Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.09.1981, Qupperneq 5

ÍSL. LANDBÚN.
j. agr. res. icel. 1981 13, 1-2: 3-23
Mjaltavinna í básaljósum
Mjaltabás eða mjaltir á fjósbás
Grétar Einarsson
Rannsóknastofnun Landbúnaðarins bútœknideild
°g
ÓLAFUR JÓHANNESSON
Btendaskólanum Hvanneyri
YFIRLIT
I þessari grein er fjallað um athuganir og vinnumælingar, sem gerðar voru á mjaltavinnu. Bornar eru
saman tvær aðferðir við mjaltir, þ. e. hefðbundnar mjaltir á fjósbás með rörmjaltakerfi og mjaltir á
mjaltabás.
Afvinnumælingum má ráða, að mjaltavinna er meira en helmingur vinnu við kúahirðingu. Til að mynda
svarar mjaltavinna til um 80% af ársstarfi í dagvinnu, þar sem 30 kýr eru að jafnaði mjólkandi.
Erlendar athuganir á vinnuaðstöðu og vinnuálagi sýna, að álag á líkama mjaltamanns er mun meira,
þegar mjólkað er á fjósbásum. Eykst þá súrefnisnotkun um 60%, og tíðni hjartsláttar sem mælikvarða á
vinnuálag eykst úr 85 við mjaltir á mjaltabás í 110 slög/mín við mjaltir á fjósbás. Sömuleiðis eykst
gönguvegalengd við mjaltir frá 6 metrum í um 17 metra á kú í mál.
í bæði innlendum og erlendum rannsóknum kemur ekki fram raunhæfur munur á gerlamagni mjólkur
eftir mjaltastað. Hins vegar virðist gerlaflóra fremur háð aðferðum við þvott á mjaltabúnaði, heygæðum,
gjafatíma og almennri umhirðu í fjósunum.
Niðurstöður vinnumælinga sýna, að vinnumagn er svipað, þegar mjaltavinna er sem svarar 40 kýr, hvort
sem mjólkað er á fjósbásum eða á mjaltabásum. Fyrir neðan þau mörk er vinnuþörf meiri, þegar um
mjaltabás er að ræða, en minni, þegar mjólkurkýrnar verða fleiri. Aðjafnaði fara um 70% af heildarmjalta-
tíma í eiginlega mjaltavinnu, þegar mjólkað er á mjaltabásum, en um 80%, þegar mjólkað er á fjósbásum.
f grófum dráttum má segj^, að stofnkostnaður vegna mjaltabáss sé um þrefalt meiri við mjaltabása en við
rörmjaltakerfi til mjalta í fjósbásum.
Það er því líklegt, þegar staðið er frammi fyrir því að velja eða hafna mjaltabás í hefðbunþin básafjós, að
valið fari í stórum dráttum eftir mati á vinnuaðstöðu annars vegar og hins vegar þeim aukakostnaði, sem
mjaltabás hefur í för með sér.
Hér er því valin sú leið að meta kostnað við bætta vinnuaðstöðu á þann hátt, að honum er jafnað á unnar
klukkustundir. Þannig mfirbúna hugsa sér, að unnið sé fyrir lægra tímakaupi við góða vinnuaðstöðu og að
kostnaður við framkvæmd vinnunnar verði þá hinn sami í báðum dæmum. Með þetta í huga kemur í ljós, að
munur á tímakaupi er 24—28%, þegar vinnumagnið er sem svarar 20 mjólkandi kúm, við 40 mjólkandi kýr
11—14% og 6—8% við 60 kýr. Auk þeirra atriða, sem hér hafa verið nefnd, fylgja mjaltabásum ýmsir
ágallar, en frekari samanburður á þessum aðferðum hefur þó fremur áhrif í þá átt að lækka þessar
hlutfallstölur.