Hinsegin dagar í Reykjavík - aug 2012, Qupperneq 59

59
kveðinn var um hann og hlutverk hans í
London 1908, en hann var fánaberi hópsins
sem sýndi þar íslenska glímu:
Gvendur undan gutta her
gekk og bar sinn klafa,
af því hann á eftir sér
enginn vildi hafa.
Á þeim árum var samkynhneigð nær hvergi
höfð á orði nema í klámvísum og kjaftasög-
um og varla væri nokkurri vitneskju til að
dreifa um hneigðir Guðmundar ef ekki
hefði dregið til tíðinda í janúar 1924. Þá
barst lögreglu kæra frá Steindóri nokkrum
Sigurðssyni þar sem hann sakar Guðmund
Sigurjónsson um illa meðferð á því fólki
sem hann annaðist á Litla-Kleppi.
En kærandinn hafði fleira saknæmt fram
að færa:
„Það orðspor hefur legið á Guðmundi og
verið að umtali hér í bænum að hann hefði
sterka tilhneigingu til að hafa samræði við
sitt eigið kyn (homosexualisme). Sjálfur hefi
ég í umgengni minni við Guðmund að mestu
sloppið við þetta utan einu sinni á Akureyri
í sept. sl. þegar ég er staddur á herbergi
hans, reyndi hann þá að sýna mér ástaratlot
og gerði ítrekaðar tilraunir til þess að fá
mig til að sýna sér blíðuatlot og að fá mig
til að hneppa frá mér buxnahnöppunum
o.s.frv. en þess utan hefi ég af umgengni
við Guðmund og kunningja hans komist að
því að Guðmundur er ofurseldur þessum
mjög svo sorglega lesti.“
Tíu dögum síðar barst annað bréf frá
Steindóri þar sem hann dró kæruna til baka
og sagði hana til komna fyrir tilstilli nokk-
urra andstæðinga Guðmundar sem stund-
uðu leynivínsölu. Hefðu þeir viljað hefna sín
á honum fyrir að hafa lagt lögreglunni lið
við að ljóstra upp um iðju þeirra. Í
bréfinu segir Steindór þá hafa heitið sér fé
þegar Guðmundur væri kominn í fangelsi.
Úr landi með hann!
Marklaus kæra eða hvað? Hér mætti
ætla að málið hefði verið látið niður falla,
en lögregla var þá tekin að yfirheyra
menn og eftir að hafa borið sig upp við
dómsmálaráðuneytið var Jóhannesi
Jóhannessyni bæjarfógeta fyrirskipað að
taka málið til meðferðar. Hann var tregur til
og sá fyrir sér að virðingu margra væri
stofnað í hættu. Í bréfi til dómsmálaráðu-
neytisins bendir Jóhannes á að kærður sé
„mjög hátt settur í Goodtemplarreglunni og
myndi þá falla mikill blettur á hana ef bönd-
in bærust að kærðum í opinberri rannsókn
þótt ekki yrði hann talinn sannur að sök.
Með tilliti til þess, hvernig kæran er til
komin og sérstaklega þess, að nauðsynlegt
væri að geta losnað við mann með ágalla
þeim, sem kærðum er gefinn að sök, þættu
mér merkilegust úrslit þessa máls vera þau,
að kærður færi af landi burt og málið væri
svo látið niður falla og þykir mér mjög
sennilegt að Goodtemplarreglan mundi
vilja vinna að því, að þau mállok yrðu.“
Hér er komið eitt elsta dæmi sögunn-
ar um hugsun sem síðan lifði lungann úr
öldinni: Ekki aðeins var kynvillan versti
smánarblettur sem hægt var að hugsa sér.
Hún var umfram allt útlendur ágalli og varla
annað ráð við henni ef upp kæmi á Íslandi
en að senda menn af landi brott – þangað
sem hún var upp runnin.
Yfirheyrslur og gæsluvarðhald
Nítján einstaklingar voru kallaðir til
yfirheyrslu lögreglunnar, allt karlar
nema Valgerður ráðskona á Litla-Kleppi.
Vitnaleiðslur hófust í lögreglurétti
Reykjavíkur 28. febrúar 1924 og þeim lauk
12. mars. Magnús Magnússon, fulltrúi
bæjarfógeta, stýrði þeim og kallaði fjórtán
manns fyrir réttinn. Brátt varð ljóst að
lítið hald var í ásökunum um illa meðferð
Guðmundar á sjúklingunum á Litla-Kleppi.
Eðli málsins samkvæmt var hins vegar
erfiðara að sanna eða afsanna áburðinn
um kynmök hans við karla en sjálfur neitaði
sakborningur staðfastlega öllu því sem á
hann var borið.
Ekki verður sagt að mál Guðmundar
hafi verið tekið neinum vettlingatökum.
Strax eftir fyrstu yfirheyrslur yfir vitnum og
sakborningi var Guðmundur úrskurðaður
í gæsluvarðhald og einangrunarvist. Viku
síðar gafst hann upp og játaði þá að hafa
átt mök við suma þá karlmenn sem leiddir
höfðu verið fyrir réttinn og raunar ýmsa
fleiri síðustu 15–18 ár. Í dómsorðunum
segir:
„Ákærður segist aldrei hafa gert mjög
mikið að þessu en alltaf nokkurn veginn
jafnt. Hann segir að fýsn sín til þessa sé
eigi mjög sterk og hann geti vel látið á
móti henni, en segist hafa álitið að þetta
væri hvorki syndsamlegt né refsivert. Hann
segist hafa fullkomna samræðishneigð til
kvenmanna og hafa gert talsvert að því að
hafa holdlegar samfarir við þá. Ákærður
hefur neitað því að hafa nokkru sinni haft
holdlegar samfarir við unglinga innan 16
ára aldurs og ekkert hefur komið fram í
prófum málsins sem veikti þá neitun hans.“
Þá þótti sannað af vitnisburðum og
játningu að ákærði og þrjú vitni hefðu átt
kynmök saman, einkum með því að fróa
sér, tvisvar til þrisvar sinnum með hverjum
Í árdaga túrisma. Íslendingar sýna þýskum
ferðamönnum glímu á Austurvelli sumarið 1925.
Ljósm. Magnús Ólafsson.