Hugur og hönd - 2020, Blaðsíða 7

HUGUR OG HÖND 2020  7
Brot leirmuna þeirra sem eru á
Þjóðminjasafni eru frá 14. og 15.
öld. Caroline og Hrefna hafa
leitast við að vinna ílátin í anda
þeirra brota. Margir gripir sem
fundust við fornleifauppgröft að
Gásum eru varðveittir á
Þjóðminjasafni Íslands. Virðist
þar vera um að ræða ýmiss konar
ílát, matar- og drykkjarílát,
könnur og leirbrúsa. Talið er að
þessir leirmunir eigi uppruna
sinn í Englandi, Þýskalandi og á
hinum Norðurlöndunum.
Form, litur og efni
Caroline og Hrefna hafa í tólf
sumur rennt súpuskálar, glös,
könnur og fleira úr leir fyrir
Miðaldadagana á Gásum. Form,
lit og efni hafa þær sótt í þau
leirmunabrot sem tengjast
umræddu tímabili. Um það
hvernig þessir nytjahlutir urðu til
segir Hrefna: Á Miðaldadögunum
Nýsköpun og sagan
Leirsmiðja Eyjafjarðar
Leirsmiðja Eyjafjarðar er heiti á
samstarfi þeirra Caroline og
Hrefnu um gerð leirmuna fyrir
Miðaldadagana á Gáseyri. Báðar
eru menntaðir leirkeralistamenn,
hafa samanlagt um 45 ára reynslu
í leirkerasmíði og listsköpun í
leir.
Frá árinu 2008 hafa þær gert
ílát ýmiss konar, súpuskálar,
könnur og drykkjarílát úr leir
fyrir gesti sem sækja hátíðina.
Miðaldadagar hafa verið haldnir
á hverju sumri frá árinu 2008 og
nú síðast 2019 eða í tólf sumur.
Caroline og Hrefna hafa tekið
þátt í hátíðinni frá upphafi.
Gásverjar, lista- og handverks-
fólk og aðrir sem standa að
hátíðinni, hafa soðið súpu og bakað
brauð í anda þess sem var á þeim
tíma sem kaupstefnan að Gásum
var haldin á miðöldum. Hugmyndin
var, segir Hrefna, að hafa kjötsúpu
á boðstólum og að gestir gætu
keypt súpuskálar úr leir. Hún
heldur áfram og segir: það hefði jú
verið stílbrot við hugmyndina um
miðalda kaupstefnuna að hafa
súpuna í plastíláti.
Það er áhugavert hvernig leir-
verk sem þær hafa unnið fyrir
hátíðina hafa fengið það form og
þann lit sem einkennir þau.
Leituðu þær til Þjóðminjasafns
Íslands en þar eru varðveitt brot
úr leirkerum sem hafa fundist í
fornleifauppgreftri að Gásum og
eru brotin frá þeim tíma sem
verslunarstaðurinn að Gásum var
við lýði. Talið er að verslun þar
hafi staðið í nokkrar aldir, allt frá
12. og fram á 16. öld.
Mikill fjöldi gesta hefur sótt
hátíðina á hverju sumri. Má segja
að hér hafi orðið til hugmyndin að
samstarfi þeirra, að renna
nægilega margar skálar til að
hafa fyrir súpuna sem var boðin
gestum. Í fyrstu notuðu þær
jarðleir en síðar völdu þær
steinleir sem er brenndur við
hærra hitastig og heldur því betur
vökva. Þær þróuðu leirkerin
áfram og leituðu að formi sem
hentaði notagildinu sem
matarílát. Litu þær í því skyni til
þess sem einkennir íslenska
askformið. Þar má sjá, ef hugsað
er um askinn án loks, skyldleikann
með askinum og skálunum sem
þær gerðu síðan, bæði í lögun
þeirra og stærð. Caroline og
Hrefna könnuðu einnig glerung
leirbrotanna sem hafa fundist að
Gásum, litinn og gerð glerungsins
um leið og þær gerðu hlutina
notendavænni.
Miðalda leirker sem fundust í Pontefract, frá 11. og 12. öld.