Morgunblaðið - 31.03.2020, Blaðsíða 28

28 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. MARS 2020
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Söfnum og sýningarsölum mynd-
listar hefur verið lokað vegna
samkomubannsins, með að minnsta
kosti einni undantekningu. Sýning
Karlottu Blöndal sem var opnuð í
anddyri Hallgrímskirkju 8. mars, á
alþjóðlegum baráttudegi kvenna, er
opin eins og kirkjan þótt ekki sé um
neinar samkomur þar að ræða. Sýn-
inguna kallar Karlotta Í anddyrinu
og fjallar um mörkin milli þess efnis-
lega og trúarlega og innri og ytri
hreyfingar, en verkin eru bæði
teikningar og hlutar úr silkiprent-
uðu bókverki.
Undanfarin ár hefur verið
myndarlega staðið að sýningarhaldi
í Hallgrímkrikju og anddyrið verið
einn fjölsóttasti sýningarsalur
landsins. Gestum hefur þó heldur
betur fækkað.
„Vissulega er sérkennilegt að vera
að sýna við þessar aðstæður,“ segir
Karlotta. „Það hafa mjög margir
ferðamenn komið hér við og þegar
ég set upp sýningar þá reyni ég að
vinna út frá aðstæðunum á hverjum
sýningarstað. Hér hafði ég sérstak-
lega í huga það mikla streymi fólks
sem komið hefur í kirkjuna. En svo
eru allir farnir! Ein og einn lítur inn.
Fjarvera fólksins er áþreifanleg og
þótt það hljómi ef til vill furðulega,
þá mér finnst meðvitundin um sam-
kennd fólks um allan heim í þessum
aðstæðum skila sér á vissan hátt í
sýningunni, það litar upplifunina.
Segja má að heimsbyggðin öll sé í
einskonar anddyri núna.“
Anddyrið sem huglægt rými
Gegnum aldirnar hefur myndlist
gegnt mikilvægu hlutverki í
kirkjum, þar sem myndverk hafa
blasað við til að upplifa, íhuga og
lesa í. Karlotta segir myndlist lengi
hafa þjónað kirkjunni enda les fólk
og skynjar myndmál, listin sé stór
og mikilvægur hluti af kirkjurýminu
og trúarlegum hefðum. „Og ég hafði
það í huga þegar ég setti sýninguna
saman,“ segir hún. Ég hef áður gert
sýningar sem voru á mörkum þess
andlega og jafnvel trúarlega – mér
finnst vera munur þar á – og hins
efnislega. Efnisheimsins sem við lif-
um og hrærumst í. Þannig hafa ytri
og innri heimar mæst í sýningunum.
Flest þessara verka hef ég sýnt
áður en eitt þeirra er nýtt. Ég valdi
þau með rýmið og samhengið í huga.
Þá hugsaði ég um fyrirbærið and-
dyri líka sem huglægt rými, sem það
hugarástand að finnast maður vera á
vissum tímapunktum í einskonar
anddyrum.“ Karlotta tekur sem
dæmi verk á sýninguni sem hún kall-
ar „Maíganga“. „Það vísar í kröfu-
göngur sem gengnar eru 1. maí en
mér hefur þótt slíkar göngur, þar
sem fólk stígur fram í opinberu rými
og krefst einhvers eða setur fram
óskir, vera í einskonar anddyri þar
sem knúið er á huglægar dyr og ósk-
að eftir aðgengi að næsta rými.“
Umrætt verk er hluti af stærra
verki sem er í eigu Nýlistasafnsins
og hefur verið flutt af Nýlókórnum.
„Hér eru til að mynda líka teikn-
ingar sem ég sýndi áður um páska í
Alþýðuhúsunu á Siglufirði og sýna
fána. Ég vann að gerð þeirra verka
og sýningunni á þeim fyrir norðan
meðvituð um að vera að sýna í al-
þýðuhúsi og á föstudaginn langa,
þegar sýningin var opnuð. Fáni gef-
ur í skyn sögn eða ákveðinn vilja, í
tilteknu samhengi, og myndmál fána
er yfirleitt abstrakt. Fyrir mér er
abstraktið háð innri hreyfingum
frekar en fígúratífri frásögn. Ég leik
mér oft á slíkum mörkum.“
Ekki við svínin að sakast
Það vekur athygli blaðamanns að
ein teikninganna á sýningunni er
falleg mynd af grísum.
„Ég stóðst ekki mátið að hafa
hana með og mig langaði að taka
bæði dýraheiminn og náttúruna með
inn í kirkjurýmið. Hún er gömul, frá
1994, en flest verkin, utan eitt, eru
eldri verk.“ segir Karlotta. Hún seg-
ir viðbúið að þegar sýning sé sett
saman fyrir rými í kirkju að hugsað
sé til frásagna í Biblíunni. „Það er
ekki mikið talað um grísi í henni en
þó talað um að henda ekki perlum
fyrir svín. En ástæða þess að ég
valdi þessa dýrateikningu frekar en
aðrar sem ég á er að anddyri er í eðli
sínu líka einskonar markaðstorg og
þar rúmast nánast hvað sem er.
Myndir af grís eða svíni verða hlaðn-
ar merkingu í því samhengi.“ Hún
bendir á að augljós vísun sé í
Dýrabæ, skáldsögu Orwells, en önn-
ur sé að svínin verði hér fulltrúar
dýra sem menn nýta sér. „Ég valdi
líka meðvitað mynd þar sem grís-
irnir eru mjög sætir. Það er ekki við
þau að sakast um nokkurn hlut en í
menningunni og trúarbrögðum hafa
svín samt verið gerð að einhverju
skammarlegu og skítugu, á sama
tíma og þau eru nýtt og étin.“
Karlotta talar um að framsetn-
ingin verkanna í rýminu sé líka
mikilvæg, hvernig verkin séu hengd
upp. Þannig hafi hún til að mynda
sett teikninguna af svínunum neðar-
lega á vegg. „Allt slíkt hefur áhrif á
upplifun og heildarmynd. Ég hugs-
aði upphengið að vissu leyti út frá
takti eða tónlist, en líka að gestirnir
virki rýmið með því hvernig þeir
horfi, ekki bara beint fram fyrir sig
heldur líka upp, niður og til hliðar.“
Lestur verkanna breytist
Ein teikninganna sýnir tvo steina,
annan svartan en hinn bjartan. Í
ávarpi við opnunina á dögunum tal-
aði Karlotta sérstaklega um þá
teikningu sem sýnir tvær friðaðar
steintegundir sem finnast hér á
landi, hrafntinnu og silfurberg.
„Merking myndanna breytist eftir
því hvað dagarnir leyfa en á þessum
degi minnti ég á þekkta sögu í Biblí-
unni, sem segir af því þegar Jesús
gengur fram á konu sem liggur í
hnipri og óttast um líf sitt þar sem
hún er umkringd körlum með steina
í hendi. Hann spyr hvað sé á seyði og
fær þau svör að konan hafi hagað sér
illa og það eigi að drepa hana; hún sé
syndug. Jesús dregur línu í sandinn
og bendir á að kasta ekki steinum
nema vera viss um að vera sjálfur
saklaus – að líta í eigin barm. Ég
benti á að ákjósanlegt væri að í stað
þess að kasta steinum að halda þeim
bara í lófanum og horfa á þá, og skila
þeim svo á sinn stað. Hægt er að
leika sér að túlkun og merkingu
myndanna eftir því hverjar aðstæð-
urnar eru og eftir eigin höfði. Í dag
erum við að lifa tíma heimsfarsótta
og hrun markaða og enn á ný breyt-
ist lestur verkanna. Hverjum og ein-
um gefst færi á að koma og hugleiða
verkin og samhengi sitt í anddyrinu,
og í kirkjurýminu sjálfu. Kirkjan er
ennþá opin, undir ströngu sóttvarn-
arlegu eftirliti að sjálfsögðu,“ segir
Karlotta en sýningin er opin alla
daga kl. 11 til 17. Þar er snertilaust
aðgengi og nóg pláss fyrir gesti.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Listakonan „Hægt er að leika sér að túlkun og merkingu myndanna,“ segir Karlotta um sýninguna í kirkjunni.
„Fjarvera fólksins er áþreifanleg“
 Sýning Karlottu Blöndal í anddyri Hallgrímskirkju er opin alla daga  Kallar sýninguna Í and-
dyrinu og segir hana fjalla um mörk hins efnislega og andlega  Hægt að túlka verk út frá Biblíunni
Krzysztof Penderecki, þekktasta
og áhrifamesta tónskáld Pólverja
síðustu hálfa öldina, er látinn 86
ára að aldri. Auk þess að semja
áhrifamikil módernísk og síðar síð-
rómantísk kóra- og hljómsveita-
verk sem hafa verið flutt úti um
heimsbyggðina, voru verk hans vin-
sæl af kvikmyndagerðarmönnum
og hljóma til að mynda í víðkunnum
kvikmyndum á borð við The Shin-
ing, The Exorcist og Wild at Heart.
Þá höfðu ýmis verk Pendereckis
áhrif á rokk- og dægurtónlistar-
menn á borð við Johnny Green-
wood, gítarleikara Radiohead, sem
hefur unnið meðvitað út frá þeim í
eigin kvikmyndatónlist og starfaði
jafnframt með Penderecki að flutn-
ingi verka beggja.
Penderecki var fjölhæft og af-
kastamikið tónskáld auk þess að
stjórna hljómsveitum víða um lönd.
Hann stjórnaði Sinfóníuhljómsveit
Íslands í tvígang í Háskólabíói;
flutningi á hinu fræga verki sínu
Pólskri sálumessu á Listahátíð árið
1988 og árið 2006 Sjakonnu fyrir
strengi og píanókonsertinum frá
2002. Eitt víðfrægasta verk tón-
skáldsins er Harmljóð fyrir fórnar-
lömbin í Híróshíma frá 1959 en
hann skrifaði líka margar rómaðar
sinfóníur og óperur.
Morgunblaðið/Ásdís
Víðkunnur Krzysztof Penderecki stjórnar Sinfóníuhljómsveit Íslands á
æfingu árið 2006. Hann stjórnaði sveitinni einnig á Listahátíð árið 1988.
Penderecki látinn – kunn-
asta tónskáld Pólverja
Viðarhöfða 1, 110 Reykjavík | Sími 566 7878 | rein.is
Bakteríuvörn
Kvarts steinn frá Silestone er fáanlegur í fjölbreyttum áferðum og litum.
Silestone bjóða einir upp á borðplötur með varanlegri
bakteríu- og sveppavörn.
Gefðu heimilinu ferskleika og líf á þínum forsendummeð Silestone.
Blettaþolið Sýruþolið
Högg- og
rispuþolið
Kvarts steinn
í eldhúsið
silestone.com