Fréttablaðið - 09.01.2021, Blaðsíða 24

Wikipedia, vef­alfræði orða­bókin þekkta, f ag n a r t v í­tugs afmæli í næstu viku en
henni var hleypt af stað þann 15.
janúar árið 2001. Hún hefur haldið
velli sem opið kerfi, án auglýsinga
og án alvöru samkeppni, allar götur
síðan og hvert tungumálið bæst við
á fætur öðru. Síðan er í fimmta sæti
yfir mest sóttu vefsíður heims, með
hátt í fimm milljarða innlit á mán­
uði. Íslensk síða var stofnuð árið
2003 og Wikipedia félag árið 2014.
„Ég byrjaði að skrifa á Wikipedia
til að sýna nemendum mínum að
þetta tól sem hægt væri að nota,
væri opið, hægt að tengja við og
verkefnin myndu ekki hverfa á
eftir,“ segir Salvör Gissurardóttir,
lektor í upplýsingatækni við
Háskóla Íslands. Hún er einn
af virkustu Wikipediu­unn­
endum landsins. „Ég byrj­
aði á að skrifa um fiska og
fékk svo mikinn áhuga á
þessu.“
S a lvör s eg i r að
fréttamenn hafi verið
þeir fyrstu til að átta
sig á gildi síðunnar
en háskólarnir hafi
sýnt mótþróa. „Til
að byrja með var
hraunað yfir mann
í háskólasamfélag­
inu fyrir að koma
nálægt Wikipedia,
þet t a vær i s vo
óábyggilegt og hver
sem er gæti skrifað
inn á síðuna. Wiki­
pedia er vissulega
ekki frumheimild en
hún er eins og stoppi­
stöð sem safnar saman
þekkingu á alþýðlegu
máli og vísar í heimild­
ir,“ segir hún.
„Ég tilheyri þeirri stétt
manna sem hafa þó nokkra
atvinnu af því að semja
spurningar. Ég klóra mér í
kollinum yfir því hvernig þetta
var gert fyrir tilkomu Wikipedia,“
segir Stefán Pálsson sagnfræðingur
sem segist vera stórnotandi en ekki
partur af Wikipedia­samfélaginu.
„Þegar RÚV fór að sýna allar Gettu
betur keppnirnar í beit sá ég hvern­
ig spurningarnar breyttust eftir að
Wikipedia varð til.“
Að mati Stefáns geldur Wikipedia
að sumu leyti fyrir að efnið er ekki
í jafn miklu jafnvægi og í hefð­
bundnu alfræðiriti. Áhersla sé lögð
á sjokkerandi, fyndna og skrýtna
hluti. En á því sviði finnst honum
Wikipedia einmitt best.
„Ef það er eitthvað sem kjarnar
Wikipediu fyrir mér er það listi yfir
fólk sem dáið hefur á klósettinu.
Og þú veist að þú getur gengið að
honum vísum,“ segir Stefán. Sá listi
er einmitt til og á honum eru meðal
annars Elvis Presley, Judy Garland
og Katrín mikla.
Harðar deilur algengar
Stefán segir að vissulega sé mikið
af beinlínis röngum upplýsingum
á Wikipedia og maður verði að fara
með gát. „Þú veist að í stórri grein
á ensku síðunni um plánetuna Júp­
íter er ekki að fara að standa nein
steypa, hún er of vel vöktuð. Annað
gæti gilt í grein um norska höfuðs­
menn á Íslandi sem fáir hafa vitn­
eskju um eða áhuga á að leiðrétta,“
segir hann.
Salvör segir deilur algengar í
Wikipedia­samfélaginu. Þær snúist
oft um höfundarrétt en ekki síður
um samfélagsleg þrætumál. „Það er
erfitt fyrir fólk að byrja því það þarf
að skrifa í aðgengilegum stíl. Þess
vegna er greinum oft hent út og höf­
undurinn verður móðgaður,“ segir
hún. „Stundum verður stríð um
breytingar á milli fólks sem þekk­
ist ekki neitt.“
SUMIR SKRIFA AUGLJÓS-
LEGA GREINAR UM SJÁLFA
SIG. TILTAKA ÞÁ OFT
HLUTI AF FERLINUM OG
FÉLAGSSTÖRFUM SEM
VÆRI JAFNVEL VAND-
RÆÐALEGT AÐ SETJA Á AT-
VINNUUMSÓKN.
Stefán Pálsson sagnfræðingur
Byrjaði sem
nördaskapur
Vefalfræðiritið Wikipedia fagnar 20 ára afmæli þann 15. janúar.
Lektor í upplýsingatækni og sagnfræðingur lýsa samfylgd sinni
með síðunni, kostum hennar og löstum.
Kristinn Haukur
Guðnason
kristinnhaukur@frettabladid.is
Salvör Gissurar-
dóttir. lektor í
upplýsingatækni.
Stefán Pálsson,
sagnfræðingur
og stórnotandi.
Nokkrir næstum
því tómir flokkar
n Bangladesskir bankar
n Kanadískir örverufræðingar
n Kúbverskir sleggjukastarar
n Bæir í Malaví
n Stöðuvötn í Jórdaníu
Fólk takist á með rökum og til­
vísunum en stundum þurfi stjórn­
endur að skerast í leikinn. Annað­
hvort með því að læsa greinum eða
að merkja inn á þær að heimildir
vanti eða umræðan sé lituð. Salvör
segir Wikipedia almennt séð góða
í að leysa málin og að traust hafi
haldist á trúverðugleika greinanna
á tímum þar sem traust á upplýs­
ingum sé almennt þverrandi.
„Eitt sinn spurði samkennari
minn mig um hversu áreiðanleg
Wikipedia væri því nemendurnir
væru að vísa í hana. Ég sendi henni
verstu greinina sem ég vissi um, sem
fjallaði um kynlífsánauð í Indlandi
en hljómaði eins og auglýsing fyrir
vændi,“ segir Salvör. „Ég fylgdist
með hvernig greinin þróaðist og
að lokum varð hún að mjög fínni
fræðigrein.“
Dauðafæri fyrir ferðaþjónustuna
Íslensku síðunni er að mestu haldið
uppi af mjög litlum hópi notenda.
Salvör reiknar með því að aðeins
um 20 manns skrifi reglulega inn á
hana. Síðan var ekki stofnuð til að
viðhalda íslenskri tungu og menn­
ingu. Heldur af fólki með tölvu­
kunnáttu sem deildi þeirri sýn að
aðgengi að hlutlausum upplýsing­
um ætti að vera hindrunarlaust.
„Þetta var fyrst og fremst nörda­
skapur. Þeim fannst kerfið sniðugt,
opið og breytanlegt,“ segir hún.
Vegna smæðarinnar hafi hins
vegar illa gengið að safna efni á
síðuna. Sérstaklega nefnir hún ljós­
myndir, sem þurfi að vera í opnum
aðgangi. Í myndabanka Wikipedia
séu ótal myndir af typpum en fáar
af íslenskum menningarverðmæt­
um. Hún segir skorta skilning hjá
stofnunum landsins á að hafa efni
aðgengilegt á opnum vettvangi eins
og Wikipedia.
Stefán segir góðar Wikipedia­
greinar vera góða ókeypis kynn­
ingu og nefnir að ferðaþjónusta
hafi aukist merkjanlega í þeim
evrópsku smábæjum sem hafa
gert andlitslyftingu á greininni
sinni. Þetta sé dauðafæri fyrir
ferðaþjónustuna hér líka.
„Hún á spretti en það
er ekki hægt að treysta
henni eins og nýju neti,“
segir hann aðspurður
um íslensku síðuna. Það
þurfi að læra á hana en
hún geti verið gott tól
því hún njóti þess að
vera auðgúgglanleg.
Hann fagnar því að
nemendur í háskólum
séu í auknum mæli
látnir skrifa stutta
texta á Wikipedia og
finnst að það ætti að
skikka BA­nemendur
til að skrifa stubba um
ritgerðirnar sínar. „Það
er sem betur fer búið að
berja þetta snobb úr
mörgum háskólakenn­
urum,“ segir hann um
viðhorf háskólanna til
síðunnar.
Skógar í Færeyjum
Stefán hefur haft efnisvalið á
íslensku síðunni að skotspæni
á undanförnum árum. „Það er til­
tekið sport í íslenska Wikipedia­
heiminum að vera með ákveðinn
fjölda undirsíðna og lon og don
eru stofnaðar síður sem innihalda í
raun engar upplýsingar. Til dæmis
um hvert einasta hérað á Spáni og
alla japanska fótboltamenn. Fyrir
hvern er verið að skrifa þetta?“ spyr
hann.
Þá séu stofnaðir f lokkar sem aug­
ljóslega eru ekki að fara að stækka
mikið. Til dæmis íranskir eðlisfræð­
ingar og skógar í Færeyjum. „Það er
eitt rjóður fyrir utan Þórshöfn og
flokkurinn stækkar ekki nema fleiri
skógar verði ræktaðir í Færeyjum,“
segir hann.
Nefnir hann einnig að sumir
reyni að nota Wikipedia sem
hégómaverkefni fyrir sig persónu­
lega, hljómsveitina sína eða eitthvað
þvíumlíkt. „Sumir skrifa augljóslega
greinar um sjálfa sig. Tiltaka þá oft
hluti af ferlinum og félagsstörfum
sem væri jafnvel vandræðalegt að
setja á atvinnuumsókn. Svo eru sum
bílskúrsbönd með nánast rauntíma­
lýsingu á ferlinum. En þegar bent er
á að þetta standist ekki alveg mark­
verðugleikakröfuna reka menn upp
ramakvein,“ segir Stefán.
Í samanburði við íslensku síðuna
kemur sú færeyska nokkuð vel út að
mati Stefáns. Færeyingar séu furðu­
seigir í að dekka sitt land og sína
menningu. Eins og áður segir reyni
Íslendingar hins vegar að dekka
allan heiminn en fyrir vikið séu stór
atriði í okkar eigin menningu sem
sé ekki nógu vel sinnt. Og jafnvel
betri á ensku síðunni. Nefnir hann
sérstaklega íslensku knattspyrnu­
mennina, sem eigi fantagóðar síður
á ensku Wikipedia, líklega vegna
þess að umboðsmennirnir átti sig
á gildi þess.
9 . J A N Ú A R 2 0 2 1 L A U G A R D A G U R24 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð