Vinnan - 01.05.1946, Page 17

Stefán Ögmundsson:
Alþýðan geÉur engum trúað fyrir
sjálfstæði Islands nema sjálfri sér
Það eru liðin tæplega tvö ár síðan sú spurning var
borin upp við hvern kjörbæran mann á Islandi, hvort
hann óskaði þess að þurrka burtu síðustu leifar erlendra
yfirráða í landi voru og stofna lýðveldi, sem óvéfengjan-
lega táknaði það gagnvart ríkjum heims, að landið
byggði alfrjáls og fullvalda þjóð. íslendingar guldu já-
kvæði sitt einum fagnandi rómi. Lýðveldi var stofnað,
og viðurkenning þeirra ríkja fengin, sem talin eru bera
uppi menningu og lýðræði og mestan styrk eiga til að
verja það.
Spurningin um þessa nýju skipan var af stjórnarvöld-
um landsins fram borin af fullri dirfsku og undirtektir
landsmanna, og þá sérstaklega alþýðunnar voru slíkar,
að hver sú rödd, sem muldraði í barm sér mótbárur,
þagnaði brátt.
Það var vissulega ekki að undra, þótt hinar vinnandi
$téttir íslands sýndu mestan áhuga í þessu máli og
beztu forystumenn þeirra gengju fram fyrir skjöldu. Al-
þýðan hefur jafnan verið sú sveit, sem forvígismenn
þjóðarinnar í sjálfstæðisbaráttu hennar treystu bezt. Og
með beztu syni sína að foringjum hefur hún leyst hvern
hnútinn öðrum harðari, skorið bönd, sem kalla mátti
holdgróin á frelsi hennar.
Lýðveldisstofnunin er alþýðunni því ekkert hégóma-
mál, enginn veizluglaumur, sem fjarar við dagris, og
skilur aðeins eftir orður og krossa í hneslum nokkurra
tildurmenna. Glæsileiki lýðveldisstofnunarinnar er í
augum okkar tengdur þeim möguleikum, sem birtast
munu við hvert frjálst skref, sem við stígum til fram-
tíðarinnar. Hjá framsýnustu mönnum alþýðunnar urðu
þessir nýju möguleikar strax að áformum, sem mótuð
voru í málefnasamningi núverandi ríkisstjórnar. Hin
svonefndu nýsköpunaráform eru raunhæf niðurstaða
af hugsun þeirra manna, sem vilja að sjálfstæðishug-
takið verði ekki innantómt slagorð, heldur efnaleg og
menningarleg lyftistöng manns og þjóðar og trygging
fyrir frelsi þeirra.
Og alþýðan mun hafa það til marks um ágæti þeirra
stjórnmálamanna, sem loforð gáfu um að Ijúka þessum
áformum, hvort þeir efna heit sín og vinna í fullri ein-
lægni að sköpun raunverulegs sjálfstæðis þjóðarinnar
og verja það allri framandi íhlutun.
En margt skeður nú á skammri leið. Önnur spurning
um framtíð þjóðarinnar og örlög kynslóða berst okkur
nú til eyrna. I þetta sinn er hún hóglát. Hún hefur læðzt
til okkar hljóðum skrefum, þar sem við erum önnum
kafnir við starf okkar og hugurinn markaður þröngu
sviði daglegra viðfangsefna. Nú er þess ekki óskað, að
alþýðan svari upphátt. Hún má gjarnan halda áfram
störfum ótrufluð, því að þj óðin hefur kosið sér fulltrúa,
sem ættu að vera þess umkomnir að segja hug hennar
afdráttarlaust, og til þeirra hefur spyrjandinn snúið sér.
En spurning þessi er dálítið nýstárleg fyrir þjóð, sem
bráðum fagnar öðrum afmælisdegi sjálfstæðis síns. Enn
þá hefur hún ekki verið birt almenningi þrátt fyrir há-
værar kröfur, en það er á allra vitorði, að hún er í því
fólgin, hvort íslendingar vilji ljá erlendu stórveldi her-
stöðvar í landi sínu og afsala sér þannig „til langs
tíma“ ákveðnum landssvæðum og hernaðarmannvirkj-
um til óskoraðra umráða erlends ríkis í friði jafnt sem
ófriði.
Það er hreint ekki að furða, þótt alþýðunni bregði
við slíka spurningu og þyki hún næsta djörf í miðri
ræðu spyrjandans um virðingu hans fyrir sj álfsákvörð-
unarrétti þjóðanna, einkanlega hinna smáu. Við erum
undrandi yfir slíkum atburðum, sem þessum, en við
finnum strax, að spurningin krefst athygli, og hún
snertir ekki okkur eina, hún snertir aðrar þjóðir, ör-
yggi þeirra og sjálfstæði, en fyrir okkur hlýtur hún
að rifja upp sögu liðinna alda og framkalla spár um
framtíðina. Hún þylur okkur raunasögu, sem lauk með
sigri, feigðarspár, sem boða ósigur. Svarið mun ráða
því, hvort við getum framar litið á okkur sem menn-
ingarþjóð og krafizt þess af öðrum þjóðum, að þær
líti okkur sömu augum.
En þegar við skyggnumst um bekki einstakra stétta,
skoðum hugarfar þeirra og afstöðu til þessa opinbera
leyndarmáls, minnkar undrun okkar yfir því, að slík
málaleitun um afsal íslenzkra landsréttinda skuli vera
fram komin.
Fyrir heimsstyrjöldina var til flokkur manna hér á
landi, sem vann að því leynt og Ijóst að plægja akurinn
fyrir nazismann og auðvelda þýzkum nazistum valda-
töku á íslandi. Þessir menn hafa haft hljótt um sig
Framh. á bls. 111.
VINNAN
81