Fréttablaðið - 28.01.2021, Síða 10

Lí fey r issjóðu m hef u r ekki boðist tækifæri til að taka þátt í innviða-uppbyggingu hér á landi og því hafa ýmsir þeirra fjárfest í erlendum inn-
viðasjóðum. Áhugi er fyrir hendi
hjá fjárfestum að taka þátt í slíkri
uppbyggingu hérlendis og mögu-
lega væri það tækifæri til að laða
að erlenda fjárfesta. Þetta segir
Svanhildur Hólm Valsdóttir, fram-
kvæmdastjóri Viðskiptaráðs, í sam-
tali við Fréttablaðið.
Hún segir að með samstarfi í inn-
viðauppbyggingu (e. public-private
partnership, PPP) geti stjórnvöld
veitt minni fjármunum í slík verk-
efni og við það skapist svigrúm til
að bæta í grunnþjónustu og draga úr
halla ríkissjóðs. Fram hefur komið
í fjölmiðlum að áætlað er að ríkið
verði rekið með 320 milljarða króna
halla sem rekja má til COVID-19.
Að auki er nefnt í skoðun sem
Viðskiptaráð tók saman að slíkt
samstarf f lýti fyrir nauðsynlegri og
arðbærri uppbyggingu, auki fram-
leiðslugetu hagkerfisins og bæti
lífskjör.
Dæmi um innviðafjárfestingar er
vegagerð, til dæmis tvöföldun Hval-
fjarðarganga; flugvellir og má nefna
stækkun Leifsstöðvar sem dæmi;
íþróttamannvirki á borð við nýja
Laugardalshöll og uppbyggingu
spítala og hjúkrunarheimila. Eins
má nefna vindorkuver, uppbygg-
ingu dreifikerfa og sæstrengi.
Fram kemur í skoðuninni að
rökin að hið opinbera eigi að ann-
ast framkvæmdir vegna þess að
því bjóðist bestu kjörin á lánum,
séu veik. Stæðu þau á traustum
grunni myndi það hafa í för með
sér að ríkið ætti ætíð að fjármagna
framkvæmdir. Ríkið njóti bestu
kjaranna vegna þess að skatt-
greiðendur beri ótakmarkaða
ábyrgð á skuldunum og ríkið, sem
er útgefandi peninganna, getur
ekki orðið gjaldþrota í eigin mynt.
„Þannig segja fjármögnunarkjör
ríkisins lítið sem ekkert um hversu
hagkvæmt það er að hið opinbera
standi í innviðaframkvæmdum,“
segir Viðskiptaráð.
Ókostir opinberra innviðafram-
kvæmda séu meðal annars að þær
fari oftar fram úr kostnaðaráætlun
en einkaframkvæmdir. „Þrýsting-
ur á verktaka að halda sér innan
tíma- og kostnaðaráætlana er oftar
en ekki minni, þegar verkefni er
á ábyrgð hins opinbera. Þetta er
meðal annars vegna þess að hið
opinbera er almennt minna háð
arðsemi en einkaaðilar,“ segir Við-
skiptaráð sem nefnir einnig aðra
ókosti eins og seinagang og tak-
markað svigrúm til fjárfestinga
vegna krafna um útgjöld til annarra
málaflokka.
„Ef verkefni fjármögnuð af hinu
opinbera fara fram úr kostnaðar-
áætlun kemur það fyrr eða síðar
niður á almenningi, annað hvort
með aukinni skattbyrði eða skerð-
ingu á opinberri þjónustu, nema
hvort tveggja sé,“ segir í skoðuninni.
Dæmigerð uppbygging sam-
vinnuverkefna er á þá vegu að samið
er til 20 til 25 ára þar sem andlag
framkvæmdanna er að fullu í eigu
einkaaðilanna. Þannig er hönnun,
framkvæmd, rekstur og viðhald
á herðum einkaaðila og að samn-
ingstíma loknum er eignin afhent
hinu opinbera, ýmist gjaldfrjálst
eða gegn fyrir fram ákveðnum skil-
málum. Dæmi um slíkan samning
eru Hvalfjarðargöngin sem afhent
voru ríkinu skuldlaust árið 2018, 20
árum eftir opnun ganganna. Svan-
hildur Hólm segir að það verkefni
hafi tekist vel.
Viðskiptaráð áréttar í skýrslunni
að Vaðlaheiðargöng séu ekki sam-
vinnuverkefni „þar sem ríkið kom
að nær allri fjármögnun þeirra,
bæði með hlutafé og lánveiting-
um.“
0 0
1 1
2
2
3
3
4
4
5
56
67
✿ Dregið hefur úr fjárfestingu hins opinbera
Heimild: Viðskiptaráð
2000 2000
Meðaltal 2000-2019
Fjárfesting hins opinbera Fjármunir hins
opinbera á mann
Spá Seðlabanka Ísl.
2005 20052010 2010
-5%
2015 20152019 20192023
% af VLF Milljónir króna á
verðlagi 2019
Innflæði í hlutabréfasjóði og blandaða sjóði var jákvætt um nær 7,8 milljarða króna í desember. Þar af var f læðið inn í hlutabréfasjóði jákvætt um tæplega 5 milljarða króna
og í blandaða sjóði um 2,8 milljarða
króna.
Á síðustu sjö mánuðum hefur
verið samfellt innf læði í hluta-
bréfasjóði. Ef horft er aftur til árs-
byrjunar nemur uppsafnað inn-
flæði í hlutabréfasjóði, að frádregnu
útflæði, um 6,9 milljörðum króna
en til samanburðar nam fjárhæðin
1,8 milljörðum árið 2019.
Álíka þróun má sjá í blönduðu
sjóðunum þar sem nettó innflæðið
nam um 6,7 milljörðum króna á
árinu 2019.
Innf læði í sjóðina skilaði sér í
stóraukinni veltu á hlutabréfa-
markaði, en í desember var veltu-
hæsti mánuður frá hruni að und-
anskildum febrúar 2017, sem var
Stóraukið flæði inn á hlutabréfamarkaðinn í desember
óvenju veltumikill vegna kaupa
erlendra fjárfesta í Marel. Heildar-
veltan í desember nam 78 millj-
örðum króna.
Mogens Gunnar Mogensen, for-
stöðumaður hlutabréfastýringar
hjá Íslandssjóðum, sagði í sam-
tali við Markaðinn í desember að
almenningur væri að fjárfesta í
auknum mæli í hlutabréfum.
„Við gerum ráð fyrir áframhald-
andi innflæði á hlutabréfamarkað
á næsta ári í ljósi lægra vaxtastigs í
landinu. Vextir eru lágir og til lengri
tíma munu þeir haldast lægri en
áður hefur þekkst. Almenningur
og aðrir fjárfestar munu því í ríkari
mæli færa fé úr lágvaxtaeignum
yfir í áhættumeiri eignir eins og
hlutabréf, til að reyna að tryggja sér
ásættanlega ávöxtun,“ sagði hann.
Lilja Alfreðsdóttir, mennta- og
menningarmálaráðherra, sagði í
viðtali sem birt var í Markaðinum í
gær að eitt af stóru úrlausnarefnum
næstu ára væri að fá sparnað lands-
manna í meira mæli inn á verðbréfa-
markaðinn.
„Við eigum að taka varfærin en
ákveðin skref í þá veru að fólk fari að
taka ákvarðanir sjálft um sparnað
sinn og verði um leið meiri þátttak-
endur þegar kemur að fjárfestingu
og uppbyggingu í atvinnulífinu.
Þessi miðlun sparnaðar, sem hefur
haldist mjög hár eftir bankahrunið,
og fjárfestingar, á eftir að reynast
mjög stór þáttur í því hvernig við
munum styðja við hagvöxt á Íslandi
í framtíðinni,“ segir Lilja. – þfh
ja
n.
1
9
fe
b.
1
9
m
ar
. 1
9
ap
r.
19
m
aí
. 1
9
jú
n.
1
9
jú
l.
19
se
p.
1
9
ok
t.
19
nó
v.
19
de
s.
19
ja
n.
2
0
fe
b.
2
0
m
ar
. 2
0
ap
r.
20
m
aí
. 2
0
jú
n.
2
0
jú
l.
20
ág
ú.
2
0
se
p.
2
0
ok
t.
20
nó
v.
20
de
s.
20
-3.000
-2.000
-1.000
0
1.000
2.000
3.000
4.000
4.8555.000
6.000
✿ Nettó flæði í
hlutabréfasjóði
Samstarf í innviðum flýti uppbyggingu
Innviðauppbygging á vegum einkafjárfesta skapar svigrúm fyrir ríkið til að bæta grunnþjónustu og draga úr halla ríkissjóðs. Verkefnið
er oft afhent hinu opinbera eftir 20 til 25 ár. Opinberar framkvæmdir fara oftar fram úr kostnaðaráætlun en einkaframkvæmdir.
Dæmi um innviðafjárfestingu væri íþróttamannvirki á borð við nýja Laugardalshöll. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
Tólf prósenta ávöxtun að meðaltali í fjórtán ár
Ávöxtun lífeyrissjóða í Ástralíu af
því að fjárfesta í innviðasjóðum
nam tólf prósentum á ári á tíma-
bilinu 1997 til 2011. Á fyrstu sjö
árunum var ávöxtunin að meðal-
tali tíu prósent á ári.
Lífeyrissjóðir í Kanada fjár-
festa í meira mæli beint í inn-
viðum en ekki í gegnum innviða-
sjóði eins og tíðkast í Ástralíu.
Dæmi um slíkar fjárfestingar eru
eignarhlutir kanadíska lífeyris-
sjóðsins OOTP í flugvöllum víða
í Evrópu, þar með talið Kastrup
í Danmörku. Greining Efna-
hags- og framfarastofnunarinnar
(OECD) frá árinu 2013, leiddi í ljós
að meirihluti fjárfestinganna
hefði gengið vel og sumar skilað
ávöxtun yfir markmið. „Yfirleitt
hefur reynslan verið sú að tekju-
áætlanir standast, en óvænt
vandamál í samskiptum við verk-
taka og stjórnvöld geta aukið
kostnað, sem dregur úr ávöxtun,“
segir Viðskiptaráð.
Fjárfestingarþörf íslenskra
lífeyrissjóða er um 350 milljarðar
króna á ári, en fjárfestingarkostir
hér á landi eru takmarkaðir. Við-
skiptaráð segir að það væri skyn-
samlegt að fjölga innlendum
fjárfestingarkostum fyrir sjóðina
og þeir kæmu í auknum mæli að
uppbyggingu innviða. „Sparn-
aður landsmanna myndi þannig
fjármagna mikilvæga innviði og
njóta ávöxtunar af uppbygging-
unni í stað þess að fjármögnun
fari, þegar upp er staðið, öll í
gegnum skattkerfið.“
Fjárfestingar í innviðum eru
iðulega stórar í sniðum og til
langs tíma og henta því vel
lífeyrissjóðum sem vilja binda
fé sitt í langan tíma og fá fremur
örugga og stöðuga ávöxtun, segir
í skoðun Viðskiptaráðs.
Aukin fjárfesting í
innviðum stytti biðina
eftir hagvaxtarskeiði
Viðskiptaráð segir að efnahags-
legra áhrifa kórónaveirunnar
muni gæta áfram eftir að bólu-
setningum lýkur. Aukin innviða-
fjárfesting gæti gegnt lykilhlut-
verki við að stytta atrennuna í
nýtt hagvaxtarskeið.
Á árunum 2000-2009 var
opinber fjárfesting að meðaltali
5,1 prósent af landsframleiðslu
en í kjölfar fjármálakreppunnar
dró verulega úr og var hún að
meðaltali 3,3 prósent á árunum
2010-2019. Af þessu má lauslega
áætla að uppsöfnuð fjárfest-
ingarþörf í innviðum sé tæplega
460 milljarðar króna. „Þannig
hafa fjármunir hins opinbera
í innviðum á mann rýrnað um
tæp 5 prósent á síðustu tíu
árum og eru nú á svipuðum stað
og þeir voru 2003.
Í ljósi þessa og skorts á fjár-
festingu almennt er ljóst að
finna þarf leiðir til að auka inn-
viðafjárfestingu og það í mun
meira mæli en ráða má af spám
og áætlunum stjórnvalda,“ segir
í skoðun Viðskiptaráðs.
Helgi Vífill
Júlíusson
helgivifill@frettabladid.is
7,8
milljarðar króna var nettó
innflæði fjármagns í hluta-
bréfasjóði og blandaða sjóði
í desembermánuði.
ág
ú.
1
9
MARKAÐURINN
2 8 . J A N Ú A R 2 0 2 1 F I M M T U D A G U R10 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð