Dagblaðið Vísir - DV - 27.03.2020, Blaðsíða 16

16 27. mars 2020FRÉTTIR
FÖST Í ÓTTAPRÍSUND
Hvernig upplifa kvíða- og OCD-sjúklingar hræðsluna og umræðuna um COVID-19?
T
il að vera eins hreinskilinn og ég
get þá hefur þessi COVID-farald-
ur gjörsamlega snúið öllu á hvolf
hjá mér,“ segir 32 ára íslenskur karl-
maður sem greindur er með heilsukvíða.
Á tímum COVID-19 faraldursins forð-
ast Íslendingar snertingu í lengstu lög og
sprittbrúsar, hlífðarhanskar og andlits-
grímur eru staðalbúnaður. Kórónuveiran
ægilega heldur öllum í heljargreipum. En
fyrir suma er þessi hræðsla ekki ný af nál-
inni. Heilsukvíði hrjáir um fimm prósent
fólks og tvö til þrjú prósent fólks eru haldin
áráttu- og þráhyggjuröskun, sem í mörg-
um tilfellum felur í sér gífurlegan ótta við
sýkla.
Hvernig leggst COVID-19 faraldurinn
á þá sem eru alla jafna helteknir af áleitn-
um hugsunum, ótta og kvíða sem snýr að
heilsunni?
„Núna er ástandið þannig að allir í kringum mann eru hræddir við að smitast af þess-
um sjúkdómi. Þessi hræðsla er eitthvað sem ég hef upplifað nánast daglega í mörg
ár. Ég er vön þessari tilfinningu,“ segir Þuríður Elín Sig urðardótt ir, leikkona og uppi-
standari, eða Ebba Sig eins og hún kall ar sig. Hún var greind með ofsakvíða og heilsu-
kvíða sem unglingur.
Ebba rifjar upp þegar hún var sannfærð um að hún væri að fá hjartaáfall, þó að hún
hafi aldrei verið hjartveik eða greind með hjartagalla.
„Þá hafði ég heyrt af einhverjum manni sem fékk hjartasjúkdóm mjög ungur og ég
var bara sannfærð um að ég væri með undirliggjandi hjartasjúkdóm. Ég fékk í alvöru
einkenni hjartaáfalls: verk fyrir brjóstið og doða í hendina. Ég fór í hjartalínurit hjá
heimilislækni en auðvitað fannst ekkert að. Heilinn er bara svo sniðugur í að blekkja
mann. Um daginn fékk ég millirifjagift og var sannfærð að ég væri með samfallið
lunga. Ég hringdi í panikki í mömmu sem fullvissaði mig um að ég gæti nú varla verið
að halda uppi samræðum við hana ef lungun í mér væru búin að falla saman!
Það er auðvitað ömurlegt að búa stöðugt við þann ótta að eitthvað sé að manni.
Rosalega oft, bara ef ég sé eitthvað í sjónvarpinu til dæmis, þá sannfæri ég sjálfa mig
um að ég sé með hinn eða þennan sjúkdóm. Ef fólk segir mér frá einhverjum sem það
þekkir, sem er með einhvern ákveðinn sjúkdóm, þá hugsa ég strax: Ég gæti örugglega
verið með þetta. Þetta hefur auðvitað hamlandi áhrif á mann að mörgu leyti. Ég er
rosalega hrædd við marga hluti.“
Á tímabili var Ebba stöðugt á netinu að lesa sér til um hina og þessa sjúkdóma. „Ég
byrjaði síðan í hugrænni atferlismeðferð og sálfræðingurinn hreinlega bannaði mér að
vera alltaf að gúgla sjúkdóma.“
Auk hugrænu atferlismeðferðarinnar tekur Ebba inn kvíðalyf og hittir reglulega
geðlækni. Þannig heldur hún sjúkdómnum niðri. „En í raun losna ég aldrei við þenn-
an stöðuga ótta.“ Hún segir sína nánustu skilja líðan hennar. Fólk sem þekkir hana lítið
á stundum til að gera lítið úr sjúkdómnum; líta á það sem óþarfa „paranoju“ eða jafn-
vel athyglissýki.
„Ég hef auðvitað lent í því að það sé hlegið að mér og kannski sagt við mig: „Þú
heldur alltaf að það sé allt að þér!“ Það er nú ekki eins og ég sé að gera þetta gamni
mínu. Þetta er í alvörunni hræðsla sem heltekur mann alveg. Þetta er ofboðslega sterk
hræðslutilfinning. Hugsanirnar fara á versta stað.“
Hún tekur undir með því að ástandið þessa dagana, hræðsla fólks við að smitast af
COVID-19, muni hugsanlega auðvelda fólki að setja sig í spor þeirra sem alla daga eru
helteknir af hræðslu.
„Þessi stöðugi ótti sem ég er alltaf með er vissulega búinn að aukast, ég spritta mig
og þvæ hendur „non stop.“ Mér finnst erfitt að fara út og ég held niðri í mér andanum
þegar einhver er nálægt mér. Ég er samt með meiri áhyggjur af fólkinu í kringum mig
sem er í áhættuhópi.“
„Ég er mun stressaðri en vanalega og ekki bara um að ég smitist af þessu heldur er ég
líka mjög hræddur við að smita aðra. Ég vinn með öldruðu fötluðu fólki sem má alls
ekki smitast og ég er skíthræddur við að til dæmis snerta vitlausan stað í matvöru-
búð og að sótthreinsandi sprittið virki ekki, sem verði til þess að ég komi í vinnuna og
smiti einhvern sem gæti þá ekki lifað veikindin af. Svona hlutir halda mér gjörsam-
lega í gíslingu þessa dagana. Ég veit alveg að þetta er órökrétt. Ég fer hanskaklæddur
í búðina, passa hvað ég snerti og sótthreinsa meira að segja hanskana áður en ég fer
aftur úr þeim en engu að síður er tilfinningin eins og að ganga á línu yfir virkt eldfjall,“
segir maðurinn sem rætt var við í byrjun, en hann kýs að koma ekki fram undir nafni.
„Ég á erfitt með að vera innan um fólk sem er veikt án þess að ég finni strax fyrir
sömu einkennum. Þetta hefur oft orðið til þess ég verð mikið „veikur“ án þess að vera
í raun veikur. Þá nær hausinn minn samt að framkalla einkennin og í ofanálag verð ég
mjög kvíðinn yfir því að ég skuli vera veikur og á sama tíma að þetta sé bara ímyndun.
Sem er virkilega íþyngjandi og óþægilegt ástand. Heilsukvíði hefur ekki áhrif á mig
dagsdaglega, en á tímum eins og þessum þá eru áhrifin frekar mikil.“
Hann segist hafa náð góðum bata á tímabili en eftir að COVID-19 komst í hámæli
fór hann að finna aftur fyrir kvíðaköstum.
„Þetta er orðið það slæmt, að síðan þetta byrjaði hef ég varla farið út úr húsi nema
þegar ég virkilega þarf þess. Í fyrsta lagi þá varð þetta til þess að ég fór að finna aftur
fyrir þessari gífurlegu vanlíðan sem fylgir kvíðaköstum. Ætli besta leiðin til að útskýra
þetta sé ekki að manni líður eins og allur líkaminn titri og sé tíu sinnum þyngri, en
á sama tíma ertu í viðvarandi „ótta“-ástandi en getur hvergi flúið. Sem er hreinlega
ömurlegt.“
Hann telur að fordómar gagnvart kvíða séu frekar áberandi í samfélaginu.
„Fólk sem þekkir þetta ekki af eigin reynslu er alltaf mjög fljótt að kalla kvíða
aumingjaskap eða jafnvel leti. Þetta er að mínu mati er algerlega sprottið upp úr fá-
fræði. Einhvern tímann heyrði ég nú frá geðlækni að alvarlegustu geðsjúkdómarn-
ir væru þunglyndi og kvíði þar sem þeir hafa mestu áhrifin á samfélagið. Ef ég brýt
á mér ökklann og get ekki gengið vegna þess, þá kallar enginn mig aumingja en ef
einstaklingur er heltekinn af kvíða, heilsukvíða eða öðrum birtingarmyndum og get-
ur hreinlega ekki „funkerað“ í aðstæðum vegna einkenna, þá er oftar en ekki annað
hljóð í fólki. Þetta veldur því að margir hreinlega tala ekki um kvíðann sinn og leita
sér þess vegna aldrei hjálpar og ástandið versnar og versnar. Þetta verður vítahringur
sem ég get vottað að virkilega erfitt er að komast út úr. Að hlaða fordómum og skömm
ofan á einstakling út af veikindum er út í hött og hvaða rökhugsandi manneskja sem
er ætti að geta skilið það.“
Fer varla út úr húsi
Auður Ösp Guðmundsdóttir
audur@dv.is
Heldur niðri í sér andanum nálægt fólki