Bændablaðið - 03.12.2020, Side 14

Bændablaðið | Fimmtudagur 3. desember 202014
HLUNNINDI&VEIÐI
HLAÐVARP BÆNDABLAÐSINS
Fæðuöryggi er til staðar þegar
allir menn, á öllum tímum, hafa
raunverulegan og efnahagslegan
aðgang að nægum, heilnæmum
og næringarríkum mat sem
fullnægir þörfum þeirra til að
lifa virku og heilsusamlegu lífi.
Þetta er skilgreining Matvæla-
og landbúnaðarstofnunar
Sameinuðu þjóðanna (FAO)
frá árinu 1996 og segir allt
sem segja þarf þegar spurt er:
Hvað er fæðuöryggi? Á næstu
vikum mun Guðrún Hulda
Pálsdóttir blaðamaður fjalla
um fæðuöryggi í nokkrum
hlaðvarpsþáttum á Hlöðunni.
„Áhugi á matjurtarækt og
sjálfbærni heimilisins fékk mig
ofan í þá kanínuholu sem þessir
þættir mínir eru afsprengi af.
Ég hef velt fyrir mér hversu
hátt hlutfall af mat heimilisins
ég gæti raunhæft borið í hús
frá ætigarðinum mínum og gert
smá tilraunir til þess. Ég hef
líka velt fyrir mér matvælum
sem Íslendingar flytja inn, en
gætu kannski mögulega ræktað
og framleitt hér á landi sjálfir.
Það er ótrúlega gaman að sjá
frumkvöðla þróa og framleiða
nýjungar, sjá eldhuga byggja
upp vistræktargarða, það er jafn
rosalega áhugavert að hverfa
aftur til fortíðar og sjá að það er
ekki meira en ein kynslóð síðan
við vorum í raun sjálfbærari
en við erum í dag. En handan
útópískrar hugmyndar um Ísland
sem sjálfbæra matarkistu minnir
hvimleiður raunveruleikinn okkur
á að við erum eyland á norðurhjara
veraldar. Við erum hluti af heimi
og háð aðflutningi, við erum rúm
300.000 einstaklingar í heimi
sem þarf að fæða 7 billjónir.
Loftslagsbreytingar, pólitík,
viðskipti, heimsfaraldrar, allt
hefur þetta áhrif. Ég ætla að gera
atlögu að því að tækla öll þessi
mál á sem aðgengilegastan hátt í
þáttunum,“ segir Guðrún Hulda
sem fær til sín fjölda viðmælenda
sem á einn eða annan hátt tengjast
fæðuöryggi.
Í þáttunum hyggst hún m.a.
fjalla um þætti fæðukeðjunnar
frá landbúnaðarframleiðslu, mat­
vælavinnslu, flutninga og verslun
og neyslu.
Það sem sagan kennir okkur
Hún fer einnig ofan í sögu
fæðuöryggis í íslenskri fjölmiðla­
umræðu en í þau fáu skipti sem
fjallað var um fæðuöryggi í
fjölmiðlum á síðustu öld var
það oftast einn maður, dr.
Björn Stefánsson, sem mundaði
pennann.
„Ég er sannfærður um, að yfir­
leitt þyrfti ekki nema nokkurra
mínútna mál til að skýra þetta fyrir
útlendingi, svo að hann skildi,
að það væri óvitaskapur að nýta
ekki gæði landsins til að tryggja
fæðuöryggi. Það er stutt að líta til
Grænlands. Þar er lítil sem engin
fóðurræktun og engar mjólkurkýr
og ekki garðyrkja. Þar þyrfti ekki
langa stöðvun aðdrátta til að fólk
yrði hungurmorða. Það er óvita­
skapur að gera sér ekki grein fyrir
þessu,“ segir Björn m.a. í aðsendri
grein í Tímanum árið 1991.
Í forvitni sinni fletti Guðrún
Hulda upp dr. Birni í símaskránni
og hringdi í hann. Það varð
úr að hann arkaði til hennar í
Bændahöllina og þáði kaffispjall
sem heyra má í fyrsta þættinum.
Matvælastefna kynnt
Vopnfirðingurinn Kári Gautason
búfjárerfðafræðingur ræddi um
fæðuöryggi frá fjölbreyttum
hliðum í öðrum þætti hlaðvarpsins.
Samræður spunnust meðal
annars um eldsneyti og orku­
gjafa, laukrækt, tilgátur að smá­
forritum, danska verslunarhegðun
og birgðastöður einstaklinga og
þjóðar. Tilefni samtalsins var vinna
verkefnahóps, sem Kári sat í, um
mótun matvælastefnu fyrir Ísland,
sem hefur verið í mótun síðustu
misserin. Stefnunni er ætlað að
flétta saman málefni matvæla þver­
faglega og fjallar hún um tengsl
þeirra við lýðheilsu, byggðarmál
og stöðu neytenda sem og sam­
spili matvælaframleiðslu og lofts­
lagsbreytinga um leið og henni er
ætlað að efla ímynd Íslands sem
matvælalands.
Formaður verkefnahópsins,
Vala Pálsdóttir, mun kynna efni
stefnunnar í hlaðvarpinu samhliða
útgáfu hennar.
Fæðuöryggi kemur út aðra
hverja viku og má hlusta á þættina
á vefsíðu Bændablaðsins, bbl.is sem
og á öllum helstu streymisveitum.
Marghliða
hugtak um mat
FRÉTTIR
Fyrirhugað að byggja upp gestaaðstöðu á minjastaðnum á Gáseyri í Eyjafirði:
Stefnt er að því að reisa
tilgátuþorp á svæðinu
Sveitarstjórn Hörgársveitar
samþykkti nýverið að auglýsa
tillögu að deiliskipulagi minja-
staðar á Gáseyri. Ætlunin er að
byggja upp aðstöðu á svæðinu
svo hægt verði að taka á móti
gestum á minjastaðnum. Stefnt
er að því að reisa tilgátuþorp á
svæðinu.
Skipulagssvæðið í heild er 33,6
hektarar að stærð og er að hluta til
um að ræða friðlýst minjasvæði hins
forna verslunarstaðar á Gáseyri.
Innan skipulagssvæðisins er fyrir­
hugað að útbúa aðstöðuhús, kirkju,
koma upp salernum, auk þess sem
gert verður bílastæði og lagðir
göngustígar um svæðið þannig að
það verði aðgengilegra fyrir gesti
og gangandi.
Í núgildandi aðalskipulagi Hörgár­
sveitar er gert ráð fyrir að á Gásum
verði uppbygging tengd miðalda­
kaupstaðnum sem þar var í eina tíð.
Skipulagstillagan liggur frammi á
skrifstofu Hörgársveitar til 21. des­
ember næstkomandi en er einnig
aðgengileg á heimasíðu sveitar­
félagsins. /MÞÞ
Miðaldadagar hafa verið haldnir á Gáseyri frá árinu 2003. Í núgildandi aðalskipulagi Hörgársveitar er gert ráð fyrir
að á Gásum verði uppbygging tengd miðaldakaupstaðnum sem þar var í eina tíð. Myndir / Minjasafnið á Akureyri
Um 2.000 manns hafa árlega ferðast aftur til fortíðar með því að sækja
miðaldadaga heim. Engir Miðaldadagar voru þó haldnir á liðnu sumri vegna
kórónuveirufaraldurs en stefnt að því að halda þá á ný dagana 16.–17. júlí
næsta sumar.
Hríseyjarviti 100 ára
Hríseyjarviti varð 100 ára í byrjun
nóvember, en fyrst var kveikt á
vitanum 6. nóvember árð 1920
og hann formlega tekinn í notkun
fyrir sjófarendur.
Fyrirhugað var að halda upp
á daginn en vegna aðstæðna í
þjóðfélaginu var ákveðið að geyma
það til vors.
Fimm metra hár og friðaður
Á vef Hríseyjar segir að Hríseyjarviti
sé 5 metra hár steinsteyptur turn.
Þann 1. desember árið 2003 var vitinn
friðaður af menntamálaráðherra.
Tilgangur Hríseyjarvitans er að vera
leiðbeiningarmerki fyrir siglingar inn
og út Eyjafjörðinn og merkja greiða
leið sem hægt er sigla eftir án þess
að lenda í ógöngum og rekast á sker
og boða.
Hann varar sjófarendur með
lituðum hættuhornum um svæði sem
ekki skal sigla á, og hvítu ljósi þar
sem hreinan sjó er að finna og skipin
laus við hættur. /MÞÞ
Hríseyjarviti er hundrað ára en
ekki ekki var hægt að halda upp
á tímamótin vegna aðstæðna í
samfélaginu. Hríseyingar gera sér
þess í stað dagamun næsta vor.
Guðrún Hulda þáttastjórnandi.