Vinnan - 01.05.1946, Blaðsíða 35

Hinir róttækari yfirleitt vildu skipulagslegan skilnað
með flokknum og sambandinu, meS jafnaðarmanna-
félögunum og verkalýSsfélögunum, og færðu það fram
m. a. máli sínu til stuðnings, að hagsmunasamtök verka-
lýðsins yrðu að vera óbundin stj órnmálaflokkum og
þar yrSi að ríkja pólitískt skoSanafrelsi, til þess að þau
gætu sameinað verkalýðinn sem stétt í hagsmunabarátt-
unni, gegn stéttarandstæðingnum.
Aftur á móti héldu hinir því fram, að með þessu yrði
þeirri hættu boðið heim, að forystan fyrir stéttarsam-
tökum alþýðunnar yrSi dregin úr höndum róttæku afl-
anna og yfir í hendur andstæðinganna.
Deila þessi um skipulagsmálin átti þó eftir, þegar
fram liðu stundir, aS snúast um það, hvort búa skyldi
stéttarsamtök verkalýðsins undir það að geta safnað
alþýðunni sem stétt til baráttu fyrir vinnu og kaupi á
tímum kreppunnar, sem skall yfir landið eftir 1930, eða
hvort látið yrði njóta skriðs á sviði verkalýðsmálanna
og hafin samvinna af hálfu sambandsins við borgara-
lega flokka um þjóðarbúskapinn á tímum kreppunnar.
Svo sem kunnugt er, var seinni kosturinn valinn.
AlþýSusambandiS hélt áfram að vera, skipulagslega
séð, stjórnmálaflokkur og samband verkalýðsfélaga.
Þegar hér var komiS sögu, hafði verið hert það mikið
á hinum flokkslegu kvöðum í lögum sambandsins, að
hinir róttækari, kommúnistarnir, lentu utan þess, vegna
stjórnmálaskoðana sinna, svokallaðir íhaldsverkamenn
fundu sig ekki heldur aufúsugesti þar, einnig af pólit-
ískum ástæðum.
Hér skal það eigi vegið eða metið, hversu AlþýSu-
sambandinu tókst sem flokki á tímabilinu frá 1930—
1940. — En sem verkalýðssambandi þótti því eigi tak-
ast sem skyldi.
Kom hér tvennt til, — að sambandið hafSi á þýS-
ingarmiklum tímamótum valið sér leiS flokksins — sem
höfuðverkefni — og þar með torveldað hinni vaxandi
stétt launþega, með mismunandi stjórnmálaskoðanir,
samleið, í baráttunni fyrir stéttarlegum hagsmunum.
Þetta varð hemill á hinni faglegu baráttu sambandsins.
Eigi að síður einkennist, lengst af, þetta tímabil frá
1930—1940, af harðvítugri stéttaátökum en áður þekkt-
ust. Kommúnistar og róttækir sósíalistar skipuleggja
baráttu verkalýðsins á grundvelli stéttarlegra hags-
muna. Verkalýður með ólíkar stjórnmálaskoðanir rís
upp gegn atvinnuleysi og launaskerðingu. Verkafólk inn-
an og utan AlþýSusambandsins tekur höndum saman
á vinnustöðvum og í félögum. Verkföll og atvinnuleys-
isbarátta er háð um land allt. Og barátta þessi tekur á
sig harðvítugri form en áður voru dæmi til á þessu
landi.
Nóvudeilan á Akureyri 1933, svokölluð BorSeyrar-
deila á SiglufirSi og Akureyri 1934, kaupdeilurnar í
Vestmannaeyjum á þessum árum, 9. nóvember í Rvík
YINNAN
og fleiri hliðstæðir atburðir frá þessu tímabili tala eigi
aðeins sínu skýra máli um róttæka stéttarvakningu og
vaxandi baráttuþrótt alþýðunnar, — þeir eru einnig,
margir þeirra, aS öðrum þræði harmleikur innbyrðis-
árekstra og bræðravíga innan verkalýðssamtakanna.
ViS óskum þess sízt, að þessi saga endurtaki sig í
stéttarsamtökum íslenzkrar alþýðu, — en frá þessum
reynsluárum mun þó lengi stafa skærum geislum lær-
dóms og hagnýtrar þekkingar á veg AlþýSusambands
íslands.
A þessum tímum atvinnuleysis og kreppu lærðu
verkamenn meS ólíkar stjórnmálaskoðanir að styðja
hver annan í sameiginlegri baráttu fyrir lífsafkomu
sinni og sinna, og vísa á bug áreitni þeirra, er vildu
nota flokkspólitísk ágreiningsefni til að rjúfa einingu
þeirra um brýnustu hagsmunamálin. —
Og þessi harðvítuga stéttabarátta, sem hófst fyrir al-
vöru á krepputímunum, varð einnig í vaxandi mæli
markvís barátta fyrir skipulagslegri stéttareiningu ís-
lenzkrar alþýðu.
HaustiS 1940, á 16. þingi AlþýSusambands Islands,
er þeim sögulega áfanga náð, að lögum sambandsins er
breytt þann veg, að skipulagslegur skilnaður verður
með flokki og verkalýðsfélögum, — aS AlþýSusam-
bandið verður að lögum frjálst samband verkalýðs-
félaganna, þar sem skoðanafrelsi og lýðræðislegt jafn-
rétti verkalýðsins er viðurkennt.
ÁriS 1942 á 17. þingi sambandsins er hið nýja skipu-
lag framkvæmt til hlítar. Hér með hefst nýtt tímabil
vaxtar og sóknar í sögu sambandsins.
Verkalýðurinn, sem áður var sundraður og klofinn
milli andstæðra stj órnmálaflokka, sameinast nú á stétt-
arlegum grundvelli innan AlþýSusambands Islands. -—
Á þessu stutta tímabili frá því að skipulagsbreytingin
gekk í gildi, til dagsins í dag, lætur nærri að meðlim-
um sambandsins hafi fjölgað um 75 af hundraði. Á
þessu stutta tímabili verða stór umskipti í hagsmuna-
baráttu verkalýðsins:
Átta stunda vinnudagurinn er skyndilega samnings-
bundinn nær undantekningarlaust um allt land, — kaup
og kjör verkafólks batna meir en nokkur dæmi þekkt-
ust til áður, á jafn skömmum tíma. — HálfsmánaSar
orlof með fullu kaupi er fyrst bundið samningum og
síðar lögfest til handa öllum launþegum í landinu, svo
nokkur dæmi séu nefnd.
Og áhrifasvið hinnar sameinuSu alþýðu takmarkast
ekki við kaup og kjör líðandi stundar. — í fyrsta skipti
gerist íslenzk verkalýðshreyfing það þjóðfélagsafl, sem
ekki verður gengið fram hjá, þegar stórmálum er ráðið
til lykta og örlög þjóðarinnar ákveðin. KyrrstöSu- og
afturhaldsöflum er vikið til hliðar og stefna nýsköpunar
knúin fram til viðurkenningar.
Framh. á bls. 104.
99
L