Hugur og hönd - 2020, Blaðsíða 29

HUGUR OG HÖND 2020  29
mörgum sinnum áður en skipt er
um átt. Þannig er hægt að fá
meiri fjölbreytni í munstrið.
Tvöfaldur vefnaður
Það sem var einkennandi fyrir
íslensk bönd síðari ára var að
mörg þeirra voru leturbönd, þ.e. á
þau voru ofnir textar sem gátu
verið nafn en einnig ljóðlínur,
óskir eða bænir auk alls konar
mynda. Fyrir myndirnar voru
notuð sömu mótíf og í venjulegum
vefnaði en sjálf aðferðin var allt
önnur.
Í leturböndum eru aðeins tveir
litir raktir í spjöldin, hvorn lit á
hliðstæðu götin. Venjulega er
dökkur litur notaður í letrið en
ljós litur í bakgrunn. Hægt er að
hafa einhvern annan lit á
jöðrunum, ef vill, en oftast voru
jaðrarnir í sama lit og letrið sem
var á miðjunni. Spjöldunum er þá
ekki snúið fjórðung eins og í
einföldustu gerð vefs heldur
hálfan hring í einu þannig að
litirnir tveir eru alltaf á
andstæðum hliðum spjaldanna.
Þar sem gæta þarf þess að litur
letursins sjáist á réttum stað á
saman. Þegar hlé er gert á
vinnunni er auðvelt að festa
spjöldin með því að stinga
öryggis nælu gegnum götin á þeim
og rúlla svo slöngunni og tilbúna
bandinu saman og leggja verkið
til hliðar.
Mismunandi aðferðir við
vefinn
Hægt er að vefa bönd í einum lit
en oftast eru fleiri litir notaðir og
fer munstrið eftir því hvers konar
litur er dreginn í hvert gat, úr
hvorri hlið spjaldsins og eftir því í
hvaða átt spjöldunum er snúið og
hvort þeim sé öllum snúið í sömu
átt eða sitt á hvað.
Allra einfaldasta aðferðin er að
snúa öllum spjöldunum fjórum
sinnum fram og jafn mörgum
sinnum aftur, fjórðungsnúning í
einu. Þessi reglulegu áttaskipti
hafa þau áhrif að munstrið verður
samhverft en kemur einnig í veg
fyrir að spenna myndist á
uppistöðuþráðunum sem annars
mundi gerast ef alltaf væri snúið í
sömu átt. Afbrigði af þessu er að
snúa hluta spjaldanna á annan
hátt, til dæmis mismunandi
fyrir að spjöldin beygluðust.
Einnig er hægt að búa til spjöld úr
spilastokki eða stífu kartoni og
nota venjulegan gatara til að búa
til göt í þau. Tréspjöld sem nú eru
boðin til sölu eru venjulega 1,5-2
mm þykk og 6-8 cm á hvern veg.
Þegar búið er að draga alla
þræðina gegnum götin á
spjöldunum þarf að festa
slönguna á báðum endum og
strekkja hana vel áður en farið er
að vefa. Á Íslandi var venjan að
festa annan enda slöngunnar við
mittið á vefaranum og smeygja
hinum upp á hurðarhún eða krók
á vegg. Einnig er hægt að nota
létta grind sem er sérstaklega
hönnuð í þessum tilgangi þó að
slíkt hafi ekki tíðkast hér á landi.
Meðan ofið er er spjöldunum
haldið í greipinni og þeim snúið
annaðhvort áfram eða aftur (frá
sér eða að sér) fjórðungshring eða
hálfan hring í einu (90°/180°). Við
þetta myndast skil milli þráða í
götum sem ekki standast á og er
ívafinu brugðið í skilið eftir hvern
snúning. Um leið og spjöldunum
er snúið snúast einnig
uppistöðuþræðirnir og bindast
Hægt er að nota spjaldvefnað bæði til skrauts og í
nytsamlega hluti. Spjaldvefnaður eftir Philippe Ricart.
Ljósmyndari Kristján Mack