Morgunblaðið - 02.01.2020, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. JANÚAR 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Skýrsla semRíkislög-reglustjóri
gaf út undir lok ný-
liðins árs og ber
heitið Umhverfi
löggæslu á Íslandi
2020-2024 er afar
athyglisverð samantekt um
þróun og horfur í þessum mála-
flokki. Í skýrslunni er til að
mynda farið yfir þróun á skipu-
lagi lögreglumála á Norð-
urlöndum, sem er gagnlegt inn-
legg í þá umræðu sem verið
hefur um þau mál hér á landi og
sýnir að nágrannaríki okkar
hafa verið að færa sig í þá átt að
setja lögreglulið landa sinna
undir eina stjórn.
Þetta skiptir máli til að nýta
kraftana sem best og veitir ekki
af þegar horft er til þeirrar
miklu fjölgunar sem orðið hefur
á íbúafjölda hér á landi, sam-
hliða mikilli fjölgun ferða-
manna. Hvort tveggja eykur
álag á lögregluna í landinu, en
þrátt fyrir það hefur fækkað
töluvert í lögreglunni síðasta
áratuginn, þó að heldur hafi
fjölgað frá því að fæst var árið
2013. Verulega vantar þó upp á
til að mæta því sem í skýrslunni
er talið æskilegur fjöldi lög-
reglumanna og einnig ef fjöldi
lögreglumanna hefði aðeins
fylgt mannfjöldaþróun.
Miklu skiptir að hafa þessa
grunnstoð samfélagsins í lagi,
ekki síst í ljósi þeirra varnaðar-
orða sem ítrekað hafa komið
fram frá embætti ríkislög-
reglustjóra um hættuna af
skipulagðri glæpastarfsemi. Í
skýrslu um þetta sem kom út sl.
haust segir til dæmis að það sé
„mat lögreglu að hér á landi
starfi skipulagðir hópar brota-
manna sem sumir hverjir búa
yfir umtalsverðum styrk og
fjármagni. Eftir því sem hópar
þessir eflast verður örðugra
fyrir lögreglu að sporna gegn
starfsemi þeirra. Þeir eiga auð-
veldara með að fela slóð sína og
fjárhagslegur styrkur gerir
þeim kleift að kaupa sérfræði-
þekkingu og fela ágóða starf-
seminnar í löglegum rekstri.“
Í nýju skýrslunni segir að
greiningardeild ríkislög-
reglustjóra telji líklegt að á
næstu árum aukist umræða um
nauðsyn þess að mynda sér-
staka rannsóknardeild í þeim
tilgangi að takast á við skipu-
lagða glæpastarfsemi, þar með
talið peningaþvætti. Þá er bent
á að barátta gegn skipulagðri
glæpastarfsemi mótist að veru-
legu leyti „af forgangsröðun og
framtíðarsýn þingheims og
stjórnvalda innan þessa mála-
flokks“.
Þingheimur og stjórnvöld
ættu að taka mark á þessum
orðum og einnig þeim sem snúa
að umsóknum og umsækj-
endum um alþjóðlega vernd.
Þessum umsóknum
fjölgaði gríðarlega
til ársins 2017.
Þeim hefur síðan
fækkað nokkuð en
eru samt enn marg-
falt fleiri en þær
voru fyrir fáeinum
árum. Brýnt er að ná betri tök-
um á þessum málaflokki, ekki
síst vegna þess sem minnt er á í
nýju skýrslunni, að þessar um-
sóknir um alþjóðlega vernd geti
tengst skipulagðri glæpastarf-
semi.
Þessu tengist einnig afar at-
hyglisverð umfjöllun í skýrsl-
unni um félagslegan marg-
breytileika og viðkvæm svæði.
Þar er rætt um þróunina á
Norðurlöndum, meðal annars
með þessum orðum:
„Hverfi og götur í stærri
borgum Norðurlanda bera þess
víða merki, að margra mati, að
félagsleg aðlögun hafi mistekist
og aðlögun innflytjenda að nor-
rænum samfélögum hafi í
mörgum tilvikum ekki verið í
samræmi við vonir og yfirlýsta
stefnu stjórnvalda.
Margir áhrifaþættir eru þar
á ferð sem erfitt er að stjórna í
frjálsu samfélagi. Þess þekkjast
dæmi frá Norðurlöndum að
stórir hlutar hverfa séu byggðir
innflytjendum frá ákveðnum
svæðum heims. Í þeim tilvikum
myndast einsleit nærsamfélög
að mestu byggð jaðarsettum
þjóðfélagshópum. Í Svíþjóð
kallast slík svæði „utsatta
områden“ („viðkvæm svæði“)
og þar hafa gengi og glæpahóp-
ar myndast umfram það sem
gerist utan þessara svæða.“
Bent er á að málaflokkurinn
sé viðkvæmur, ekki síst pólit-
ískt, en það réttlætir ekki hve
lítið er um þessi mál fjallað.
Skýringin er líklega sú að þeir
sem reyna að benda á hætt-
urnar fá gjarnan yfir sig hol-
skeflu af ásökunum um fjand-
skap við útlendinga. Þau
fráleitu viðbrögð mega þó ekki
verða til þess að þessi mál fái
ekki viðunandi umræðu hér á
landi fyrr en það verður um
seinan, enda er hætta á að þá
verði umræðan öll mun nei-
kvæðari og ástandið orðið óþol-
andi.
Íslendingar eiga enn mögu-
leika á að grípa inn í og tryggja
að íbúaþróun hér verði ekki
með þeim hætti að samfélagið
fari úr skorðum. Það þýðir með-
al annars að fjöldi þeirra sem
hingað flytur frá fjarlægum
slóðum má ekki vera meiri en
svo að hinir nýju íbúar eigi
möguleika á að laga sig að sam-
félaginu. Þessi málaflokkur er,
ásamt því að vera viðkvæmur, á
meðal þeirra brýnni á komandi
árum. Vonandi tekst á nýju ári
að ræða þessi mál og takast á
við þau af þeirri ábyrgð sem
þau kalla á.
Tími er kominn til að
Íslendingar horfi til
Norðurlandanna og
ræði innflytjenda-
mál af alvöru}
Brýnt úrlausnarefni
Í
tilefni áramóta langar mig að fara yfir
árið og nefna nokkur af þeim verk-
efnum sem ég og ráðuneyti mitt unn-
um að á árinu 2019. Verkin eru ólík og
spanna vítt svið en eiga það sameigin-
legt að stuðla öll að betra heilbrigðiskerfi fyrir
fólkið í landinu.
Sjúkrahótel við Hringbraut var afhent
formlega með viðhöfn 31. janúar 2019. Í febr-
úar var hjúkrunarheimilið Seltjörn á Sel-
tjarnarnesi með 40 hjúkrunarrýmum afhent
til rekstrar með pompi og prakt og 1. mars
2019 tóku gildi ný lög um rafrettur.
Í apríl var tímamótasamstarf norrænna
þjóða á sviði lyfjamála staðfest með undirritun
samkomulags þess efnis í Ráðherrabústaðn-
um og í maí voru lög um þungunarrof sam-
þykkt á Alþingi. Samþykkt laganna markar
tímamót í sögu kvenréttinda hér á landi, en markmið
þeirra er að tryggja að sjálfsforræði kvenna sem óska
eftir þungunarrofi sé virt. Í maí voru einnig opnuð 30 ný
dagdvalarrými á Hrafnistu fyrir fólk með heilabilun.
Í júní var heilbrigðisstefna til ársins 2030 samþykkt á
Alþingi og í kjölfarið voru haldnir kynningarfundir um
stefnuna í öllum heilbrigðisumdæmum landsins. Áætlun
heilbrigðisstefnu til fimm ára var einnig lögð fram á Al-
þingi í júní. Samkomulag var undirritað milli Sjúkra-
trygginga Íslands og Rauða kross Íslands um framleng-
ingu á samningi um kaup og rekstur sjúkrabifreiða og
staðfest af mér í júlí 2019, en auk þess var opnað nýtt 60
rýma hjúkrunarheimili Sólvangs í Hafnar-
firði.
Þegar leið á haustið var þjónusta geð-
heilsuteyma efld með þátttöku borgarinnar,
en samstarfsyfirlýsing þessa efnis var undir-
rituð milli Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins
og Reykjavíkurborgar í október 2019. Fjöl-
mennur vinnufundur um siðferðileg gildi og
forgangsröðun í heilbrigðisþjónustu var
skipulagður af ráðuneyti mínu og haldinn á
Nauthóli um miðjan október, en fundurinn
var liður í undirbúningi Heilbrigðisþings sem
var haldið 15. nóvember. Í nóvember var
endurnýjun sjúkrabílaflotans hafin með
kaupum á 25 nýjum bílum í kjölfar útboðs,
auk þess sem fyrsta skóflustungan að 60
rýma hjúkrunarheimili í Árborg var tekin
formlega.
Í desember voru tvö mikilvæg skref stigin, annars
vegar þegar Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins var falið
að sinna geðheilbrigðisþjónustu við fanga í öllum fang-
elsum landsins og sérstakt geðheilsuteymi fanga sett á
fót og hins vegar þegar ég kynnti áætlun um að verja 1,1
milljarði á næstu tveimur árum í að lækka greiðsluþátt-
töku sjúklinga, en sem dæmi má nefna að komugjöld í
heilsugæslu verða felld niður, niðurgreiðslur fyrir tann-
læknisþjónustu, lyf og tiltekin hjálpartæki auknar og
reglur um ferðakostnað rýmkaðar.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Af verkefnum ársins 2019
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Leigubílstjórar eru áhyggju-fullir nú í upphafi árs.Fyrir Alþingi liggurstjórnarfrumvarp sem
kveður á um talsverðar breytingar á
fyrirkomulagi leigubílaaksturs. Lík-
ur eru taldar á því að það verði sam-
þykkt í vor. Bílstjórarnir óttast að
fari það í gegn óbreytt geti það leitt
til „óafturkræfs skaða“ eins og segir
í umsögn Bifreiðastjórafélagsins
Frama og Bandalags íslenskra
leigubifreiðastjóra (BÍLS), en hún
var send þinginu á milli jóla og ný-
árs. Aðrar umsagnir hafa ekki borist
við frumvarpið þegar þetta er
skrifað.
Markmið með frumvarpinu er
að „auka frelsi á leigubifreiðamark-
aðnum og tryggja örugga og góða
þjónustu fyrir neytendur,“ segir í
greinargerð ráðherra. Meðal breyt-
inga sem lagðar eru til eru afnám
takmörkunarsvæða og fjöldatak-
markana atvinnuleyfa, afnám skyldu
leigubifreiða til að hafa afgreiðslu á
leigubifreiðastöð og breyttar kröfur
til þeirra sem hyggjast starfa sem
leigubifreiðastjórar. Í frumvarpinu
er gert ráð fyrir því að til verði tvær
tegundir leyfa sem tengjast akstri
leigubifreiða. Annars vegar atvinnu-
leyfi, sem mun veita réttindi til að
aka leigubifreið í eigu rekstrar-
leyfishafa í atvinnuskyni, og hins
vegar rekstrarleyfi, sem mun veita
réttindi til að reka eina leigubifreið
sem er í eigu rekstrarleyfishafa eða
skráð undir umráðum hans.
Þegar Sigurður Ingi Jóhanns-
son, samgöngu- og sveitarstjórnar-
ráðherra, fylgdi frumvarpinu úr
hlaði í byrjun desember sagði hann
að tildrög þess væru athugasemdir
sem EES, Eftirlitsstofnun EFTA,
hefði gert við leigubílamarkaðinn
hér á landi árið 2017. Taldi stofnunin
líkur á því að hér giltu aðgangs-
takmarkanir sem ekki væru í sam-
ræmi við alþjóðlegar skuldbindingar
ríkisins. Í kjölfarið var skipaður
starfshópur á vegum ráðuneytisins
sem fór yfir reglurnar. Komst hann
að þeirri niðurstöðu að breytingar á
íslensku regluverki um leigu-
bifreiðar væru óhjákvæmilegar. Í
framhaldinu var frumvarpið samið
og kynnt í samráðsgátt stjórnvalda.
Í umsögn leigubílstjórafélag-
anna um frumvarpið segir m.a.:
„Hérlendis er það þannig að með
vinnuskyldu leyfishafa, stöðva-
skyldu leigubifreiða og takmörkun
fjölda leyfa, er haldið uppi þjónustu
við almenning allan sólarhringinn
alla daga ársins. Við vitum, að með
afnámi þessara þriggja þátta í einni
svipan, mun klárlega verða til þess
að þjónustan fari úr böndunum.
Framboð og eftirspurn á frjálsum
markaði, eins og talað hefur verið
um í þjóðfélaginu að undanförnu, án
þess að taka tillit til eðli þjónust-
unnar, mun ekki gefa þá raun sem
fólk væntir. Sú reynsla liggur nú
þegar fyrir hjá Finnum, þar sem
þjónustunni við dreifbýli hefur hrak-
að skelfilega, mun hið sama gerast
hjá Íslendingum með afnámi fjölda-
takmarkana. Takmörkunarsvæði
Akureyrar og Árborgar munu verða
hvað verst úti. Afnám fjöldatak-
mörkunar gerir það að verkum að
áhugasamir verða sér úti um leyfi og
sinna akstri á stöðum og tímum sem
líklegast er að vænta viðskipta, hafa
þannig lifibrauðið af þeim sem fyrir
eru þar til þeir hreinlega gefast upp
á rekstri. Þá mun einmitt skorta
þjónustu virka daga og til fjarlægari
svæða. Eldri borgarar, fatlaðir og
sjónskertir munu eiga erfiðast með
að fá þjónustu.“
Bílstjórarnir benda á að í kjöl-
far lagabreytinganna í Finnlandi
hafi þjónustan versnað, verðlag
hækkað verulega og fólk misst
traust á leigubílaþjónustu, allt í
þversögn við það sem búist hafi ver-
ið við af breytingunum. Málið sé nú
til endurskoðunar þar í landi.
Enn fremur segir í umsögninni
að íslenskt samfélag sé afar fámennt
og því viðkvæmara fyrir breytingum
sem þessum. Þess vegna sé nauð-
synlegt að taka tillit til þróunar mála
á Norðurlöndum og skoða þann
möguleika að skipta lagabreytingum
í þrep og hafa þá svigrúm til að
bregðast við áður en skaðinn verður
óafturkræfur eftir gildistöku.
Leigubílstjórar mjög
ósáttir við breytingar
Morgunblaðið/Jim Smart
Leiguakstur Atvinnubílstjórar eru mjög ósáttir við stjórnarfrumvarp
sem ætlað er að breyta leigubílamarkaðnum hér á landi verulega.