Morgunblaðið - 05.11.2020, Síða 37

37
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. NÓVEMBER 2020
Landspítali Morgunsólin í vikunni kastaði glóandi geislum sínum á Landspítalann í Fossvogi, líkt og hann stæði í ljósum logum. Svo var nú ekki en álagið er svo sannarlega mikið þessa dagana.
Árni Sæberg
Þótt norræn ríki séu smá á
heimsmælikvarða hafa þau gott
alþjóðlegt orðspor. Saman hafa
þau deilt grunngildum og hags-
munum og lagt sitt af mörkum til
alþjóðasamstarfs um frið, öryggi
og umhverfisvernd. Með sjálf-
bæra þróun í forgrunni hafa
Norðurlönd ákveðið að vinna
saman að því að útrýma hungri
og fátækt, draga úr ójöfnuði,
stuðla að friði og farsæld og
vernda náttúru og líffræðilega
fjölbreytni.
Loftslagsbreytingar, sem eru ein stærsta
áskorun 21. aldar, munu hafa áhrif á stöð-
ugleika, velmegun og öryggi í öllum heims-
hlutum, ýta undir fólksflutninga og fjölda
flóttamanna á heimsvísu. Ekki síst meðal fá-
tækasta hluta heimsins. Þeirri áskorun verður
aðeins mætt með alþjóðlegri samvinnu.
Fyrir Norðurlönd er því skynsamlegt að
leita samvinnu með vanþróuðum
ríkjum vegna loftslagsmála. Það
er allra hagur. Í sameiningu get-
um við dregið úr fátækt og barist
gegn loftslagsbreytingum. Þann-
ig uppfyllum við skyldur okkar
sem ábyrgar þjóðir í samfélagi
þjóða; minnug þess hvernig okk-
ur sjálfum hefur tekist að byggja
upp efnahagsstyrk og ríkan fé-
lagsauð þar sem allir eiga rétt á
að njóta sín.
Norræni þróunarsjóðurinn
Norræni þróunarsjóðurinn
(NDF) er sameiginleg þróunarstofnun nor-
rænu ríkjanna, sem veitir lán og styrki til
loftslagstengdra þróunarverkefna í fátækustu
ríkjum Afríku, Asíu og Rómönsku-Ameríku.
Til hans var stofnað árið 1989 og aðalskrifstofa
hans er í Helsinki.
Sjóðurinn stuðlar að mótvægi loftslags-
breytinga og aðlögun þeirra í löndum sem eru
síst þróuð og búa við viðkvæmar aðstæður.
Þannig verði grænni umbreytingu hraðað og
stuðlað verði að loftslagsmarkmiðum Par-
ísarsáttmálans. Annað mikilvægt markmið er
valdefling kvenna til sóknar í fátækum ríkjum.
Þannig yrði fjármagni stýrt í sjálfbærar fjár-
festingar um leið og ýtt er undir félagslegt
réttlæti.
Samvinna er bæði með opinberum aðilum,
einkageiranum og frjálsum félagasamtökum.
Áhersla er á sjálfbærni, mengunarvarnir,
hringrásarhagkerfi og verndun og endurheimt
líffræðilegrar fjölbreytni og vistkerfa.
Mikilvæg endurfjármögnun
Í síðustu viku samþykktu Norður-
landaþjóðirnar fimm að tvöfalda afl þróun-
arsjóðsins með 350 milljóna evra endur-
fjármögnun, eða tæplega 60 milljarða króna.
Hlutur Íslands er 1,5 prósent eða um 870 millj-
ónir króna sem greiðist á árunum 2022-2031.
Samkvæmt nýrri stefnu sjóðsins fyrir tíma-
bilið 2021-2025 verður að minnsta kosti 60 pró-
sentum af fjármagni sjóðsins ráðstafað til Afr-
íku sunnan Sahara og hið minnsta helmingur
fjármögnunar miðist við verkefni sem stuðla
að aðlögun að loftslagsbreytingum. Veitt verða
margvísleg lán en að minnsta kosti helmingur
úthlutana færi til að styrkja grænan vöxt og
örva atvinnusköpun.
Áfram gildir að í öllu mun sjóðurinn styðja
frumkvæði sem byggist á norrænum gildum
eins og félagslegri þátttöku, mannréttindum
og jafnrétti kynjanna. Valdefling kvenna og
stúlkna er lykillinn að árangursríkri fram-
kvæmd. Á Norðurlöndum er jafnrétti ekki
bara réttlætismál heldur afbragðs efnahags-
stefna. Það gildir ekki síður í fátækustu ríkjum
heims.
Eftir Davíð Stefánsson »Nýlega samþykktu Norð-
urlöndin að tvöfalda afl
sjóðsins með um 60 milljarða
króna endurfjármögnun.
Davíð Stefánsson
Höfundur er í stjórn Norræna þróunarsjóðsins.
Norræn rödd í þróunarsamvinnu
Fjórða árið í röð
hyggjast stjórn-
völd skerða rekstr-
arfé til hjúkr-
unarheimila með
svonefndri að-
haldskröfu. Að
endingu mun ríkið
greiða um 2,3 millj-
örðum króna
minna til rekstrar
hjúkrunarheimila og dagdvala á tímabilinu frá
2018 til 2021 þrátt fyrir að sífellt veikari ein-
staklingar flytjist til heimilanna á hverju ári
samfara mjög stífri forgangsröðun. Gert er ráð
fyrir auknum fjárveitingum til heilbrigðisþjón-
ustu á vegum ríkisins á árinu 2021, þó ekki til
sjálfstætt starfandi hjúkrunarheimila þótt þau
sinni lögbundinni þjónustu fyrir hönd ríkisins.
Því verður ekki hjá því komist að krefja heil-
brigðisráðherra um svör við því hvar hann vilji
skera niður í þjónustu við íbúa. Vilja stjórn-
völd t.d. draga úr læknis- og hjúkrunarþjón-
ustu heimilanna og að þess í stað verði veikir
íbúar sendir á sjúkrahús? Eða hvar eiga þeir
að búa sem þurfa
mikla umönnun?
Eiga heimilin að
leggja niður tóm-
stundarstarf í þágu
íbúa og segja því
starfsfólki upp
störfum sem sinnir
því mikilvæga
starfi? Eða ætti að
leggja niður heilsu-
eflandi starf í formi
sjúkra- og iðju-
þjálfunar í þágu
aukinna lífsgæða
og sjálfsbjargar?
Ráðherra verður að svara því hvar eigi að
spara til samræmis við stöðugan niðurskurð
fjárveitinga.
Engar álagsgreiðslur til hjúkrunar-
heimila vegna Covid-19
Ríkisvaldinu finnst greinilega ekki nægja að
skerða árlegar fjárveitingar til hjúkrunar-
heimilanna heldur hafa heimilin einnig verið
algerlega sniðgengin í aukafjárveitingum
vegna aukins kostaðar sem hlotist hefur af
vegna veirufaraldursins. Sá viðbótarkostnaður
mun að öllum líkindum vara allt næsta ár og
nema nokkur hundruð milljónum króna vegna
aukinna sóttvarna, sótthólfa, sóttkvía starfs-
fólks og íbúa og fleiri þátta. Slíkt kallar á stíf-
ari verkferla á mörgum sviðum starfseminnar
rétt eins og raunin er t.d. á Landspítalanum,
en þar hefur fjárveitingavaldið lofað spít-
alanum viðbótarframlögum en ekki hjúkr-
unarheimilunum. Til að toppa framkomu heil-
brigðisráðherra gagnvart
hjúkrunarheimilunum ákvað ráðherra einnig
að greiða milljarð til handa starfsfólki heil-
brigðisþjónustu ríkisins vegna Covid-19. Ann-
að heilbrigðisstarfsfólk í velferðarþjónustunni
virðist ekki eiga slíka umbun skilda þrátt fyrir
að hafa staðið sig framúrskarandi vel við að
vernda viðkvæman hóp íbúa fyrir veirunni,
ekki bara á íslenskan mælikvarða heldur einn-
ig á heimsmælikvarða. Í þessu samhengi er
líka áhugavert að velta því fyrir sér hvers
vegna Vífilsstaðir, sem Landspítalinn rekur
sem biðdeild eftir varanlegu hjúkrunarrými, fá
nærri 40% hærri daggjöld á sólarhring en önn-
ur hjúkrunarheimili sem veita þó mun meiri og
betri þjónustu en unnt er að veita á Vífils-
stöðum.
Hvaða skilaboð er verið að senda?
Við sem störfum að öldrunarmálum, sem
eru órjúfanlegur og mikilvægur þáttur heil-
brigðisþjónustunnar í landinu, erum að vonum
döpur yfir þeirri sniðgöngu sem heilbrigðisyf-
irvöld sýna hjúkrunarheimilunum, íbúum
þeirra og starfsfólki. Hvaða skilaboð eru
stjórnvöld að senda? Ef það er vilji stjórnvalda
að sjálfstætt starfandi hjúkrunarheimili hætti
starfsemi og ríkið taki yfir reksturinn væri
heiðarlegast að segja það beint út og skil-
merkilega í stað þess að svelta þau til upp-
gjafar með sífelldum skerðingum. Við skorum
því á stjórnmálaflokkana að efna fögur fyr-
irheit á sviði öldrunarmála. Við viljum vera
bjartsýn og trúa á heiðarleika stjórnmála-
manna í þeirri von að stjórnvöld efni þau fyr-
irheit sem gefin voru í stjórnarsáttmála rík-
isstjórnar Katrínar Jakobsdóttur um að hugað
yrði að því að styrkja rekstrargrundvöll hjúkr-
unarheimilanna. Raunin er að þveröfugt hefur
verið farið að í þeim efnum.
Eftir Hálfdan
Henrysson og
Maríu Fjólu
Harðardóttur
» Sé það vilji stjórnvalda að
sjálfstætt starfandi hjúkr-
unarheimili hætti starfsemi og
ríkið yfirtaki reksturinn væri
heiðarlegast að segja það
beint út.
Hálfdan
Henrysson
Höfundar eru formaður sjómannadagsráðs og
forstjóri Hrafnistu.
Er það markmið stjórnvalda að sjálfstætt
starfandi hjúkrunarheimilum verði lokað?
María Fjóla
Harðardóttir