitingastöðum. Draga mætti
verulega úr losun ef að þessi sóun
minnkar. En það felur jafnframt í sér
að framleiðsla mun dragast saman
um þriðjung. Verði slíkur samdráttur
í íslenskum landbúnaði þá mun losun
þó ekki dragast saman um þriðjung
þar sem að mikill meirihluti losunar
er frá framræstu mýrlendi sem ekki
hættir að losa koltvísýring nema það
séu bleytt upp aftur. Því þarf að horfa
til keðjunnar allrar. Loðdýrarækt er
aftur gott dæmi um skynsamlega,
náttúrulega lausn. Loðdýr framleiða
verðmæti úr „sóun“ annarra atvinnu-
greina. Fleiri slíkar lausnir verða til
ef að urðun er gerð ósamkeppnishæf
með grænum gjöldum eins og stefnt
er að. Horft hefur verið til þess að
framleiða prótín til notkunar í fóð-
urs með notkun skordýra eða annarra
lífvera. Eða framleiðsla á metangasi,
áburði og svo framvegis. Hér eru
mikil tækifæri í nýsköpun.
Ódýrustu aðgerðirnar fyrst
Mikilvægt er að ráðast í fyrst í ódýr-
ustu aðgerðirnar, til þess að lágmarka
hækkun á matvælaverði. Sé ekki að
því gætt er allt eins líklegt að neysla á
innfluttum matvælum aukist. Þannig
muni íslenskur landbúnaður verða
enn ósamkeppnishæfari í verði en
áður og losun gróðurhúsalofttegunda
einfaldlega flutt út til annarra landa.
Það er einmitt það sem áhersla
Evrópusambandsins á að draga úr
notkun á tilbúnum áburði hefur
skilað. Innflutningur á t.d. sojapró-
tíni frá Suður Ameríku hefur aukist
mjög mikið og útblástur CO2 flust
frá Evrópu til Suður Ameríku. Þá
er rétt að benda á aftur að losun úr
framræstum mýrum minnkar ekki
þó að framleiðsla dragist saman. Sé
óskynsamlega haldið á málum og
innlend framleiðsla minnkar meðan
innflutningur eykst má allt eins ætla
að raunveruleg losun vegna neyslu
matvæla á Íslandi aukist. En með
skynsamlegri stefnu stjórnvalda
og bænda má ná miklum árangri
og ná markmiðum. Það mun auka
samkeppnishæfni landbúnaðarins
að geta boðið neytendum upp á
kolefnis hlutlausar vörur.
Kári Gautason
Ná þarf stjórn á losun
landbúnaðar – Síðari hluti
Kári Gautason.
Bændablaðið
Smáauglýsingar 56-30-300