Morgunblaðið - Sunnudagur - 30.08.2020, Blaðsíða 15

tvinni, hvað þá meira. „Ég lét gera saumastofu í
íbúðinni á efstu hæðinni í Gamla bíói, þar sem nú
er Pedersen-svítan, og var svo á þönum upp og
niður þrönga stigana allan daginn; niður á svið og
niður í búningsherbergin í kjallaranum, þar sem
varla var hægt að standa uppréttur. Ætli þetta
hafi ekki verið á bilinu þrjátíu til fimmtíu ferðir á
dag, þegar atgangurinn var mestur.“
Að vonum þurfti mikið að útrétta og Dóra
fór allra sinna ferða á reiðhjóli sem var sjald-
gæf sjón á Íslandi á þeim árum. „Ég varð fljótt
þekkt í bæjarlífinu enda að jafnaði með tutt-
ugu poka og töskur á hjólinu. Þess utan var ég
með símboða sem pípti stanslaust á mig.“
Hún hlær.
Hún veit ekki hvernig það atvikaðist en
tveimur tímum fyrir fyrstu frumsýningu stóðu
þær Ólöf Kolbrún Harðardóttir söngkona í
anddyrinu hvor með sinn Ajax-brúsann að
pússa glerskápa. „Það gengu allir í öll verk til
að draumurinn um óperu yrði að veruleika.“
Dóra hefur mikið unnið við auglýsingagerð
gegnum tíðina og tekið þátt í herferðum út um
allan heim. Hún er hugsi yfir þeirri ákvörðun ís-
lenskra stjórnvalda að ráða breska auglýs-
ingastofu til að ráðast í herferð til að vekja at-
hygli á Íslandi á tímum kórónuveirunnar.
Öskurherferðina svokölluðu. „Ef ég á að vera al-
veg heiðarleg þá fékk ég hreinlega hland fyrir
hjartað; þessi herferð er svo ömurleg. Breska
stofan segir að þeir hafi náð til eins og hálfs
milljarðs manna og svo sem engin ástæða til að
rengja það. Ég er hins vegar með aðra hugmynd
sem ég gef Íslandsstofu hér með og íslensku
þjóðinni. Við Íslendingar eigum alveg ofboðslega
marga flotta tónlistarmenn sem margir hverjir
eru þekktir á heimsvísu. Nægir þar að nefna
Björk, Sigur Rós, GusGus, Bríet og Kaleo. Í
næstu herferð á Íslandsstofa að ráða þetta fólk
og fleiri íslenska tónlistarmenn til að kynna Ís-
land. Það er líka áríðandi að Bubbi Morthens
verði með. Hann er kannski ekki eins þekktur
erlendis og þetta fólk en mikill óslípaður dem-
antur í íslenskri tónlist og þjóðfélaginu öllu og
fyrir vikið ómissandi í verkefni sem þessu. Eins
yrði gaman að ungi söngvarinn Auður tæki þátt í
þessu og fleiri mætti nefna. Þetta fólk tæki svo
upp tónlist við allar okkar helstu náttúruperlur.
Betri landkynningu gætum við ekki fengið; bara
Björk nær til tveggja milljarða manna á einum
eftirmiðdegi. Þetta yrði að sjálfsögðu gert með
íslenskum kvikmyndagerðamönnum.“
Sjálf hefur Dóra verið dugleg að kynna land
og þjóð á ferðum sínum erlendis. Hún kveðst
gjarnan taka með sér kassa af íslenskum ljós-
myndabókum sem hún gefur svo vinum. „Það er
svo mikið karma í þessu. Einu sinni var Ronnie
Wood með eina af þessum bókum – ég man ekki
hverja – á sófaborðinu hjá sér þegar afkasta-
mikill framleiðandi kom í heimsókn. Það varð til
þess að ég fékk símhringingu til Amsterdam
þar sem ég bjó, sem snerist um að gera mynd-
band á Íslandi með vinsælustu poppstjörnu Jap-
ans á þeim tíma. Hingað kom fjörutíu manna tö-
kulið og myndbandið var tekið upp í Jökulsár-
lóni. Poppstjarnan stóð á einum jakanum í
lóninu í Gefjunarúlpu og stígvélum sem ég var
búin að klæða hann í og þar sem ekki var hægt
að leigja þar til gerðan kvikmyndabúnað fyrir
þyrluna hér á landi hékk tökumaðurinn í
gúmmislöngu innan úr dekki niður úr þyrlunni.
Þetta var stórhættulegt en við létum okkur hafa
það. Og efnið sem kom út úr þessu var frábært.“
Í annað skipti bauð tískuhúsið Christian Dior
hingað tvö hundruð blaðamönnum alls staðar að
úr heiminum í tengslum við markaðssetningu á
herrailminum Fahrenheit þegar hann kom á
markaðinn. Dóra tók þátt í að skipuleggja það
verkefni þegar hún bjó í London og var farið
með hópinn um allt land. Hátíðarkvöldverður
var á Hótel Íslandi, en matreiðslumönnum, mat
og kampavíni var flogið frá Frakklandi með
einkaþotu, þar sem þeir trúðu ekki að góða
kokka væri að finna hérlendis. Dóra skipulagði
dagskrá með hljómsveit og dönsurum en til að
hressa upp á salinn skreytti hún hann með
hraungrjóti og allir blaðamennirnir voru leystir
út með gjafapokum þar sem m.a. var að finna
lopapeysur og ljósmyndabækur um Ísland.
Sendi Dolph Lundgren heim
Þá var tónlistarkonan og fyrirsætan Grace Jon-
es einu sinni mynduð á Íslandi. „Við Grace
kynntumst í New York og erum góðar vinkonur.
Hún hefur komið nokkrum sinnum til Íslands
og heimsótt mig til bæði London og Amster-
dam. Grace er bæði skemmtileg og orkumikil og
enn í fullu fjöri. Þannig gekk hún tískupallinn í
París í fyrra, þá 71 árs gömul. Geri aðrir betur!
Grace var með Dolph Lundgren leikara á þess-
um tíma en ég hef aldrei þolað hann og bað hana
um að losa sig við hann. Og Grace gerði það,
sendi Dolph bara heim. Við vorum rosalegar.“
Hún hlær.
„Grace ætlaði að vísu ekki að nenna í
myndatökuna hjá Antoni vini mínum Corbijn.
Hann er frábær listamaður og flottur náungi
sem aldrei hefur drukkið né reykt. Ég lagði
hins vegar hart að henni og hún lét á endanum
undan. „Gefðu mér þrjá tíma í förðun,“ sagði
hún og síðan brunuðum við úr bænum. Þá tók
Anton þessa heimsfrægu mynd í Almannagjá
sem birtist á forsíðu New Musical Express.“
– Er mikið sukk í þessum bransa?
„Mörg okkar lifðu dálítið hröðu lífi. Ég ætla
ekki að draga úr því.“
Hún glottir.
– En þú sjálf?
„Ég hef hvorki drukkið né tekið lyf í mjög
mörg ár.“
– Var erfitt að venja sig af því?
„Ég leitaði mér aðstoðar.“
Ekkert eins gefandi
Í dag vinnur Dóra mest sem innanhússhönnuður,
hefur að mestu lagt búningana frá sér. „Ég hef
alltaf haft mikinn áhuga á hönnun og arkitektúr
og alltaf gert smávegis af þessu gegnum tíðina.
Ég vinn minna en ég gerði áður; tek að mér eitt
og eitt verkefni en fæ heilmikla næringu úr því.“
Hún fær ekki síður næringu úr sjálfboða-
vinnunni sem hún sinnir á meðferðarstöðinni
Dennicketorp í Svíþjóð en hún býr þar í landi
hluta ársins. Vinkona hennar, Lísa, Elísabet
Bjarnadóttir, hefur rekið stöðina í 25 ár en hún
er fyrir þá sem þurfa á langtímameðferð að
halda. Um er að ræða hefðbundna tólf spora
meðferð en einnig er mikið lagt upp úr hreyf-
ingu, útivist, jóga og starfsþjálfun.
„Ég ver frítíma mínum talsvert þarna við að
hjálpa fólki, Íslendingum og Svíum, sem koma
í meðferð og styð við bakið á því meðan það er
að snúa við blaðinu og vinna í sínum málum.
Það er ekkert eins gefandi og að sjá þetta fólk
koma aftur undir sig fótunum. Um daginn fékk
ég símtal frá ungum sjómanni sem sagði mér
að hann væri kominn inn í Stýrimannaskólann.
Það er fallegasta gjöf sem ég hef fengið lengi.“
Öruggari í Svíþjóð en á Íslandi
Dóra var í Svíþjóð þegar kórónuveirufarald-
urinn braust út í Evrópu fyrr á árinu og segir
það hafa ýft upp sárar minningar frá því hún
bjó í New York í byrjun níunda áratugarins og
alnæmisfaraldurinn stakk sér þar niður.
„Munurinn er auðvitað sá að alnæmi lagðist til
að byrja með fyrst og fremst á samkynhneigða
karlmenn og ég missti marga góða vini, hár-
greiðslumenn, förðunarfræðinga, danshöfunda
og aðra. Ég er hrædd um að kórónuveiran eigi
eftir leika okkur grátt næstu tvö árin eða svo
og veit til þess að húsnæði á Manhattan hefur
lækkað um 20-30%. Það eru margir að selja og
flýja til Evrópu, hafi þeir efni á því, eða þá til
Utah, Colorado og Flórída.“
Svíar hafa sætt gagnrýni vegna þess hvernig
þeir hafa tekið á veirunni en Dóru finnst hún
eigi að síður vera öruggari þar en á Íslandi.
„Ástæðan er sú að við Íslendingar kunnum ekki
að fara eftir reglum og standa í röð. Það er líka
landlægur andskoti – afsakaðu orðbragðið – að
fólk þvær sér ekki einu sinni um hendurnar eftir
að hafa farið á klósettið. Svíar kunna allt þetta
og þegar ég fór seinast í klippingu úti þá leið
mér eins og ég væri á leið í skurðaðgerð, svo vel
var gætt að sóttvörnum. Svíar hafa aukið til
muna á hreinlæti sitt og fyrir vikið hafa engar
umgangspestir verið í gangi. Sjálf er ég alltaf
með sprittflösku, einnota hanska og grímu í
veskinu mínu. Hvert sem ég fer. Þegar allt kem-
ur til alls er þetta undir okkur sjálfum komið.
Við verðum að temja okkur nýjan lífsstíl og
leggjast á eitt í baráttunni við þennan vágest.“
Aldrei einmana
Við komum að lokum að persónulegum högum
Dóru en hún er ógift og barnlaus. „Ég hef ekki
eignast börn sjálf en er eigi að síður rosalega rík
þegar kemur að börnum. Ég á minn hlut í börn-
um og barnabörnum systkina minna og nánustu
vina. Svo hefur starf mitt með fíklunum gert
mig enn þá ríkari. Ég hef eignast mörg börn þar
og fallegu skilaboðin sem ég fæ reglulega eru
ómetanleg. „Góðan dag, Dóra mín. Mér þykir
vænt um þig.“ Þetta er mitt ríkidæmi.“
– Hvað með ástina?
„Ég á nokkur sambönd að baki, þar af eru
fjórir menn sem ég hef elskað. Ég er í sam-
bandi við þá alla í dag og elska þá alla á minn
hátt. Í þrígang hef ég fengið bónorð; það
sérstakasta nokkuð óvænt í hinni frægu Emp-
ire State-byggingu. Botnaði ekkert í því hvað
maðurinn, sem ég var að slá mér upp með, vel
ættaður Bandaríkjamaður og mjög þekktur
listamaður í dag, var fínn í tauinu þegar hann
bauð mér út að borða á The Russian Tea Room
þetta kvöld. Eftir matinn fór hann með mig í
einkaíbúð efst í Empire State og þaðan út um
svalahurð og upp á þak. Þar dró hann úr pússi
sínu öskju og bað mín. En ég var ekki tilbúin í
hnapphelduna. Ég hef verið ein býsna lengi en
er samt aldrei einmana. Ég hef tónlistina.“
„Ég er svo mikil pjattrófa að ég þarf
að fara í hárgreiðslu og förðun fyrir
myndatökuna,“ sagði Dóra Ein-
arsdóttir hlæjandi. Hárgreiðslu-
meistari hennar er Svavar Örn hjá
Senter og förðunarmeistarinn Elín
Reynisdóttir með Sensai.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
30.8. 2020 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15
Fyrir nokkrum árum tók Dóra ákvörðun
um að rifa seglin. „Eftir að hafa starfað sem
búningahönnuður út um allan heim í um
fjörutíu ár ákvað ég að segja þetta gott,“
segir hún. „Þótt starfið sé gefandi og
skemmtilegt þá er vinnutíminn langur, eins
og ég hef komið inn á, og mér fannst ég
vera að missa af svo miklu. Þess vegna hætti
ég störfum og ætlaði bara að slaka á og
njóta lífsins. Það gekk ágætlega í nokkra
mánuði en síðan hrundi ég einfaldlega. Það
er engin ástæða til að sykurhúða það; ég
lenti bara á vegg. Af einhverjum ástæðum
var öll orka úr mér, þessari lífsglöðu og
orkumiklu manneskju og ég bara skugginn
af sjálfri mér.“
Þetta var í fyrsta sinn á ævinni sem slík
vanlíðan knúði dyra og Dóra ákvað að leita
til geðlæknis með eftirfarandi spurningu á
vörum: „Hvað er eiginlega að gerast? Ég
þekki bara ekki sjálfa mig. Ég er ekki leng-
ur Dóra. Niðurstaðan var sú að ég var sett á
frægt geðlyf en varð ekkert betri. Þvert á
móti bara verri. Ég kom aftur til læknisins
eftir þrjá mánuði og þá var ég komin með
svefntruflanir líka. Þá voru mér gefin
kvíðalyf og svefnlyf ofan í geðlyfið. Ekki
batnaði ástandið við það og ég var orðin
óþekkjanleg. Mér varð ekkert úr verki; ég
gat varla tekið til heima hjá mér.“
Vinir og ættingjar Dóru voru farnir að
hafa áhyggjur og besti vinur hennar, Frið-
björn Sigurðsson læknir tók hana á teppið.
„Hann sá að eitthvað mikið var að; ég væri al-
veg hætt að hlæja og hafa gaman af lífinu.
Hann skipaði mér strax að fara að hreyfa
mig meira, hjóla, ganga, synda, og það sem
meira var, aftur að vinna. Ég þoldi greinilega
ekki að hætta að vinna. Ég hafði svo sem ekki
áttað mig á þessu en Friðbjörn hafði lög að
mæla; ég fór að ráðum hans og smám saman
hætti ég að taka lyfin. Ég þoldi þau greini-
lega ekki, þau unnu beinlínis á móti mér; ég
var komin á blóðþynningu og hvaðeina. Þetta
ástand varði í tvö ár en ég náði fullum bata. Í
dag tek ég engin lyf, bara vítamín.“
Mikið hefur verið rætt um kulnun í starfi
undanfarin misseri en ef til vill minna um
kulnun á eftir starfi, eins og Dóra virðist
hafa upplifað. Sem er allt annar hlutur.
Tapaði gleðinni
Dóra kveðst kunna enn þá betur að meta líf-
ið eftir þetta óvænta áfall og gera sér grein
fyrir því að þunglyndi og kvíði fari ekki í
manngreinarálit; stingi sér alveg eins niður
hjá atorkusömu og glaðlyndu fólki og öðr-
um. „Það átti greinilega ekki við mig að
setjast í helgan stein. Ég tapaði gleðinni og
hætti að syngja og dansa og við lá að ég
hætti að hlusta á tónlist líka – sem er hjart-
að í mér. Þá hefði allt verið farið. Ég áfellist
ekki geðlækninn minn; hann var bara að
vinna vinnuna sína og mat stöðuna svona.
Ég held samt að læknar ávísi almennt alltof
miklum lyfjum. Auðvitað geta lyf komið að
gagni en hvernig væri að skrifa meira upp á
hreyfingu og önnur úrræði? Það hjálpaði
mér alla vega mun meira en nokkurn tíma
lyfin.“
Ég er ekki lengur Dóra