Fjölrit RALA - 10.11.1992, Blaðsíða 49

-41-
UMRÆÐA
Tegundafjðlbreytni
í veggrófum jókst heildarfjöldi tegunda með tíma. Mikil aukning varð á fjölda
háplantna og fléttna en fjöldi mosategunda breyttist hinsvegar lítið. Einnig kom fram
að nokkur munur var á fjölgun tegunda eftir svæðum. Við upphaf gróðurframvindu,
líkt og á sér stað í veggrófum, má búast við töluverðri aukningu á tegundum, en
fjölgun tegunda getur verið mikil á fyrstu árum ffumframvindu (t.d. Bayfield o.fl.
1984, Crawley 1986). Með tímanum má reikna með að ákveðið jafnvægi komist á og
tegundum hætti að fjölga eða jafnvel fækki nokkuð, einkum þegar samkeppni fer að
gæta í ríkari mæli. Ekkert bendir til að slíku hámarki hafi verið náð á
rannsóknasvæðunum, því veruleg aukning varð á heildarfjölda tegunda í öllum reitum
milli mælinga
Á Öxnadalsheiði og Holtavörðuheiði var ekkert skýrt samband milli hæðar yfir sjó og
fjölda tegunda, en reikna má með að fjölbreytni minnki með versnandi
gróðurskilyrðum. . Rannsóknir á náttúrlegu landnámi gróðurs í vegraski, þ.e. án
sáningar eða áburðargjafar, sem gerðar voru í hálendi Skotlands (400-1000 m.y.s.),
sýndu t.d. að tegundum fækkaði með aukninni hæð yfír sjó (Bayfield o.fl. 1984). Á
Öxnadalsheiði og Holtavörðuheiði var verulegur munur á fjölda tegunda milli
einstakra reita. Bendir það til þess að breytileiki á aðstæðum í einstökum reitum hafí
mun meira að segja um tegundafjölda en sá breytileiki sem orsakast af mismunandi
legu þeirra yfír sjó. Tekið skal fram að mesti hæðarmunur á reitum var frekar lítill. Á
Öxnadalsheiði var hann um 200 m og á Holtavörðuheiði aðeins um 170 m.
Þar sem mælingar á tegundafjölda á flatareiningu voru ekki gerðar í grenndargróðri
var ekki hægt að bera saman fjölbreytni gróðurs í veggróf við fjölbreytni gróðurs í
næsta nágrenni reitanna. Við samanburð á gróðri annnars staðar frá má þó fá nokkra
hugmynd um tegundafjölbreytni á svæðum sem náð hafa meira jafnvægi en í
rannsóknareitunum. Slíkur samanburður er oft erfiðleikum háður m.a. vegna þess að
margs konar reitastærð hefur verið notuð við gróðurrannsóknir hér á landi, en stærð
reita hefur mikil áhrif á hversu margar tegundir finnast á flatareiningu.
Við rannsóknir sem gerðar voru á gróðri á 20 mismunandi stöðum á Vesturöræfum í
520-670 m.y.s., var notuð sama reitastærð og í þessari rannsókn. Þar fundust að
meðaltali 9,7 háplöntutegundir í smáreit (Kristbjöm Egilsson óbirt gögn). Þar sem
tegundir voru fæstar voru að meðaltali 5,2 tegundir í smáreit, en þar sem
tegundafjölbreytni var mest vom 14,6 tegundir í smáreit. Þessar tölur sýna meiri
fjölbreytni en í reitunum á Holtavörðuheiði, en þar fundust 4,7-8,2 tegundir háplantna
í smáreit, 9 ámm eftir sáningu. Fjölbreytni var aftur á móti minni á Vesturöræfum en í
reitunum á Öxnadalsheiði, en þar fundust að meðaltali 9,5-22,3 tegundir háplantna í
smáreit 14 ámm eftir sáningu.
Landnámshegðun plöntutegunda og gildi grenndargróðurs
Við flokkun og hnitun gróðurganga kom greinilega fram að gróður veggrófanna var
töluvert mismunandi eftir svæðum, en jafnframt er ljóst að landnámsgróðrinum svipar
nokkuð til grenndargróðurs hvað varðar háplöntur. Margir þættir geta haft áhrif á