Fréttablaðið - 30.05.2020, Síða 16

Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jóhanna Helga Viðarsdóttir RITSTJÓRI: Jón Þórisson jon@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is,
Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is FRÉTTABLAÐIÐ.IS: Kristjón Kormákur Guðjónsson kristjon@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir

Í seinni tíð
hafa ýmsir
aðilar, sem
hafa mannúð
og farsæld
fólks að
markmiði,
snúið sér að
því að gera út
á þennan
veikleika í
mannlegu
eðli.
Jón
Þórisson
jon@frettabladid.is
Heggur en
hlífa skyldi
Ekki verður bundinn endi á vanda ríkisins fyrr en heimspekingar gerast kóngar eða kóngar gerast heimspekingar,“ ritaði gríski heimspekingurinn
Platón.
Við höfum lengi búið við þann munað að geta litið
á heimspeki sem athvarf stefnulausra ungmenna
sem vita ekki hvað þau ætla að verða þegar þau vaxa
úr grasi, svo að þau skrá sig til náms í heimspeki við
Háskólann, áhyggjufullum foreldrum sínum til kval-
ræðis. En nú, skyndilega, er heimspeki orðin órjúfan-
legur hluti af daglegu lífi okkar allra.
Hugmyndir breska heimspekingsins Johns Stuart
Mill um frelsi einstaklingsins, liggja til grundvallar
lýðræðislegri stjórnskipun. „Ríkinu er aðeins heimilt
að skerða afhafnafrelsi samfélagsþegns gegn vilja
hans, valdi hann öðrum tjóni með aðgerðum sínum,“
segir í bókinni Frelsið. Hugmyndin hljómar einföld í
orði. Á borði er hún þó öllu flóknari.
Sóttkvíði. Skjávera. Nálægðartakmörkun.
Smitskömm. Fjöldi nýyrða hefur sprottið upp úr
kórónaveirufaraldrinum sem nú geisar. Snemma í
faraldrinum lét fyrrverandi þingmaður Framsóknar-
flokksins Frosti Sigurjónsson í ljós þá skoðun sína að
stjórnvöld ættu að beita harðari aðgerðum til að ráða
niðurlögum vírussins og bjarga mannslífum. Sú hug-
mynd virtist hins vegar hafa náð fótfestu í samfélaginu
að á tímum faraldurs væri þörf á samstöðu; fjöldinn
ætti að fylkja sér samstíga að baki stjórnvöldum og
láta tímabundið af gagnrýni. Frosti var uppnefndur
nýyrðinu „kóviti“.
Á sama tíma steig Frosti Sigurjóns þeirra Breta fram.
Þótt breskur almenningur væri farinn að ókyrrast
þorðu fáir að gagnrýna fumkennd kórónaveiru-við-
brögð ríkisstjórnarinnar, af ótta við ásakanir um
lýðskrum. Jeremy Hunt, hæglátur þingmaður Íhalds-
flokksins, reið á vaðið. Svitinn perlaði á enni hans þar
sem hann horfði í sjónvarpsmyndavél, jafnskelkaður
á svipinn og fangi frammi fyrir aftökusveit og óskaði
eftir harðari aðgerðum. Líkt og Frosti fékk hann litlar
þakkir fyrir.
Um heim allan keppast ráðamenn við að styðja
aðgerðir sínar í baráttunni við COVID-19 full-
yrðingum, um að vísindin séu með þeim í liði. Það er
gleðiefni að virðing fyrir vísindum gangi nú í endur-
nýjun lífdaga. Ekki er þó allt sem sýnist.
Frosti Sigurjónsson er enn kallaður „kóviti“. Jeremy
Hunt fékk hins vegar uppreist æru. Hvergi hafa fleiri
látist vegna COVID-19 í Evrópu en í Bretlandi. Er það
viðtekin skoðun að ástæðan sé sú að stjórnvöld brugð-
ust ekki nógu hart við faraldrinum strax í upphafi.
Vísindi tryggja sjaldan algjöra vissu. Það er einmitt
óvissan sem varðar hlykkjótta braut vísindanna, vísar
okkur veginn að næsta áfangastað, næstu spurningu
sem krefst svars. Ráðamenn sem láta eins og aðgerðir
þeirra séu einföld niðurstaða reikningsdæmis á borð
við 1+1=2, hafa vísindi að skálkaskjóli og okkur hin
að fíflum. Því staðreyndin er þessi: Í baráttunni við
kórónaveiruna stöndum við frammi fyrir voveiflegu
vali. Vali milli mannslífa og hagkerfis, dauðsfalla og
skuldsetningar, langlífis eldri borgara og geðheil-
brigðis ungs fólks, ferðamannaiðnaðarins og Land-
spítalans.
Á viðsjárverðum COVID-tímum þurfa ráðamenn að
taka pólitískar ákvarðanir sem eru vísindum óvið-
komandi. Til þess þurfa þeir, eins og Platón lagði til, að
gerast heimspekingar. En þrátt fyrir fagran einfald-
leika heimspekihugmynda á borð við frelsishugmynd
Johns Stuart Mill, um að fólki sé frjálst að gera hvað
sem það lystir, svo lengi sem það skaði ekki aðra,
er málið langtum flóknara. Hvar lýkur rétti kráar-
eigandans til lífsviðurværis og hvar hefst réttur íbúa
öldrunarheimilis til öruggs ævikvölds?
Svarið liggur ekki í augum uppi. Eitt er þó alveg
ljóst. Aldrei nokkurn tímann er ástæða til að láta af
aðhaldi við stjórnvöld. Allra síst á tímum heimsfarald-
urs. Spyrjið bara Breta.
Til varnar „kóvitum“
Sími: 561 1433
mánudaga-föstudaga 7.30 -17.30
laugardaga 8.00 -16.00
sunnudaga 9.00 -16.00
• Austurströnd 14
• Hringbraut 35
PREN
TU
N
.IS
NÝBAKAÐ
BRAUÐ
ALLA DAGA
.......................................
www.bjornsbakari.is
Fíkn hefur fylgt manninum um langa hríð. Allt það sem getur gefið stundarfrið frá daglegri angist, sem svo síðar reynist auka á angistina, hefur einhvern veginn verið förunautur okkar breyskra manna. Það er staðreynd að menn á öllum
tímum hafa sótt í afþreyingu af ýmsu tagi. Út á þetta
hafa menn lengi gert, í því skyni að hagnast sjálfir.
Í seinni tíð hafa ýmsir aðilar, sem hafa mannúð og
farsæld fólks að markmiði, snúið sér að því að gera út
á þennan veikleika í mannlegu eðli.
Um árabil hefur hér á landi verið rekin spilastarf-
semi á vegum fyrirtækisins Íslandsspil. Það er í eigu
þriggja mannúðarsamtaka, Rauða krossins, SÁÁ og
Slysavarnafélagsins Landsbjargar. Að auki eru hér
starfræktir spilakassar á vegum Gullnámunnar, sem
skila afrakstri sínum til Happdrættis Háskólans.
Þegar kostnaður við starfrækslu þessara spila-
víta og vinningar eru dregnir frá, er talið að hreinn
hagnaður af starfseminni nemi hátt á annan milljarð
króna árlega.
Þegar farsóttin geisaði var þessum stöðum lokað á
grundvelli samkomubanns. Á þeim tíma voru f luttar
fréttir af því að menn sem ánetjaðir voru þessari
starfsemi hefðu loks getað um frjálst höfuð strokið. Í
Fréttablaðinu nýlega var saga tveggja manna sögð og
rætt við vinnuveitanda þeirra. Í stað þess að sólunda
hverri krónu lauss fjár í spilavítin og þurfa að reiða
sig ítrekað á fyrirframgreidd laun og safna skamm-
tímaskuldum, gátu þeir nú beðið launa sinna og
leyft sér annars konar af þreyingu en að tvístíga við
vítisvélarnar og tapa öllu sínu fé.
Í gegnum tíðina hafa sömuleiðis verið sagðar
sögur fólks sem tapað hefur aleigunni í viðskiptum
sínum við spilavíti og spilað jafnvel frá sér fjölskyldu
og vini.
Það getur ekki verið að þeir aðilar sem fjármagna
starfsemi sína og kenna sig við mannúð og farsæld,
séu stolt af þessum þætti í starfsemi sinni. Og nú
hefur hún hafist á ný, því þegar síðasta tilslökun var
gerð á takmörkunum, opnuðu spilavítin dyr sínar á
ný fyrir þeim sem eru ánetjaðir þessum ósköpum.
Hér er við að eiga tvíþætta fíkn. Annars vegar
þeirra sem sogast að spilakössunum í vonlausri þrá
eftir vinningi sem aldrei kemur, þó einn og einn smá-
vægilegur falli þeim í skaut.
Hins vegar fíkn þessara svonefndu þjóðþrifa-
fyrirtækja sem nærast á tekjum af þessari neyð,
Háskólinn, SÁÁ, Rauði krossinn og Slysavarnafélagið
Landsbjörg.
Það er greinilega ekki við því að búast að þessi
fyrirtæki sjálf skrúfi fyrir þessa starfsemi, svo nauð-
synlegt sem það nú er.
Lagasetning er ekki lausnin við öllu, en hún er það
í þessu hörmungarmáli.
3 0 . M A Í 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R16 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN