Morgunblaðið - 25.04.2020, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. APRÍL 2020
Netverslunhefur tekiðrækilega
við sér á undan-
förnum vikum og
það á við jafnt hér heima fyrir
og erlendis. Í fréttaskýringu í
Morgunblaðinu á þriðjudag
sagði að seljendur væru á yfir-
snúningi þessa dagana og jafn-
vel þær stærstu erlendis önn-
uðu ekki eftirspurn. Birtist
fróðlegur listi um sölutölur. Á
Íslandi hefur aukningin orðið
mest í sölu á bókum, blöðum og
hljómplötum á netinu og nemur
998%, en erlendis er aukningin
mest í einnota gúmmíhönskum
og hefur salan á þeim næstum
sjöfaldast. Sala á ferðatöskum
hefur hins vegar dregist veru-
lega saman, sem kemur ekki á
óvart.
Netverslun hér á landi jókst
um 111% í mars frá sama mán-
uði í fyrra. Sala á fötum jókst
um 135% og netverslun með
heimilisbúnað um 177%.
Netverslun er vitaskuld ekki
ný af nálinni og flest fyrirtæki
bjóða upp á þjónustu á netinu. Í
samkomubanni og viðleitninni
til að forðast hættuna á smiti
hafa forsendur hins vegar
breyst. Þau fyrirtæki, sem
lengst voru komin í að bjóða upp
á netverslun, standa vitaskuld
best að vígi, en það þarf ekki að
taka langan tíma að
bregðast við að-
stæðum eins og sjá
mátti á forsíðu
Morgunblaðsins í
gær. Þar gat að líta mynd af
stöflum af varningi í nýrri 2.000
fermetra miðstöð Nettó til að
þjóna netverslun þar sem unnið
er á vöktum allan sólarhringinn.
Ekki er víst hvort hér er um
að ræða breytingu til frambúðar
og verður að teljast líklegt að
þessi aukning muni að einhverju
leyti ganga til baka. Einhverjir
munu hins vegar örugglega sjá
hagræði í því að halda áfram að
spara sér þann tíma, sem fer í
að gera helgarinnkaupin, þegar
samskiptahömlum verður aflétt.
Í Bandaríkjunum hefur versl-
un færst hratt á netið og þrengt
hefur að þeim, sem reka hefð-
bundnar verslanir sem standa
við götur og hægt er að fara inn
í og handfjatla varninginn.
Þessarar þróunar er einnig
farið að gæta hér og getur haft
margvíslegar afleiðingar í för
með sér. Hún er líka til marks
um það að eitt tekur við af öðru
og hröð viðbrögð bera vitni eig-
inleikanum til að laga sig að nýj-
um aðstæðum og grípa ný tæki-
færi. Það er kannski lykilatriðið
mitt í þeim ósköpum, sem nú
dynja yfir vegna kórónuveir-
unnar.
Netverslun tekur
rækilega við sér}
Breytingum fylgja
tækifæri
Það fór ekki mik-ið fyrir frétt,
sem birtist á mbl.is
á miðvikudag, um
að lögregla hefði á
undanförnum mán-
uðum lagt hald á
13,5 lítra af amfetamínbasa, sem
talið er að hafi átt að nota til am-
fetamínframleiðslu hér á landi.
Átta manns voru handteknir
vegna rannsóknarinnar í janúar
og sex voru úrskurðaðir í
gæsluvarðhald, en eru nú lausir.
Leitað var í tugum húsa og lagt
hald á fíkniefni, vopn og fjár-
muni. Frekari aðgerðir hafa
fylgt í kjölfarið og hafa fleiri ver-
ið settir í gæsluvarðhald. Talið
er að verðmæti fíkniefnanna,
sem hald var lagt á, nemi um 230
milljónum króna.
Af þeim, sem hafa verið í
gæsluvarðhaldi, eru sjö taldir til-
heyra erlendum glæpahópum.
Ísland er ekki undanskilið
starfsemi glæpahringja fremur
en öðru. Rannsóknin, sem hér er
lýst, er til marks um það. Um
þetta var fjallað í áhættumats-
skýrslu greiningardeildar ríkis-
lögreglustjóra, sem kom út undir
yfirskriftinni Skipulögð brota-
starfsemi á Íslandi í maí í fyrra.
Í skýrslunni segir að án
áherslubreytinga séu litlar líkur
á að markverður árangur náist í
baráttu við skipu-
lagða glæpastarf-
semi á Íslandi. Er
meðal annars bent á
að lögreglumönn-
um, sem sinni rann-
sóknum á fíkniefna-
málum og öðrum birtingar-
myndum skipulagðrar
brotastarfsemi, hafi fækkað á
undanliðnum árum.
„Fyrirsjáanleg þróun, að
óbreyttu, er á þann veg að um-
fang skipulagðrar glæpastarf-
semi aukist á Íslandi. Aukin
samkeppni á milli skipulagðra
brotahópa kann að leiða til
gengjamyndunar og grófra of-
beldisverka gagnvart einstak-
lingum sem þeim tengjast.
Ástæða er til að óttast aukið og
fjölbreyttara framboð fíkniefna.
Hið sama á við um tilfelli man-
sals og misneytingar gagnvart
innflytjendum og erlendu vinnu-
afli,“ sagði í niðurlagi skýrsl-
unnar.
Skýrslan var meðal annars
gagnrýnd fyrir að þar væri ís-
lenskum glæpamönnum ekki
gert nógu hátt undir höfði.
Rannsóknin, sem nú stendur yfir
og rakin er hér að ofan, ætti
fremur að vera vísbending um
háskann af því að vanmeta
skipulagða brotastarfsemi er-
lendra glæpahringja á Íslandi.
Ekki má vanmeta
skipulagða glæpa-
starfsemi erlendra
hringja á Íslandi}
Eitur að utan
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Í
vikunni var annar hluti efnahags-
aðgerða stjórnvalda vegna Covid 19-
faraldursins kynntur.
Aðgerðirnar sem snúa að heilbrigð-
ismálum eru tvíþættar; annars vegar
er um að ræða álagsgreiðslu til framlínu-
starfsfólks í heilbrigðiskerfinu og hins vegar
umtalsverða geðheilbrigðisþjónustu.
Einum milljarði króna verður varið í álags-
greiðslur til framlínustarfsfólks sjúkrahúsa,
heilsugæslu og heilbrigðisstofnana sem hefur
starfað undir miklu álagi vegna faraldursins.
Greiðslurnar verða eingreiðslur en útfærslan
verður á hendi forstöðumanna hverrar stofn-
unar. Mikið hefur mætt á starfsfólki á mörg-
um sviðum heilbrigðisþjónustunnar þar sem
starfsaðstæður hafa verið krefjandi og hætta
á smiti af Covid-19 daglegur veruleiki margra.
Enn fremur verða framlög til geðheilbrigðisþjónustu
aukin um 540 milljónir króna til að efla þjónustuna. Þjón-
ustan verður efld með fjölgun sérfræðinga í geðheilsu-
teymum og innan heilsugæslunnar. Rík áhersla verður á
að tryggja sem best jafnt aðgengi landsmanna að þjón-
ustunni.
Með auknum fjármunum verður sérfræðingum á sviði
geðheilbrigðisþjónustu hjá heilsugæslunni fjölgað um
16. Markmiðið er að um land allt geti fólk fengið meðferð
sálfræðinga innan heilsugæslu vegna algengustu geð-
raskana. Heilsugæslan fær einnig sérstakt framlag til að
efla getu sína til að veita fjarheilbrigðisþjónustu á þessu
sviði.
Þjónusta geðheilsuteyma verður efld með auknum
framlögum til teymanna í öllum heilbrigðis-
umdæmum landsins. Eitt af markmiðunum
með því að efla geðheilsuteymin er að auka
getu þeirra til að sinna jaðarhópum, t.d. fólki
með tvígreindan neyslu- og fíknivanda sam-
hliða öðrum geðröskunum og fólki sem er
með þroskaröskun og glímir jafnframt við
geðröskun.
Þróunarmiðstöð íslenskrar heilsugæslu
hefur m.a. það hlutverk að stýra samhæfingu
heilsugæsluþjónustu í landinu. Framlög til
hennar verða aukin með áherslu á jafnt að-
gengi landsmanna að geðheilbrigðisþjónustu,
óháð búsetu.
Þróunarmiðstöðinni verður falið að útbúa
fræðsluefni fyrir heilbrigðisstarfsfólk um
neyslu- og fíknivanda, innleiða skimun á því
sviði og þróa meðferðarúrræði innan heilsu-
gæslu og hjá geðheilsuteymum. Þróunarmiðstöðinni
verður falið að útbúa fræðsluefni fyrir starfsfólk hjúkr-
unarheimila um geðheilbrigði og fræðsluefni á sviði geð-
ræktar í skólum.
Með þessum aðgerðum báðum verður haldið áfram að
styðja við uppbyggingu geðheilbrigðisþjónustu í heilsu-
gæslunni og með geðheilsuteymum um allt land. Einnig
er eingreiðslan til framlínufólks viðurkenning á því
gríðarlega álagi sem sá hópur hefur búið við í glímunni
við Covid-19 og um leið þakklætisvottur fyrir þann hlut
sem þetta heilbrigðisstarfsfólk á í þeim árangri sem við
höfum náð í viðbrögðum við veirunni hér á landi.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Varnir, vernd og viðspyrna
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Sex umsagnir höfðu borist umfrumvarp um breytingu álögum um pakkaferðir ígær.
Alþýðusamband Íslands (ASÍ)
leggst gegn því að „lausafjárvanda
fyrirtækja verði velt yfir á neytendur
með því að heimila fyrirtækjum að
endurgreiða neytendum pakkaferðir
með inneignarnótum“. ASÍ segir að
neytendur hafi enga tryggingu fyrir
því að þeir geti innleyst nóturnar eða
fengið peninga sína til baka ef fyrir-
tækin verða gjaldþrota.
Ferðamálastofa segir m.a. mestu
skipta að viðskiptavinirnir fái sínar
kröfur greiddar, hvort sem það er í
formi beinna endurgreiðslna eða í
framkvæmd frestaðra ferða. Ferða-
skrifstofurnar hafi unnið að því að
semja við viðskiptavini um frestun
pakkaferða um óákveðinn tíma í ein-
hverjum tilfellum, fram á haust og
mjög mörgum fram á næsta ár. Þá
bendir Ferðamálastofa á að til staðar
sé tryggingakerfi sem endurgreiðir
kröfur, komi til þess að ferðaskrif-
stofa verði gjaldþrota.
Neytendasamtökin gera alvar-
legar athugasemdir og telja frum-
varpsdrögin vera aðför að rétti neyt-
enda. Með aðgerðinni sé lausafjár-
vanda fyrirtækja velt á herðar
neytenda sem margir hverjir standi
höllum fæti og hafi misst viðurværi
sitt allt eða að hluta. Samtökin vara
við því að frumvarpsdrögin kunni að
brjóta í bága við 72. grein stjórnar-
skrárinnar um eignarrétt. Neytenda-
samtökin leggjast gegn frumvarpinu
vegna þess að það gangi út á „að
skikka fólk til að lána ferðaskrif-
stofum fé vaxtalaust og með óvissu
um endurgreiðslu“.
Neytendastofa telur nauðsynlegt
að neytendum séu tryggðar fullar
endurgreiðslur í samræmi við þau
lög sem voru í gildi er kaup áttu sér
stað. Þá telur hún mikilvægt að
frumvarpið skerði ekki fjárhagsleg
réttindi neytenda heldur fresti að-
eins rétti þeirra til endurgreiðslu.
Samtök ferðaþjónustunnar (SAF)
benda m.a. á að veiting ferðaþjónustu
hafi stöðvast um allan hinn vestræna
heim vegna heimsfaraldurs kórónu-
veiru. Með frumvarpinu sé komið til
móts við þann vanda og breytingin sé
tímabundin aðgerð. SAF styðja
breytinguna og telja að hún sé „ein-
földust og skilvirkust þeirra sem í
boði eru til að ná markmiðum sem
lögð eru til grundvallar“.
Ekki senda okkur reikninginn
Læknanemar á 3. ári við Háskóla
Íslands, alls um 50 nemar og makar
þeirra, segjast hafa „skrapað saman,
fengið að láni, unnið fyrir útskriftar-
ferð sem átti að vera í lok maí. Við
höfum borgað allt að þrjú hundruð
þúsund fyrir ferð sem átti að vera
verðlaun fyrir mikla vinnu og mikið
streð“. Ferðin verði aldrei farin en
ferðaskrifstofan hafi gefið vilyrði fyr-
ir því að hún verði endurgreidd að
undanskildu 12 þúsund króna innan-
landsfargjaldi. Ferðaskrifstofan hafi
frestað endurgreiðslum fram yfir
lögbundinn frest. Talsmanni hópsins
finnst að með frumvarpinu sé verið
að styrkja fyrirtæki á kostnað ein-
staklinga og mótmælir því að
neytendur láni ferðaskrifstofum
peninga sína næstu tólf mánuði.
„En ekki senda okkur reikn-
inginn fyrir rekstri ferðaskrif-
stofa. Þetta er ekki bankinn sem á
að láta fjármagna rekstur
ferðaskrifstofunnar,“ segir í
niðurlagi umsagnarinnar,
sem endar á orðunum:
„Ríkið á marga banka. Látið
þá lána. Ekki okkur.“
Skiptar skoðanir um
endurgreiðslu ferða
Morgunblaðið/Eggert
Sólarfrí Skipulögðum ferðum hefur verið aflýst vegna heimsfaraldursins.
Nú er rætt frumvarp um tímabundna breytingu á lögum um pakkaferðir.
Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir,
ferðamála-, iðnaðar- og nýsköp-
unarráðherra, lagði fram á
þriðjudag stjórnarfrumvarp um
breytingu á lögum um pakka-
ferðir og samtengda ferða-
tilhögun. Málið snýst um endur-
greiðslur pakkaferða sem er
aflýst eða þær afpantaðar vegna
óviðráðanlegra aðstæðna frá 15.
mars til 30. júní. Endurgreiðslan
verður gerð með inneignarnótu.
Sé hún ekki notuð verður ferða-
manni heimilt að innleysa hana
12 mánuðum eftir að tímabilinu
lýkur.
Í greinargerð kemur
m.a. fram að með frum-
varpinu sé brugðist við
áhrifum kórónuveiru-
faraldursins á fyrrihluta
ársins 2020.
Fyrsta umræða um
frumvarpið fór fram á
miðvikudag og gekk
málið eftir það til at-
vinnuveganefndar.
Brugðist við
faraldrinum
LÖG UM PAKKAFERÐIR
Þórdís Kolbrún
R. Gylfadóttir