Fjölrit RALA - 10.11.1992, Blaðsíða 25

-17-
LANDNÁM OG FRAMVINDA GRÓÐURS í RASKI
EFTIR VEGAGERÐ
Sigurður H. Magnússon
YFIRLIT
Gróðurþróun var rannsökuð á fjórum svæðum, á láglendi og heiðum á Vestur- og
Norðurlandi, þar sem jarðvegi og gróðri hafði verið raskað við vegagerð. í lok
vegagerðarinnar voru svæðin grædd upp með dreifingu tilbúins áburðar og sáningu
grasfræs. Gróðurmælingar voru gerðar 3-10 árum eftir að uppgræðsla hófst og voru
þær síðan endurteknar á sömu stöðum 3-4 árum síðar.
Mikil aukning varð á heildarfjölda tegunda með tíma. Mest fjölgaði háplöntum og
fléttum, en fjöldi mosategunda breyttist minna.
Landnámsgróður í vegraski var mismunandi eftir svæðum og einnig var töluverður
munur innan svæða. Stóran hluta þeirra háplantna sem nam land var einnig að finna í
óröskuðum gróðri í næsta nágrenni veganna. Tegundasamsetning háplantna í
vegraski varð yfirleitt líkari tegundasamsetningu grenndargróðurs eftir því sem lengra
leið ffá sáningu.
Margar tegundir háplantna, mosa og fléttna námu land í kjölfar uppgræðslu, en
hegðun þeirra var misjöfn. Algengustu tegundir voru flokkaðar í fjóra hópa eftir ^ví
hversu snemma þær námu land. Háplöntutegundimar lækjafræhyrna (Cerasíium
cerastoides), mýradúnurt (Epilobium palustre) og snækrækill (Sagina nivalis) voru
t.d. allar algengir frumheijar í vegraski þótt þær væru sjaldgæfar í óröskuðum gróðri í
næsta nágrenni veganna. Aðrir algengir landnemar voru t.d. háplöntumar vegarfi
(Cerastium fontanum) og axhæra (Luzula spicata) og mosategundirnar
Racomitrium ericoides, Ceratodon purpureus og Drepanocladus uncinatus. Einna
sístir landnemar vom tegundimar mýrfjóla (Viola palustris), túnsúra (Rumex acetosa)
og brennisóley (Ranunculus acris).
Heildarþekja í vegraski var mjög misjöfn, en jókst yfirleitt nokkuð með tíma. Þekja
sáðgresis minnkaði meðan landnámstegundir juku hlutdeild sína í þekju. Þekja mosa
var yfirleitt miklu meiri en þekja annarra plöntuhópa og mynduðu þeir þekju einnig
mun fyrr en háplöntur og fléttur. Þekja einstakra háplöntutegunda var yfirleitt lítil.
Mestri þekju háplantna í einstökum rannsóknareitum náðu tegundirnar
snarrótarpuntur (Deschampsia caespitosa), krækilyng (Empetrum nigrum),
fjallasmári (Sibbaldia procumbens), klóelfting (Equisetum arvense), lambagras
(Silene acaulis) og skriðlíngresi (Agrostis stolonifera).
í greininni er nokkuð fjallað um tegundaval og aðferðir við uppgræðslu vegna
vegagerðar og einnig um frekari rannsóknir sem æskilegt er að ráðast í. Varað er við
notkun mjög öflugra sáðtegunda sem hindrað geta landnám staðargróðurs. Lögð er
áhersla á að rannsaka þýðingu þess að varðveita efsta jarðvegslagið við upphaf