Morgunblaðið - 16.07.2020, Qupperneq 37

37
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. JÚLÍ 2020
Aðför Kría undirstrikaði yfirburði sína á Tjörninni þegar ljósmyndara blaðsins bar að garði á dögunum. Hafmeyjunni gafst ekki færi á að bera hönd fyrir höfuð sér. Bót er í máli að rigningu er spáð.
Eggert
Það er furðulegt að
fylgjast með árásum
skipulagsyfirvalda í
Reykjavík á bíleig-
endur. Skrif formanns
skipulags- og sam-
gönguráðs Reykjavík-
ur í Morgunblaðið 13.
júlí voru af þessu tagi,
allt var fundið einka-
bílnum til foráttu. Bíl-
greinasambandið hef-
ur ekki lagst gegn
eflingu almenningssamgangna en
það er undarlegt að verða aftur og
aftur vitni að því að skipulags-
yfirvöld í Reykjavík telja sig geta
beitt öllum meðulum gegn not-
endum einkabílsins og þannig geng-
ið freklega á rétt þeirra sem hafa
valið þann samgöngumáta. Er það
hlutverk þeirra? Ættu skipulags-
yfirvöld ekki að vera
að huga að hags-
munum allra í sam-
félaginu í stað þess að
fjandskapast við þann
samgöngumáta sem
langflestir landsmenn
hafa valið sér? Þessi
fjandskapur birtist
meðal annars í lang-
varandi og viðvarandi
framkvæmdastoppi
umferðarmannvirkja í
Reykjavík sem virðist
miða að því að torvelda
þeim sem hafa valið
einkabílinn að nota hann. Er nú svo
komið að ónauðsynlegar þrengingar
torvelda umferð og bílastæðum í
miðborg Reykjavíkur fækkar hratt.
Þetta veldur fjölda fólks miklum
óþægindum og erfiðleikum.
Heildarfjöldi skráðra ökutækja í
landinu var 385.448 um síðustu ára-
mót og hafði þá fjölgað um 86.750
síðan árið 2011. Á sama tíma fjölg-
aði fólki með búsetu á Íslandi um
45.682. Ökutækjum hefur því fjölgað
næstum tvöfalt meira en einstakl-
ingum með fasta búsetu hérlendis.
Fólksbílar á skrá við lok árs 2019
voru alls 269.825 og þar af voru
223.999 skráðir í umferð. Nýskráðir
bílar árið 2019 voru langflestir á
höfuðborgarsvæðinu.
Hvað segir þetta okkur? Jú, þeg-
ar fólk getur valið þá velur það
einkabílinn. Þannig hefur það verið
frá því bíllinn kom fyrst til landsins
fyrir rúmri öld og breytti sam-
göngum og lífi fólks í okkar dreif-
býla landi. Einkabíllinn hefur þann-
ig auðveldað líf fólks og gert því
kleift að sigrast á þeim hindrunum
sem við var að búa og öðru fremur
stuðlað að aukinni hagsæld og betra
lífi almennings. Sem sést auðvitað
best af því að langflestir kjósa að
eiga og reka einkabíl þegar þeir
geta valið um það.
Eins og áður sagði þá er ekkert
að því að skipulagsyfirvöld í Reykja-
vík styðji við almenningssamgöngur
en það verður að vera einhver skyn-
semi og sanngirni í ferlinu. Það er
óeðlilegt að skipulagsbreytingar
hafi það helst að markmiði að gera
þeim erfitt fyrir sem vilja nota bíl-
inn sem samgöngumáta en þegar á
reynir kjósa langflestir höfuðborg-
arbúar að nota einkabílinn. Ljóst er
að almenningssamgöngur verða
ekki byggðar upp nema með gríðar-
legum framlögum frá skattgreið-
endum, meðal annars bíleigendum,
sem eru skattlagðir um ríflega 80
milljarða króna á hverju ári.
Áhugaverðar breytingar
fram undan
Miklar breytingar hafa orðið á
einkabílum undanfarin ár og ekkert
lát er á því. Nýir orkugjafar og betri
nýting þeirra sem fyrir eru hafa
dregið stórlega úr eldsneytisnotkun
og mengun. Fram undan eru spenn-
andi tímar þar sem nýting einkabíls-
ins mun batna enn frekar með til-
komu gervigreindar og deilikerfis.
Allt eru þetta áhugaverð áform sem
munu gera einkabílinn enn áhuga-
verðari kost fyrir almenning í land-
inu. Það er illt til þess að vita að
þröngsýni og ofstæki skipulags-
yfirvalda í Reykjavík vinni gegn
þessu.
Eftir Maríu Jónu
Magnúsdóttur » Fram undan eru
spennandi tímar þar
sem nýting einkabílsins
mun batna enn frekar
með tilkomu gervi-
greindar og deilikerfis.
María Jóna
Magnúsdóttir
Höfundur er framkvæmdastjóri
Bílgreinasambandsins.
Almenningur velur einkabílinn
Hugbreytandi efni
má finna í ýmsum um-
búðum og formum.
Þau eiga það sameig-
inlegt að við inntöku
hafa þau áhrif á tauga-
kerfið og einstakl-
ingurinn finnur fyrir
áhrifum bæði andlega
og líkamlega. Talið er
að um 20% þeirra sem
prófa þessi efni ánetj-
ist fíkninni, þrói með sér fíkn, og að
20% hafi það í genunum að verða
fíklar.
Þau 80% sem ekki ánetjast fíkn-
inni geta verið manneskjur sem
prófa aldrei (húrra fyrir þeim) eða
þeir sem höndla það að neyta efna
án þess að missa tökin á lífinu.
Áfengi getur flokkast sem fíkni-
efni og er selt í ríkisverslunum hér-
lendis þeim sem eru orðin tvítugir.
Flest læknalyf sem eru ávanabind-
andi eru lyfseðilsskyld. Svo eru það
efnin (fíkniefnin) sem eru ólögleg,
þau ganga kaupum og sölum á bak
við tjöldin (í undirheimum).
Oft hef ég rifjað upp í umræðu
um fíkn árin frá 1920
til 1935 þegar áfengi
var „ólöglegt“ víða um
heim, einnig hér á
landi, þá var verslað
með það á bak við tjöld
laga og reglna. Þetta
grasseraði í undir-
heimum þeirra ára og
laganna verðir réðu
ekki við verkefnið.
Margar bíómyndir frá
þeim tímum lýsa því
stríði. Síðar var áfeng-
ið gert löglegt aftur og
þá breyttust handritin í stríð lag-
anna varða við undirheimana.
Margar bíómyndir í dag fjalla um
stríð lögreglu við kaupmenn undir-
heimanna sem höndla með ólögleg
fíkniefni.
Bannárin 1920 til 1935 höfðu mik-
il áhrif en einmitt á þeim árum varð
mikil framþróun í glímunni við
alkóhólisma (Bakkus konung) og
AA-samtökin urðu til. Í sinni ein-
földustu mynd ganga þau út á að
tveir eða fleiri alkóhólistar sem þrá
að losna frá viðjum fíknarinnar
finna „friðinn“ í samtali sín á milli.
Við að samhæfa reynslu sína, styrk
og vonir hefur náðst árangur vítt
um heiminn sem margir telja
kraftaverk. 12 reynsluspor samtak-
anna eru hryggjarstykkið sem þau
byggja á. Fíkniefnin eru marg-
vísleg og fíknin af ýmsum toga,
samt virka sporin og hjálpa þeim
sem þau vinna.
Þróun er í heimi hugbreytandi
efna sem geta valdið aukinni fíkn.
Þróunin er gríðarleg og hefur fíkn-
arþáttur efnanna í mörgum til-
fellum verið aukinn í framleiðslu til
að flækja fleiri einstaklinga í net
fíknarinnar. Það kemur meðal ann-
ars fram í aukningu geðhvarfasýki
hjá þeim sem nota kannabisefni og
reyndar fleiri efni.
Mikil umræða hefur verið um
neysluskammta fíkniefna og þar
hefur undirritaður tekið til máls í
ræðum og riti á vettvangi stjórn-
málanna eða frá árinu 2013 og þar á
undan á öðrum vettvangi.
Einstaklingur sem hefur í fórum
sínum fíkniefni til eigin neyslu og
er tekinn af lögreglu getur lent á
sakaskrá, sem hefur ófyrirséðar af-
leiðingar. Þannig getur myndast
gjá á milli þeirra sem eiga í vand-
ræðum með líf sitt vegna neyslu og
óttans við yfirvaldið.
En hvað er neysluskammtur?
Þeir sem neyta fíkniefna þróa með
sér þol fyrir „skammtastærðum“.
Neysluskammtur af einhverju efni
sem „hentar“ einum getur drepið
annan. Varla getur það verið boð-
legt ef gera á neysluskammta fíkni-
efna „löglega“ eða refsilausa ef
þetta er staðreynd. Það að börn
undir lögaldri séu í þessum hópi
gerir málið enn flóknara og því þarf
að vanda til verka til að fást við
þennan vanda enn frekar.
Meðferðarúrræði hérlendis eru á
heimsmælikvarða, en barátta
þeirra til að ná árangri hefur kost-
að blóð, svita og tár og samstarfið
við ríkið ekki gengið sem skyldi.
Það sést best á biðlistunum, sem
hafa verið um 600 hundruð manns
um árabil.
Reynsla annarra landa sem tekið
hafa skref í afglæpavæðingu efna
leiðir í ljós að taka verður á vand-
anum heilt yfir. Það er að segja:
meðferðarúrræði þurfa að standa
opin þeim sem þangað leita, oft þarf
sjúklingur fleiri en eina meðferð til
að ná bata. Eftirfylgni sjúklinga
eftir meðferð þarf að vera í lagi.
Húsnæðismál sjúklinga eru oft í
ólestri og þar þarf að bæta úr á fag-
legan hátt eftir meðferð. Félags- og
sálfræðiþjónusta auk forvarna-
starfsemi eru þættir sem sífellt eru
í framþróun. Fjölmargar leiðir geta
verið til úrlausna og eru bæði kostir
og gallar við þær flestar. Vandlega
þarf að meta aðstæður og velja
hvaða leið eða stefna hentar best ís-
lenskum aðstæðum.
Ég hef stundum sagt að þau lönd
sem vilja ná tökum á þessum mál-
um komi saman og samhæfi reynslu
sína, styrk og vonir til lausnar
vandanum. Einmitt núna á heim-
urinn í glímu við veiru sem kallast
Covid-19 og sú veira fer ekki í
manngreinarálit frekar en fíkn-
sjúkdómurinn. Og hvað gerum við
jarðarbúar þá? Jú, við samhæfum
reynslu okkar, styrk og vonir til að
ná árangri og vinnum úr málum
miðað við aðstæður í hverju landi.
Eftir Sigurð Pál
Jónsson »Neysluskammtur af
einhverju efni sem
„hentar“ einum getur
drepið annan.
Sigurður Páll Jónsson
Höfundur er þingmaður
Miðflokksins í NV-kjördæmi.
sigurdurpall@althingi.is
Hvað er fíkniefni?