Rauði borðinn : fréttabréf alnæmissamtakanna á Íslandi - 01.12.2004, Blaðsíða 27

Þessi tölfræði sýnir vafalaust að-
eins hluta vandans. Ofbeldi gegn
konum, ekki síst kynferðislegt of-
beldi, er yfirleitt vanmetið vegna
þess að konur skammast sín eða
óttast að þeim verði ekki trúað, og
að þær muni þurfa að þola frekari
fjandskap eða ofbeldi.
Konur og líkaminn
Konur eru líffræðilega viðkvæmari
en karlar fyrir hiv-smitun þar sem
meira finnst af veirum í sæði karla
en í leggangaslími kvenna. Kynfæri
kvenna eru líka þannig gerð að það
er meiri hætta á að sár geti myndast
og þar með því að veiran eigi greið-
ari aðgang inn í blóðrásina. Talið er
að það séu um helmingi meiri líkur
á því að karlar smiti konur en öf-
ugt.
Staðan hér ó landi
Hér á Islandi er samfélagsleg staða
kvenna einna best í heiminum, en
það jafngildir því ekki að staðan
hér sé það góð að við getum hætt
öllum forvörnum. Það eru forvarn-
irnar sem er beittasta vopn okkar í
baráttunni gegn þessum sjúkdómi.
Hver og einn einstaklingur verður
að sjá til þess að tryggja öryggi sitt
á meðan engin lækning hefur fund-
ist við sjúkdómnum og virðist hún
ekki heldur vera í augsýn. Bæði
konur og karlar þurfa því ávallt að
vera vel upplýst um smitleiðir sjúk-
dómsins og hvernig hægt er að
verja sig. En það er ekki nóg að
þekkja sjúkdóminn, sem smitast
fyrst og fremst með kynlífi hér á
landi, það þarf líka að sýna þekk-
inguna í verki.
Hindranir
Ymsir þættir geta orðið til þess að
góð fyrirheit gleymast þegar á reyn-
ir. Hér má til dæmis nefna áfengis-
og fíkniefnaneyslu, en slík neysla
slævir gjarnan dómgreind fólks. A
Islandi er smitun annarra kynsjúk-
dóma einnig mjög algeng. Það
greinast fjórir til fimm einstakling-
ar með klamýdíu á dag, mest ungt
fólk á aldrinum 15-25 ára og stelp-
ur oftar en strákar. Enn fleiri smit-
ast af kynfæraáblæstri (herpes) og
kynfæravörtum. Það að vera smit-
aður af öðrum kynsjúkdómum ger-
ir okkur enn viðkvæmari fyrir hiv-
smiti. Há smitunartíðni kynsjúk-
dóma hér á landi segir okkur að
fólk almennt þarf að vera duglegra
að láta rannsaka sig, hafi það
minnsta grun um smit. Þess má
geta að margir kynsjúkdómar geta
verið einkennalausir. Hin mikla út-
breiðsla kynsjúkdóma sýnir okkur
svo ekki verði um villst að smokk-
urinn er ekki notaður í tilskildum
mæli. Hann er besta vörnin sem
við höfum enn þann dag í dag gegn
kynsjúkdómum, að skírlífi undan-
skildu!
Erum við tilbúin?
Frá því árið 1999 hefur hiv-smitun
meðal gagnkynhneigðra aukist
mjög hér á landi og eru 60% þeirra
sem hafa greinst á þessurn tíma
gagnkynhneigðir. Helmingur þeirra
eru konur. Um 40% þeirra sem
greinst hafa frá upphafi eru ungt
fólk 29 ára og yngra. Að öllu
óbreyttu má gera ráð fyrir að þessi
þróun haldi áfram. Þar sem kynlíf
og hiv snertir bæði kynin er mikil-
vægt að ekki bara stúlkur heldur
drengir líka hugi vel að stöðu sinni
áður en þau fara að stunda kynlíf.
Þau velti vandlega fyrir sér hvort
þau séu í raun tilbúin til þess að
hefja kynlíf. Það er ekki nóg að
vera líkamlega tilbúinn, ákveðinn
andlegan og félagslegan þroska þarf
líka. Hér á landi er mikill þrýsting-
ur á ungt fólk að stunda kynlíf
snemma. Rannsóknir sýna að því
fyrr sem stúlkur byrja að stunda
kynlíf því meiri líkur eru á því að
þær verði fyrir ofbeldi og eftirsjá,
noti ekki getnaðarvarnir, fái kyn-
sjúkdóma og þurfi að gangast undir
fóstureyðingar. Það er því mikil-
vægt að allir sem koma nálægt upp-
eldi og mótun barna, eins og for-
eldrar, skólar, fjölmiðlar og yfir-
völd, geri sér grein fyrir ábyrgð
sinni á því að byggja upp heilbrigða
og heilsteypta æsku.
Opin umræða
Ein meginástæða þess að konur
smitast auðveldar af hiv er þögnin
sem ríkir um kynlífsmál á mörgum
stöðum í heiminum. Umræða um
kynlíf á ekki að vera eitthvað sem
er „tabú“ í þjóðfélögum því traust
tengsl og opin og heilbrigð sam-
skipti um þetta málefni, til dæmis á
heimilum, hefur sýnt sig að hafa
þau áhrif að ungt fólk byrjar seinna
að stunda kynlíf og verður ábyrgara
þegar það byrjar. Byggja þarf upp
gagnrýnið viðhorf ungs fólks hér á
landi til misvísandi og oft villandi
upplýsinga sem það fær um kynlíf á
Netinu, í tímaritum og bíómynd-
um. Þannig byggjum við upp mót-
vægi við klámvæðingu samfélagsins
með heilbrigðum og afslöppuðum
umræðum. Umræðan þarf að geta
snúist um ýmis siðferðisleg gildi
eins og ást og tilfinningar, jafnrétti,
sjálfsvirðingu og virðingu fyrir hin-
um aðilanum. Mikilvægi sam-
rauði borðinn 27