Fjölrit RALA - 10.11.1992, Blaðsíða 50

-42-
þetta heildarmynstur, en af þeim sem athugaðir voru reyndist tími frá sáningu og hæð
yfir sjó sýna mesta samsvörun við landnámsgróðurinn. Þetta kemur ekki á óvart, því
búast mátti við töluverðum breytingum á samsetningu og magni tegunda með tíma.
Einnig er alþekkt að gróður breytist yfirleitt mikið með aukinni hæð yfir sjó. Það
vekur hins vegar nokkra athygli að lítil samsvörun var á milli hæðar yfir sjó og
landnámsgróðurs þegar litið er á einstök svæði, sem bendir til þess að staðbundin
skilyrði ráði þar meiru en lega þeirra yfir sjávarmáli.
Þótt lítil samsvörun hafi verið á milli fjarlægðar frá grenndargróðri og
landnámsgróðurs er ljóst að landnám háplantna er mjög háð því hvaða
plöntutegundir eru í næsta nágrenni reitanna, en fram kom að margar háplöntumar
sem námu land í veggrófunum uxu í næsta nágrenni þeirra og er það í samræmi við
niðurstöður rannsókna sem gerðar hafa verið á landnámi í veggrófum í Skotlandi
(Bayfield 1980, Bayfield o.fl. 1984) og í aflögðum malargryfjum í Svíþjóð (Borgegárd
1990). Er þetta skiljanlegt í ljósi þess að frædreifing háplantna er yfirleitt takmörkuð
við stuttar vegalengdir. Að meðaltali námu um 4% háplantna sem funndust í
grenndargróðri land á hveiju ári í veggrófunum (7. mynd). Ef reiknað ermeð jöfnum
landnámshraða munu líða að meðaltali um 20 ár frá upphafi uppgræðslu þar til allar
grenndargróðurtegundir finnast í veggrófunum. Þótt svo gerist er áreiðanlega langt í
að gróður verði orðinn svipaður í veggrófinni og í grenndargróðri, því reikna má með
að hlutföll tegunda verði töluvert ólík eftir þann tíma. Ekki er heldur hægt að gera
ráð fyrir að gróður veggrófanna verði með tímanum eins og grenndargróðurinn þar
sem umhverfisaðstæður hafa breyst mikið við raskið.
Fram kom að margar tegundir geta numið land í vegsárum. Flokkun tegunda eftir
landnámshegðun leiddi þó í ljós að hegðun þeirra er misjöfn (8. mynd). í fyrstu
tveimur flokkunum em dæmigerðir frumherjar. I þriðja flokki eru tegundir sem ekki er
hægt að flokka sem frumheija því fæstar þeirra eru öflugir landnemar þótt þær finnist í
reitunum. I fjórða flokki eru tegundir sem ekki hafa haft möguleika á að nema land á
fyrstu stigum gróðurþróunar í veggrófunum þrátt fyrir að þær finnist í grenndargróðri.
Mörk milli flokka eru ekki skýr, því hér er um samfellda breytingu að ræða frá
hreinum frumherjum til tegunda sem ekki virðast hafa mikla möguleika á að nema
land á fyrstu stigum gróðurframvindu. Þær tegundir sem lentu t.d. í 1. flokki, þ.e.
lækjafræhyrna (Cerastium ceratsoides), mýradúnurt (Epilobium palustre) og
snækrækill (Sagina nivalis), em dæmigerðir fmmherjar. Þær virðast hafa mikla
dreifingarhæfni eða vera til staðar í ffæforða, því þær nema snemma land þrátt fyrir að
þær finnist lítið eða ekki í grenndargróðri. Þær em ffemur smávaxnar og þola trúlega
illa samkeppni við annan gróður. Tegundimar sem reyndust einna sístir landnemar í
veggrófum vom brennisóley (Ranunculus acris), túnsúra (Rumex acetosa) og
mýrfjóla (Viola palustris). Þær vaxa yfirleitt í algrónu (Hörður Kristinsson 1986) og
fremur næringarríku landi og finnast venjulega ekki þar sem land er Ktt gróið.
Gróðurþekja
Þegar land er grætt upp með sáningu og áburðargjöf er yfirleitt stefnt að því að ná
upp verulegri gróðurþekju á tiltölulega fáum ámm. I þeim veggrófum sem
rannsakaðar voru reyndist heildargróðurþekja mjög misjöfn. I helmingi