Hvöt - 01.02.1951, Blaðsíða 16

14
H V Ö T
Jerúsalem er miðdepill jarðarinnar.
Umhverfis jörðina eru 10 himnar.
Næstir em plánetuhimnarnir sjö, síðan
kemur liiminn fastastjarnanna, })á
kristalshimininn og loks liinn óhaggan-
legi himinninn Guðs, Paradís, aðsetur
liinna sáluhólpnu. En hvelvíti er niður
í jörðiimi og er í löngun eins og
geysistór trekt. Skiptist þar á ískuldi
og brennandi hiti og þótti að vonum
hinn versti staður.
Kenning þessi er hluti af hinni ill-
ræmdu skólaspeki miðaldanna. Þótti
guðlast að efast um sannleiksgildi
hennar. Það, sem stjörnufræðingar
sögðu um himinhvolfið, samrýmdist
ekki lieimsmynd kirkjunnar, og voru
þeir því í litlum metum með kristn-
um mönnum. Kirkjan var voldugasta
stofnun miðaldanna, og alla villutrú
kvað hún niður með liarðri hendi. Var
því ekki mikilla uppgötvana að vænta,
enda eru miðaldirnar hið myrka skeið
í sögu stjörnuvísindanna. Arabar stóðu
kristnum mönnum mun framar í þess-
ari fræðigrein, sem og í öðrum nátt-
úruvísindum. Juku þeir allmikið þekk-
ingu manna á reikistjörnum og gerðu
umbætur á stjörnufræðilegum tækjum.
IV.
1 byrjun nýju aldarinnar tók aftur
að rofa til. Menn gátu ekki lengur
sætt sig við sannleika, sem var þeim
opinberaður í helgum ritum. Þeir tóku
að rannsaka lilutina sjálfir, feta í fór-
spor Hellenanna fornu. Þá hófust raun-
vísindi nútímans. Hinir stórfelldu
landafundir í lok 15. aldar sýndu ótví-
rætt, að jörðin er stærri en liinar
helgu bækur kenna. Og 1521 sann-
aðist, að jörðin er linöttur. Þá kom
leiðangur Magellans heim til Portúgal
úr sjóferð umhverfis jörðina.
Röskum 20 árum síðar kom út í
Niirnberg bókin „Hreyfingar himin-
hnattanna“ eftir Pólverjann Kopernik-
us. 1 þeirri bók tókst að sanna, að
reikistjörnurnar snúast kringum sól-
ina. Vakti hún litla athygli í fyrstu.
En þegar hinn víðkunni lærdómsmað-
ur, Galileo Galilei, tók að verja kenn-
ingar Kopernikusar litlu eftir 1600,
varð annað uppi á teningunum. Varð
þá hatrömm deila milli kirkjunnar og
vísindamanna um þetta mál. Páfinn
bannfærði allt og alla, sem héldu fram,
að jörðin snerist. En allt kom fyrir
ekki. Fylgismenn vísindanna urðu fleiri
og fleiri. Og þegar Þjóðverjinn Kepler
uppgötvaði lögmál þau, sem ráða hreyf-
ingum himinhnatta, var sigur vísind-
anna tryggður.
Síðan liefur stjörnufræðin farið sig-
urför um lieiminn. Stjörnufræðileg tæki
verða fullkomnari og fullkomnari, og
jafnt og þétt vex vitneskja manna um
himingeiminn. Sú uppgötvunarsaga er
svo stórkostleg, að enginn tími er til
að segja hana hér. En þó vil ég aðeins
minnast á tvo merkustu stjömufræð-
inga nýju aldarinnar.
Annar þeirra er Englendingurinn
Isaac Newton, sem verður að teljast
einn merkasti stjörnufræðingur allra
alda. Hann uppgötvaði þyngdarlögmál-
ið, sannaði, að sá kraftur, sem ræður
fallhraðanum, þegar hlutur fellur til
jarðar, heldur tunglinu á sinni af-
mörkuðu braut.
Hinn er frægasti stjörnufræðingur
nútímans, Albert Einstein. Hann er