Morgunblaðið - 16.11.2020, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 16. NÓVEMBER 2020
Miðbærinn Á Laugaveginum er margt um manninn þessa dagana. Þeir sem leggja leið sína niður í bæ geta glaðst við þessi skilaboð sem mæta þeim: Þú ert frábær. Ágætisskilaboð.
Kristinn Magnússon
Nú um nokkurt skeið
hefur Katrín Jakobs-
dóttir forsætisráðherra
talað mikið um þann ár-
angur sem ríkisstjórn
hennar hefur náð til að
bæta kjör þeirra sem
minnst hafa milli hand-
anna.
Katrín hefur komið
sér upp gagnmerku rík-
issvari, spurð um þenn-
an árangur, og ekki síst,
út í ummæli hennar frá því fyrir síð-
ustu kosningar, að við eigum ekki að
biðja fátækt fólk að bíða eftir réttlæti.
En hefur ríkisstjórn hennar deilt út
réttlæti eða kökumylsnu?
Fyrir nokkrum dögum greip hún til
þessa ríkissvars þegar Logi Ein-
arsson, formaður Samfylkingarinnar,
spurði forsætisráðherra
hvort hún væri sammála
þeim orðum fjár-
málaráðherra að tals-
menn öryrkja grafi und-
an getu okkar til að
styðja við þá sem eru í
mestri þörf, og hvort hún
kæmi ekki með í þá vinnu
að bretta upp ermar og
draga úr skerðingum og
tryggja að lífeyrir al-
mannatrygginga fylgi
þróun lægstu launa sam-
kvæmt lífskjarasamn-
ingi. Katrín þakkaði
Loga fyrir að vekja athygli á kjörum
þeirra sem höllustum fæti standa í
samfélaginu, og sagðist enn standa við
orð sín frá 2017, um að við eigum ekki
að biðja fátækt fólk að bíða eftir rétt-
lætinu, „enda hafa fjölmargar aðgerð-
ir ríkisstjórnarinnar á þessu kjörtíma-
bili endurspeglað nákvæmlega þessa
áherslu“. Og svo hófst upptalningin.
Katrín talar gjarnan fyrst um lækk-
un tekjuskatts. Og þá að sú lækkun
komi sér nú best fyrir þá lægst laun-
uðu. Það er rétt, svo langt sem það
nær. Því miður er lækkunin þannig að
þegar tekjur fara niður fyrir 300 þús-
und krónur, eru áhrif hennar nánast
horfin. Fyrir öryrkja, sem fær fyrir
skatt 265 þúsund og einhverjar krónur,
færir skattalækkunin honum 2.951
krónu í auknar ráðstöfunartekjur á
mánuði. Þessar upphæðir eiga við nú
eftir áramót, þegar skattalækkunin
hefur komið að fullu til framkvæmda,
og örorkulífeyrir hækkað um 3,6%. Til
að setja þessa tölu í samhengi er rétt
að benda á að nú um stundir auglýsir
veitingastaður nokkur sérstakt tilboð,
stór pizza og tveir lítrar af gosi á 2.900.
Barnabætur hafa hækkað segir for-
sætisráðherra. Er það rétt? Stutta
svarið er nei. Í fjárlögum ársins 2021
er sama upphæð ætluð til barnabóta
og í ár. Í umsögn BSRB við fjárlaga-
frumvarpið segir að þrátt fyrir að í
texta með frumvarpinu sé talað um að
hækka barnabætur sjást engin töluleg
merki þess, og ekki er lögð til breyt-
ing á lögum um tekjuskatt. Skerðing-
armörk barnabóta eru áfram 325 þús-
und krónur á mánuði, það eru aðeins
þeir sem hafa lægri laun en 325 þús-
und krónur sem fá óskertar barna-
bætur. Nú um áramótin hækka
lægstu laun upp í 351 þúsund krónur.
Það þýðir að ekki einu sinni þeir sem
eru á lægstu launum í þjóðfélaginu fá
óskertar barnabætur. Það er nú ald-
eilis hækkunin.
Ráðherra nefnir að skerðing krónu
á móti krónu hafi verið minnkuð í 65
aura gegn hverri krónu. Það er ör-
yrki, sem nýtur einhverra atvinnu-
tekna, fær þá heila 35 aura af hverri
krónu sem hann vinnur sér inn. En
forsætisráðherra er ánægður með ár-
angurinn. Rétt er hér að minna á að
öll viðmiðunarmörk í almannatrygg-
ingakerfinu, frítekjumörk og eigna-
mörk, hafa verið óbreytt í 10 ár. Frí-
tekjumörk sem eiga að tryggja að
eitthvað af tekjum sem öryrkjar vinna
sér inn sitji eftir, ættu að hafa tvöfald-
ast ef þau hefðu fylgt launaþróun. Af-
leiðingin er því í raun enn harðari
skerðingar en voru þegar króna á
móti krónu var komið á árið 2010.
Forsætisráðherra er vart ánægður
með þann árangur.
Katrín minnist svo á félagslegan
viðbótarstuðning við aldraða. Það
segir sig svolítið sjálft að öryrkjar fá
ekkert út úr því. En er þó í anda þess
sem við höfum barist fyrir. En það fá
ekki allir að njóta.
Eftir Þuríði Hörpu
Sigurðardóttur » Fyrir öryrkja, sem
fær fyrir skatt 265
þúsund og einhverjar
krónur, færir skatta-
lækkunin honum 2.951
krónu í auknar ráðstöf-
unartekjur á mánuði.
Þuríður Harpa
Sigurðardóttir
Höfundur er formaður
Öryrkjabandalagsins.
Er biðinni eftir réttlæti lokið?
Á næstu árum má
búast við auknu val-
frelsi í lífeyrismálum
þar sem miklar breyt-
ingar á vinnumarkaði
munu leiða til nýrra
lausna. Aukin sam-
keppni mun verða á
milli lífeyrissjóða þar
sem horft verður til
samkeppnishæfni og
árangurs á ýmsum svið-
um, t.a.m. ávöxtunar með tilliti til
áhættu, þjónustu, vals fjárfesting-
arleiða og fjölbreyttari lausna til að
mæta þörfum viðskiptavina. Ekki er
ólíklegt að frekari sameiningar og
stækkun lífeyrissjóða eigi sér stað til
að ná meiri stærðarhagkvæmni og
auka þannig samkeppnishæfni og ár-
angur. Mikil samþjöppun hefur verið
hjá íslenskum lífeyrissjóðum á und-
anförnum árum og nú hafa fimm
stærstu sjóðirnir um 65% af öllum líf-
eyrissparnaði á Íslandi. Í lok ágúst
námu eignir lífeyrissjóðanna 5.500
ma.kr. og hækkuðu um 155 ma.kr. frá
fyrri mánuði eða um tæplega 3%.
Eignir samtrygging-
ardeilda námu 4.925
ma.kr. eða um 90% af
heildareignum en eignir
séreignadeilda 576 ma.kr.
Aukið valfrelsi sjóðfélaga
leiðir til meiri samkeppni
og betri árangurs til
lengri tíma. Þess vegna
er mikilvægt að auka
frelsi í lífeyrismálum til
að auka samkeppn-
ishæfni, árangur og þjón-
ustu til sjóðfélaga. Mik-
ilvægi íslenska
lífeyriskerfisins á flestum sviðum
þjóðlífsins er umtalsvert, s.s. á fjár-
málamarkaði, húsnæðismarkaði og
sem öryggisnet sjóðfélaga. Meg-
inmarkmið lífeyrissjóða er að greiða
út lífeyri til sjóðfélaga. Einnig skiptir
miklu máli að eignir séu ávaxtaðar
samkvæmt fjárfestingastefnu viðkom-
andi lífeyrissjóðs þannig að hægt sé
að mæta framtíðarskuldbindingum.
Að mörgu leyti hafa íslenskir lífeyr-
issjóðir staðið sig mjög vel í sam-
anburði við sambærilega lífeyrissjóði
erlendis. Breytingar á vinnumarkaði á
næstu árum munu hafa töluverð áhrif
á hvernig lífeyrissjóðir þróast þar sem
föstum störfum á vinnumarkaði mun
væntanlega fækka og sjálfstætt starf-
andi fólki í hlutastörfum á sama tíma
fjölga. Eftir því sem stærð og umfang
lífeyriskerfisins hefur orðið meira
hafa kröfur á ýmsum sviðum aukist
verulega. Gerð er fagleg krafa til
þeirra sem virks fjárfestis og lyk-
ilaðila sem fjármögnunaraðila á flest-
um sviðum atvinnu og þjóðlífs.
Hraðar þjóðfélags- og vinnu-
markaðarbreytingarMikilvægi
áhættudreifingar og eigna-
samsetningar lífeyrissjóða
Í bók Charles Handys „The Second
Curve“ vekur hann athygli á marg-
víslegum þjóðfélagsbreytingum sem
munu eiga sér stað á næstu áratugum,
s.s. hröðum breytingum á vinnumark-
aði, lágri fæðingartíðni í Evrópu,
skuldsetningu margra landa og lífeyr-
iskerfum sem byggjast á gegn-
umstreymi sem munu reynast illa
þegar fjölmennar kynslóðir komast á
eftirlaunaaldur. Breytingar á vinnu-
markaði munu leiða til þess að föstum
störfum hjá opinberum aðilum og fyr-
irtækjum fækkar verulega. Meiri
sveigjanleiki á vinnumarkaði mun
breyta nálgun á starfsmannahald fyr-
irtækja og stofnana. Það er ljóst að
ríkissjóðir þurfa að fækka verulega
opinberum starfsmönnum til að
greiða niður mikla skuldsetningu ein-
stakra ríkja auk þess sem lágir vextir
á undanförnum árum hafa valdið
mikilli skekkju og óraunhæfum vænt-
ingum til framtíðarinnar. Minni rík-
isumsvif og aukinn sveigjanleiki í
störfum munu taka að hluta til við af
þeim föstu störfum sem eru nú á
vinnumarkaði. Hlutastörfum og sjálf-
stætt starfandi fólki mun fjölga um-
talsvert þar sem tekið verður mið af
frjálsum markaði. Í bókinni eru m.a.
tekin dæmi um hvernig fyrirtæki eins
Apple hefur náð að endurnýja sig
reglulega með nýjum vörum og náð
þannig að halda fyrirtækinu á toppn-
um.
Mikilvægi áhættudreifingar
og eignasamsetningar
lífeyrissjóða
Mikilvægt er að ná markmiðum
um fjárfestingarstefnu en flestar
gera ráð fyrir því að erlend verðbréf
séu á bilinu 35-50% af heildareignum,
þannig að fjárfesta þarf umtalsvert á
næstu árum til að íslenskir lífeyris-
sjóðir nái markmiðum um fjárfest-
ingastefnu sína. Í lok ágúst síðastlið-
ins nam erlend verðbréfaeign um
33% af heildareignum. Áhættudreif-
ing er lykilatriði í fjárfestingastefnu
íslenskra lífeyrissjóða. Eignasam-
setning skilar yfirleitt 99% af árangri
í ávöxtun yfir langan tíma. Mikilvægi
áhættudreifingar á önnur hagkerfi
gerir erlendar fjárfestingar áhuga-
verðar sem fjárfestingarvalkost auk
góðrar ávöxtunar yfir langan tíma.
Íslenska lífeyriskerfið er ein af
stærstu auðlindum Íslands horft til
langrar framtíðar og mikilvægur drif-
kraftur í vexti Íslands á mörgum
sviðum íslensks efnahagslífs.
Eftir Albert Þór
Jónsson » Íslenska lífeyris-
kerfið er ein af
stærstu auðlindum Ís-
lands horft til langrar
framtíðar og mik-
ilvægur drifkraftur í
vexti Íslands.
Albert Þór Jónsson
Höfundur er viðskiptafræðingur með
MCF í fjármálum fyrirtækja 30 ára
starfsreynslu á fjármálamarkaði. al-
bertj@simnet.is
Valfrelsi í lífeyrismálum eykur samkeppni og árangur