Rauði borðinn : fréttabréf alnæmissamtakanna á Íslandi - 01.12.2012, Blaðsíða 29

29
Í norskum hegningarlögum
er sömu sögu að segja, þ.e. að
lögin ná bæði yfir þá sem smita
aðra af hiv sem og þá sem setja
einstaklinga í hættu á að smitast,
hvort sem smit hefur átt sér stað
eða ekki. Greinin nær til allra
þeirra smitsjúkdóma sem eru
hættulegir lýðheilsu – en samt
hefur lagagreininni ekki verið
beitt á aðra smitsjúkdóma en
hiv. Lagagreinin er til verndar
samfélaginu.
Í Svíþjóð ná hegningar-
lögin einnig bæði yfir þá sem
smita aðra af hiv-veirunni sem
og þá sem setja aðra í hættu.
Lagagreinin er bæði til verndar
samfélaginu og einstaklingnum.
Skiptir máli hvort smit
eigi sér stað af gáleysi eða
hvort bólfélagi viti af hiv-
greiningunni?
Eins og sjá má, eru lagaákvæði
um refsingu gagnvart hiv-smitun
svipuð á Norðurlöndunum öllum.
Það er þó eftirteknavert að slíkri
refsingu er helst beitt ef um hiv-
smitun er að ræða en ekki ef um
er að ræða smitun á annarskonar
alvarlegum smitsjúkdómum.
Eins er athugavert að í löndunum
öllum, þ.e. Danmörku, Finnlandi,
Noregi og Svíþjóð, er það refsivert
að smita annan einstakling,
hvort heldur sem það er gert af
ásetningi eða gáleysi.
Bæði í Danmörku
og Noregi er þó tekið tillit til
þess ef hinn hiv-jákvæði hefur
stundað öruggt kynlíf, þ.e. notað
smokkinn, og kemur það í veg
fyrir að refsilögunum sé beitt. Í
Danmörku kemur það einnig í veg
fyrir refsingu ef hinn hiv-jákvæði
hefur deilt með bólfélaga sínum
upplýsingum um smitið. Hvorki
í Danmörku né Noregi er það þó
lagaleg skylda hins hiv-jákvæða
að upplýsa rekkjunaut um hiv-
greininguna. Með öðrum orðum,
þá er ennþá refsivert að smita
aðra manneskju af hiv-veirunni
en lögin verja líka þann sem það
gerir, ef sannað þykir að ekki var
um ásetning að ræða.
Í Svíþjóð og Finnlandi
eru hegningarlögin mun óvægnari.
Ef hiv-jákvæður einstaklingur á
kynmök með annarri manneskju,
og skiptir þá ekki máli hvort um
varin kynmök er að ræða, er litið
svo á að hann stofni viðkomandi í
hættu. Lögin ganga þá út frá því að
ekki sé til neitt sem heitir 100%
öruggt kynlíf þegar hiv er annars
vegar.
Í Finnlandi, Noregi og
Svíðþjóð getur það ennfremur
ekki komið í veg fyrir refsingu, að
hinn hiv-jákvæði einstaklingur
hafi sagt rekkjunaut sínum frá
smitinu. Ábyrgðin er að fullu sett á
hinn hiv-jákvæða. Sem sagt, þrátt
fyrir að hinn hiv-jákvæði hafi sagt
frá því að hann sé smitaður og
þrátt fyrir að stundað hafi verið
öruggt kynlíf, kemur refsilöggjöf í
Finnlandi, Noregi og Svíþjóð ekki í
veg fyrir að hugsanlega hegningu
hins hiv-jákvæða einstaklings.
Í norsku lögunum er að finna
ákveðna þversögn þar sem hinum
hiv-jákvæða ber í raun ekki skylda
til þess að upplýsa rekkjunaut
sinn um hiv-greininguna – en
þó má refsa hinum hiv-jákvæða
fyrir að gera það ekki. Þarna
bjóða hegningarlögin upp á
túlkun dómara. Í Danmörku eru
lögin mjög skýr að þessu leiti og
upplýsingar um hiv-greiningu
bólfélaga koma í veg fyrir
hugsanlega refsingu. Danmörk er
því eina Norðurlandið sem lítur
svo á að bólfélagar deili ábyrgð af
sínum kynlífsathöfnum.
Mannréttindi hiv-jákvæðra
eru enn ekki fullkomnlega
tryggð á Norðurlöndunum
Af þessu má álykta að
mannréttindi hiv-jákvæðra
séu ekki jafn vel tryggð á öllum
Norðurlöndunum. HIV-Nordic
samtökin, og félög innan þeirra
vébanda, vinna að málefnum sem
fela í sér brot á mannréttindum
fólks með hiv-veiruna.
Samtökin beita stjórnvöld á
Norðurlöndunum þrýstingi svo
þau endurskoði hegningarlögin
svo að mannréttindi hiv-
jákvæðra verði í hávegum höfð
í framtíðinni. Enn hefur ekki
reynt á hegningarlögin á Íslandi
í viðlíka málum hiv-jákvæðra
en að ofansögðu má sjá að
almennt vantar töluvert upp á hjá
Norðurlöndunum almennt, þegar
kemur að mannréttindabaráttu
hiv-jákvæðra.

Að lokum
Í stefnumótun UNAIDS
(Alnæmisáætlun Sameinuðu
þjóðanna) frá árinu 2008, kemur
fram að hiv-jákvæðir einstaklingar
á lyfjum með fullkomnlega bælda
veiru séu ekki smitandi. Að mati
UNAIDS á að taka tillit til þessa
þegar dæmt er í málum um hiv-
jákvæðra.
Eva Guðrún Gunnbjörnsdóttir.
Heimildir:
Q&A – HIV and the criminal code in the Nordic countries,
bæklingur um lög og reglugerðir á Norðurlöndunum,
gefinn út af samtökunum Hiv-Norden.
Vísindavefur Háskóla Íslands.
„Svissneska skýrslan” -
aids.ch/e/fragen/pdf/swissguidelinesART.pdf
Einnig af fréttavef um HIV –
avert.org/criminal-transmission.htm