Dagblaðið Vísir - DV - 07.02.2020, Blaðsíða 28

28 7. febrúar 2020
SAKAMÁL
HINSTA ORRUSTA OG AFTAKA AÐMÍRÁLSINS
n John Byng gekk í sjóherinn þrettán ára n Hann átti glæstan feril n Fljótt skipast veður í lofti n Ein sjóorrusta innsiglaði örlög hans n Áhöld um réttmæti úrskurðar herdómstólsins
M
aður er nefndur John Byng. Hann
fæddist í Southill Park í Southill-
sókn í Bedfordshire á Englandi og
var skírður 29. október árið 1704.
Faðir Johns, George Byng, var enginn
meðaljón. George hafði stutt William III
til valda árið 1689 og allar götur þaðan í frá
hafði vegsemd hans aukist statt og stöð-
ugt. George Byng var hæfileikaríkur skip-
stjórnandi og hafði haft sigur í fjölmörg-
um sjóorrustum. Hann var mikils metinn
af þeim þjóðhöfðingjum sem hann þjón-
aði og árið 1721 umbunaði George I Eng-
landskonungur George Byng með því að
gera hann að vísigreifa af Torrington.
Snemma beygðist krókurinn
John Byng fetaði í fótspor föður síns og
gekk í sjóherinn aðeins þrettán ára að
aldri. Hann hlaut kannski sína eldskírn
þegar hann tók þátt í Cape Passaro-orrust-
unni árið 1718, en í henni var breski flotinn
einmitt undir stjórn föður hans og hafði
sigur gegn Spánverjum.
Næstu þrjátíu árin gat hann sér orð sem
traustur sjóliðsforingi og var hækkaður í
stöðu varaaðmíráls árið 1747.
Til að byrja með var John Byng viðloð-
andi hin ýmsu verkefni við Miðjarðarhaf-
ið og var tilveran að mestu tíðindalítil.
Árið 1742 var hann sendur til bresku ný-
lendunnar á Nýfundnalandi þar sem
verk hans fólst í að veita vernd árlegum
skipalestum breskra fiskimanna sem vor
hvert lögðu upp frá Englandi til fiskimið-
anna við Nýfundnaland.
Einnig var John Byng þingmaður, fyrir
Rochester, frá árinu 1751 til dauðadags,
sem kom fyrr en hann sennilega hugði.
Frakkar steyta görn
Árið 1756 dró til tíðinda á Miðjarðarhafi,
en þá var skip Johns Byng við eftirlit á
Ermarsundi. Franski sjóherinn var eitt-
hvað að steyta görn á þeim slóðum og sett-
ist um virki Englendinga á Minorca-eyju,
St. Philip í Port Mahon, sem hafði tilheyrt
Bretum frá árinu 1708.
Það hugnaðist Englendingum lítt og
fékk John Byng fyrirmæli um að fara og
rjúfa herkvína. Fyrirvarinn var skamm-
ur og þrátt fyrir mótmæli Johns fékk hann
ekki svigrúm til undirbúa skip sitt fyrir
leiðangurinn. Þann 6. apríl, 1756, var þó
búið að fullmanna áhöfn skipsins og það
kom til Gíbraltar 2. maí.
Áhyggjufullur aðmíráll
Þar fór frá borði deild léttvopnaðra fót-
gönguliða til að skapa pláss fyrir hermenn
þá sem styrkja áttu varnir í St. Philip.
Bréfaskrif Johns Byng til flotamálaráðu-
neytisins sýna að hann hafði efasemdir
um ágæti aðgerðanna. Hann taldi að hann
væri of fáliðaður og að virkið gæti ekki stað-
ist árás Frakka eins og í pottinn var búið.
Flotamálaráðuneytið hafnaði beiðni
John Byng um fleiri hermenn og Byng lagði
úr höfn á Gíbraltar 8. maí.
Áður en hann náði höfn á Minorca
höfðu 15.000 franskir hermenn gengið á
land á vesturströnd eyjarinnar og dreift sér
þaðan um alla eyjuna. Skip Johns var úti
fyrir auströndinni og þaðan reyndi hann
að koma á samskiptum við landa sína í
virkinu.
Farið til Gibraltar
Í stuttu máli urðu málalyktir orrustunnar,
20. maí 1756, á milli Frakka og Breta þær að
hvorugur aðili missti skip og fjöldi særðra
og fallinna var svipaður; Bretar misstu 43
sjóliða og 168 særðust, en Frakkar misstu
38 og 175 særðust.
Breski flotinn hélt sig í grennd við
Minorca en náði hvorki sambandi við
virki Breta né sá til Frakka og Byng kall-
aði til fundar skipstjóra skipanna. Þar lýsti
hann þeirri skoðun sinni að Minorca væri
glötuð og það besta í stöðunni að snúa til
Gíbraltar og láta gera við skipin.
Skipstjórar hinna skipanna, sem lutu
yfir stjórn Johns Byng, voru honum sam-
mála og komu skipin til Gíbraltar 19. júní.
Þar bættust fjögur skip í flotann, viðgerðir
fóru fram og vistir teknar.
Uppgjöf með skilmálum
Áður en floti Byng gat haldið úr höfn á ný
kom skip frá Englandi með frekari fyrir-
mæli. Byng var sviptur stjórn og honum
gert að snúa heim til Englands.
Þegar Byng kom til Englands var hann
hnepptur í varðhald. Fyrir kaldhæðni
örlaganna hafði honum verið veitt yfir-
stjórn flotans (e. full admiral) 1. júní, í kjöl-
far orrustunnar við Minorca en áður en
tíðindi bárust af lyktum þar.
Hermenn í virkinu gátu staðist um-
sátur Frakka til 29. júní en neyddust þá til
að gefast upp sem þeir gerðu með skilmál-
um. Samkvæmt skilmálunum gátu breskir
hermenn farið óáreittir til Englands og
Minorca féll Frökkum í skaut.
Byng úthúðað
Aftur að John Byng. Að Byng hefði mistekist
að frelsa virkið á Minorca fór fyrir brjóstið
á kollegum hans heima fyrir, og reynd-
ar almennings einnig. Honum var gert að
standa skil að aðgerðum sínum frammi
fyrir herdómstól, sem vel að merkja hafði
þá nýlega, í kjölfar endurskoðunar, öðlast
heimild til að beita dauðarefsingu. Ein lög
skyldu gilda fyrir alla og skyldu innibera
dauðadóm yfir hverjum yfirmanni, án til-
lits til tignar, sem ekki gerði sitt allra besta
gegn óvini í orrustu eða eftirför.
Þetta leit ekki vel út fyrir John Byng og
herdómstóll kom saman þann 28. des-
ember, 1756, um borð í gömlu 96 fall-
byssna skipi, HMS St. George, í höfninni í
Portsmouth.
Ekki heigull
Eðli málsins samkvæmt voru það kollegar
Johns Byng sem skipuðu herdómstólinn;
fjórir aðmírálar og níu skipstjórar. Niður-
staðan lá fyrir fjórum vikum síðar, 27.
janúar, 1757, og var útlistuð í lýsingu á at-
burðarás í orrustunni við Minorca og túlk-
un á aðgerðum og ákvörðunum Johns Byng.
John Byng var sýknaður af ákæru um
heigulshátt, en í megindráttum var niður-
staðan sú að honum hefði mistekist að
halda flota sínum saman í orrustunni við
Frakka, skotið hefði verið úr of mikilli fjar-
lægð og að hann hefði átt að halda áfram
aðgerðum til að frelsa virkið í stað þess að
John Byng
Gekk í sjóher-
inn aðeins 13
ára að aldri.
St. Philip-
virkið í Port
Mahon Frakkar
náðu virkinu á sitt
vald í júní 1756.
„Franski sjóherinn var eitt-
hvað að steyta görn á
þeim slóðum og settist um virki
Englendinga á Minorca-eyju