Morgunblaðið - 02.01.2020, Blaðsíða 28

28 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. JANÚAR 2020
Þær eru ótal margar kon-urnar sem liggja í þögn-inni, ekki aðeins hvers-dagshetjur heldur líka
stórmerkilegar konur sem mörkuðu
djúp spor fyrir okkur sem á eftir
komum. Þess vegna er það þakkar-
vert þegar einhver leggur á sig að
draga fram konur úr þögninni. Í
bókinni Brot, konur sem þorðu,
leggur Dóra S. Bjarnason heilmikið
á sig til að grafast fyrir um sögu og
fortíð þriggja kvenna í hennar ætt
og leyfir okkur óskyldum að kynn-
ast þeim. Þetta eru þær Adeline
sem fæddist 1867, Ingibjörg dóttir
hennar fædd 1901 og Vera dóttir
Ingibjargar fædd 1927. Þessar kon-
ur þurftu að berjast grimmt fyrir
sínu, til að fá að lifa eins og þær
kusu, af því tíðarandinn var með
aðrar hugmyndir um hvaða leiðir
konur ættu að fara. Þetta er ekki
einvörðungu persónuleg saga
þriggja kvenna sem mættu miklu
mótlæti heldur ekki síður saga
þriggja einstaklinga sem með lífi
sínu ruddu brautina í kvennabrátt-
unni með því að feta hugrakkar sín-
ar eigin leiðir sem voru á skjön við
þá leið sem feðraveldið reyndi að
vísa þeim á. Þetta er líka aldarfars-
saga, því konurnar þrjár eru af
þremur kynslóðum og tilheyra því
ólíkum tíma.
Adeline þurfti að fórna miklu
Adeline var þýsk en hún og Þorleif-
ur afi Dóru felldu hugi saman þeg-
ar þau hittust ung í Þýskalandi þar
sem Þorleifur tók að sér að kenna
henni íslensku. Í framhaldinu kom
Adeline til Íslands og þau giftu sig.
Þau eignuðust saman eina barn
Adeline, sem fékk íslenska nafnið
Ingibjörg, eftir föðursystur sinni,
en Adeline og hún voru miklar vin-
konur og áttu
sameiginlegar
hugsjónir um
kvenfrelsi, heil-
brigði og
menntamál
kvenna. Örlögin
höguðu því þann-
ig að Adeline og
Þorleifur slitu
samvistum en
Adeline var doktor í málvísindum,
sem var afar óalgengt hjá konum
þess tíma, enda þurfti hún að fara
til Sviss til að mennta sig, því þá
höfðu stúlkur ekki aðgang að
menntaskólum eða háskólum. Í
fyrsta hluta bókarinnar sem segir
frá Adeline er mikill fengur í bréf-
um hennar til Þorleifs, þau sýna
hversu reið hún er og beitir sér
grimmt, hún reynir örvæntingarfull
að fá hann til að sinna föður- og
eiginmannsskyldum, enda var það
að vera kona og einstæð móðir sem
og metnaðarfull fræðikona nánast
ómögulegt á þessum tíma. Adeline
var mikill brautryðjandi, hún varð
einna fyrst kvenna til að gegna
kennarastöðu í evrópskum háskóla
og skapaði sér nafn í fræðaheimin-
um, en það var dýru verði keypt.
Hún þurfti m.a. að fórna mikilli
samveru með eina barni sínu, Ingi-
björgu, hún varð að senda hana frá
sér og láta aðra um að gæta henn-
ar. Sama átti við um þetta barn,
Ingibjörgu, þegar hún fullorðin
eignast sína einu dóttur, Veru, hún
þurfti að senda hana mikið frá sér
svo hún gæti sinnt listinni.
Ingibjörg flúði til Argentínu
Ingibjörg var listmálari og lifði og
hrærðist með helsta listafólki þess
tíma bæði í Þýskalandi og Frakk-
landi. Hún sýndi verk með ekki
minni nöfnum en Mondrian í París
og tilheyrði þar frægum hópi lista-
manna, Cercle et Carré. Heims-
konan Ingibjörg hélt góðu sam-
bandi við fólkið sitt á Íslandi og
bréf hennar til Þorleifs pabba eftir
að hún fullorðnast eru gersemar
sem segja m.a. mikið um hvernig
það var að vera listakona á þessum
tíma, m.a. á tímum heimsstyrjaldar-
innar. Ingibjörg er seiglumann-
eskja sem kann að bjarga sér og
stofnar eigið fyrirtæki úti og flytur
seinna til Íslands með Veru dóttur
sína og stofnar þar fyrirtæki sem
framleiðir snyrtivörur undir nafn-
inu Vera Símillon. Þær mæðgur
fluttu eftir það til Argentínu, af
ótta við gyðingaofsóknir á stríðs-
tímum. Ingibjörg fær mesta plássið
í bókinni enda er lífshlaup hennar
einstakt, ástarmálin nokkuð snúin
og hún vann með fötluð börn bæði
á Íslandi og í Argentínu.
Vera var orkumikil, opinská
og frjálslynd hugsjónakona
Lokahluti bókarinnar er um Veru,
en henni kynntist Dóra persónu-
lega, þær hittust tvisvar þegar
Vera var orðin sjötug. Þessi loka-
kafli bókarinnar er virkilega
skemmtilegur, því Vera var afar
sérstök og blátt áfram og lífshlaup
hennar ekki síður áhugavert en
móður hennar og ömmu. Hún var
bóhem fram í fingurgóma, listmál-
ari og listmeðferðarfræðingur að
mennt. Hún var hugsjónakona sem
brann fyrir lítilmagnann, fíkla og
geðsjúka. Vera bjó um víða veröld
og var í hópi róttækra listamanna
og menntamanna. Hún var ein-
staklega frjálslynd í hugsun og
verkum, fordómalaus og gaf lítið
fyrir veraldleg gæði. Á þessum
tveimur fundum þeirra frænka
verður Dóra vitni að því hvernig
Vera heillar alla í kringum sig,
þetta sjarmatröll sem hún greini-
lega var, djúpþenkjandi og vel að
sér í heimspeki og áhugasöm um
mannlegt eðli, listsköpun og fagur-
fræði. Vera var opinská, glaðlynd,
orkumikil, hávær og hlý, en kærði
sit lítt um að tala um Ingibjörgu
móður sína. Vera var nokkuð kostu-
leg persóna og með henni fer frá-
sögnin á flug, sem helgast af því að
við fáum að vera með þeim Dóru og
Veru á þeirra fundum og það er
einkar hressandi. Dóra dregur ekki
upp neina glansmynd af konunum
þremur, hún segir hlutina eins og
þeir eru, og er það vel. Hún segir
m.a. frá þegar henni og Veru lendir
saman. Það er gaman að fylgja
Dóru eftir í langri leit hennar að
sögu þessara þriggja kvenna, hún
fer til margra landa í þeim erindum
og fer til fundar við ólíkasta fólk,
t.d. var mjög gaman að fá að vera
með henni í ferðinni til Argentínu
þar sem óvæntur spænskur
fylgdarsveinn fór með henni, það
gefur frásögninni líf og hliðarvinkil
að fylgjast með þeim tveimur.
Í upphafi leitar sinnar hefur
Dóra fyrst úr litlu að moða, en sí-
fellt bætist við enda er það lang-
hlaup að leita uppi heimildir úr for-
tíðinni og fólk til frásagnar m.a. í
öðrum löndum.
Þær fáu ljósmyndir sem prýða
bókina hafa mikið gildi, það skiptir
máli að sjá konurnar og tengja sög-
urnar í bókinni við andlitin. Þær
eru sköruglegar, svipsterkar og
einarðlegar. Þetta voru engar rolur
og virkilega leitt að þessi öflugi
kvenleggur hafi dáið út með Veru
sem var barnlaus, því það hefði ver-
ið áhugavert að sjá genin lifa áfram
í afkomendum.
Hugrökku konurnar þrjár
Ævisögur
Brot, konur sem þorðu bbbbn
Eftir Dóru S. Bjarnason.
Benedikt bókaútgáfa, 2019.
Innbundin, 249 bls.
KRISTÍN HEIÐA
KRISTÍNSDÓTTIR
BÆKUR
Höfundur Dóra S. Bjarnason.
Parísardama Ingibjörg ung kona.
Mæðgur Adeline með Ingibjörgu litla sem hún átti með Þorleifi afa Dóru.
Listakona Vera var í hópi róttækra lista- og menntamanna í Argentínu.
Systir George Michael heitins, Mel-
anie Panayiotou, lést á jóladag, 59
ára að aldri, en bróðir hennar lést
sama dag fyrir þremur árum. Í til-
kynningu frá fjölskyldu Panayiotou
kemur fram að hún hafi orðið bráð-
kvödd en dánarorsök hefur ekki
verið gefin upp.
Panayiotou erfði jafnvirði hundr-
aða milljóna króna eftir bróður sinn
eins og faðir hennar og systir,
Yioda, en móðir þeirra, Lesley, lést
árið 1997, að því er fram kemur í
frétt á vef BBC.
Lést á jóladag eins
og bróðir hennar
Dáin Systkinin Melanie Panayiotou og
George Michael létust bæði á jóladag.
Breski listsagn-
fræðingurinn og
Goya-sérfræðing-
urinn Juliet Wil-
son-Bareau telur
að fjölmörg mál-
verk sem eignuð
hafa verið
spænska mynd-
listarmanninum
Francisco de
Goya hafi í raun
verið gerð af aðstoðarmönnum hans,
sem voru fjölmargir. Wilson-Bareau
segir í viðtali við breska dagblaðið
Observer að listasöfn sem eigi verk
eftir listamanninn verði að rannsaka
þau betur, þar sem hún telji mörg
verk eignuð honum bera þess merki
að hafa verið unnin af aðstoðar-
mönnum. Slík verk hafi m.a. verið
boðin upp. „Þetta er jarðsprengju-
svæði,“ segir Wilson-Bareau, því enn
sé verið að kenna verk við Goya án
þess að vitað sé með vissu að hann
hafi unnið þau. Goya var uppi á ár-
unum 1746 til 1828 og er einn af
meisturum spænskrar myndlistar-
sögu.
Telur fjölda verka
ekki eftir Goya
Sjálfsmynd af Goya
frá árinu 1815.
ICQC 2020-2022
Verslun Tunguhálsi 10 - Sími 415 4000 – www.kemi.is - kemi@kemi.is
Heyrnarhlíf með Bluetooth® tengimöguleika við 2 síma,
útvarpi og umhverfishljóðnema. Hægt er að hlusta á tónlist
sem og taka handfrjáls símtöl í mjög hávaðasömu umhverfi
þar semmíkrafónnin útilokar allan umhverfishávaða.
Tengist við smáforrit í síma.
Heyrnarhlíf
PeltorWS Alert XPI Bluetooth ®